Gospodarczy Gabinet Cieni podsumowuje działalność Ministerstwa Zdrowia

– Ze „100 konkretów na pierwsze 100 dni rządu” czternaście dotyczyło systemu ochrony zdrowia. Dziesięć z nich jest w trakcie realizacji lub zostało zrealizowanych – podkreśla Anna Janczewska, minister do spraw systemu ochrony zdrowia Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, podsumowując dziewięć miesięcy funkcjonowania Ministerstwa Zdrowia w nowym rządzie. 

Gospodarczy Gabinet Cieni BCC przekazuje „Menedżerowi Zdrowia” raport z posiedzenia gabinetu, związany z działalnością Ministerstwa Zdrowia. W analizie zawarto problemy dotyczące: kadr, kolejek, systemu, składki zdrowotnej, kobiet, dostępu do rehabilitacji, KPO, wynagrodzeń i działań na wypadek pandemii. 

Wnioski płynące ze spotkania publikujemy poniżej.

Kolejki do lekarzy

Do tej pory nie został wdrożony elektroniczny system rezerwacji wizyt dla pacjentów – mimo deklaracji minister zdrowia, że jest to łatwe do wdrożenia. Co jest ważne, system ten miał spowodować skrócenie kolejek do lekarzy, który to problem jest największą uciążliwością i zmorą systemu dla pacjentów. W sierpniu ruszył nabór do programu pilotażowego centralnej e-rejestracji. Pilotaż ten ma potrwać do 30 czerwca 2025 roku. Obejmuje część badań profilaktycznych oraz wizyty w poradniach kardiologicznych. Taki stan rzeczy nie napawa optymizmem co do szybkiego rozwiązania tego palącego problemu. W 2023 roku zmarnowało się 1,3 mln wizyt, które nie zostały odwołane przez pacjentów. Najwięcej dotyczyło świadczeń z zakresu ortopedii, kardiologii, fizjoterapii, endokrynologii i onkologii. Powstaje pytanie, czy nie można byłoby wprowadzić w miarę szybko innych dodatkowych działań, by skrócić kolejki do lekarzy?

Polityka kadrowa Ministerstwa Zdrowia

Zaniepokojenie budzi polityka kadrowa Ministerstwa Zdrowia. W ciągu 8 miesięcy dokonano już piątej reorganizacji i podziału kompetencji w tym resorcie. Nadal nie są obsadzone wszystkie stanowiska konsultantów, w tym bardzo ważnego obszaru, jakim jest zdrowie publiczne. Nie została również powołana osoba na nowe stanowisko głównego ekonomisty ochrony zdrowia. 

O obsadzie stanowisk nie zawsze decydują kompetencje, stanowiska obejmują czasami osoby bez żadnego doświadczenia w ochronie zdrowia. Taka karuzela zmian i brak doświadczenia części kadry resortu nie służy prawidłowemu i sprawnemu jego funkcjonowaniu. Środowisko ochrony zdrowia krytycznie ocenia też powściągliwość minister zdrowia do wsłuchiwania się w rady ekspertów. Czarę goryczy przelewa próba politycznego podporządkowania Ministerstwu Zdrowia niezależnej organizacji, jaką jest Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego. Ministerstwo podjęło bowiem próbę wpływu na wybór dyrektora CMKP, odbierając tę rolę Kolegium Elektorów.

Ograniczenia w rehabilitacji

Ministerstwo Zdrowia chce skrócić od nowego roku listę wskazań do rehabilitacji w warunkach szpitalnych z 900 do prawie 170 pozycji. W przypadku szpitali dziecięcych oznacza to praktycznie ich likwidacje. Takie podejście resortu może spowodować w efekcie znacznie większe koszty w postaci przedłużającej się niezdolności pacjentów do sprawności niż zamierzone przez resort oszczędności. Ministerstwo Zdrowia, mając na uwadze postawienie tamy dla nadużyć w tym obszarze, których dopuszczają się niektóre prywatne firmy świadczące usługi rehabilitacyjne, zbyt powierzchownie podeszło do tematu. Konsultant krajowa w dziedzinie rehabilitacji jest przeciwna wprowadzeniu tego rozporządzenia w takim kształcie w życie. Reakcją środowiska na to rozporządzenie jest powołanie przez Naczelną Radę Lekarską oraz Polskie Towarzystwo Rehabilitacji okrągłego stołu w rehabilitacji medycznej, którego celem jest wypracowanie europejskich standardów w rehabilitacji i stworzenie mapy drogowej dobrych zmian dla rehabilitacji.

Bezpieczeństwo kobiet

W zakresie deklarowanego przez rząd w „100  konkretach” pakietu bezpieczeństwa dla kobiet osiągnięto stosunkowo dobre rezultaty – na tyle, na ile pozwoliło aktualne prawo. Do programu refundacji in vitro, który rozpoczął się 1 czerwca, zakwalifikowało się już 15 tys. par, a 3 tys. kobiet jest już w ciąży. Bezpłatne in vitro będzie realizowane w 58 ośrodkach w całym kraju. Do 2028 roku na ten cel przeznaczone zostanie 2,5 mld zł i ma skorzystać łącznie 3 mln par. Konsekwentne działania minister zdrowia stworzyły też warunki do respektowania standardów opieki okołoporodowej, zapewnienia dostępu do znieczulenia przy porodzie oraz możliwość wypisywania recept do antykoncepcji awaryjnej przez farmaceutów. Wprowadzono też kary dla szpitali nierealizujących świadczeń zabiegu przerywania ciąży. Szpitale, które mają podpisane kontrakty z NFZ, są zobowiązane do wykonywania świadczeń zakończenia ciąży, w miejscu udzielania świadczeń, niezależnie od ewentualnego powstrzymania się przez lekarza wykonującego zawód. Jeśli szpital nie wykona zobowiązania, NFZ może nałożyć karę finansową, a nawet zerwać kontrakt. Powołano też zespół do spraw bezpieczeństwa zdrowotnego kobiet.

Koncepcja i założenia zmian systemowych w ochronie zdrowia

Minister zdrowia powołała Zespół ds. Zmian Systemowych w Ochronie Zdrowia. Zespół, który działa od maja ma przygotowywać opinie dla ministra, współpracować z komórkami MZ oraz przedkładać ministrowi propozycje swoich prac. Do końca października tego roku zespół powinien przedstawić pierwsze wyniki swoich prac. W lipcu doszło też do spotkania minister zdrowia z przedstawicielami samorządów wojewódzkich i powiatowych oraz dyrektorami  szpitali, gdzie minister zdrowia przedstawiła założenia zmian systemowych. W założeniach tych znajduje się między innymi postulat powołania powiatowych centrów zdrowia z listy „100 konkretów”. Wiceminister zdrowia Wojciech Konieczny zapowiedział, że „we wrześniu rząd powinien rozpocząć prace nad prawdziwą reformą systemu ochrony zdrowia, a od 1 stycznia wprowadzić ewentualnie kompromisowy projekt zastępczy”.

Zmiana składki zdrowotnej

Zapowiadana w „100 konkretach” zmiana składki zdrowotnej ma nastąpić, przynajmniej częściowo, od 1 stycznia 2025 roku. Propozycje zmian obejmują składkę ryczałtową oraz procentową, jednak szczegóły dotyczące progów przejścia między nimi wciąż są negocjowane. Trwają intensywne rozmowy w koalicji, by jak najszybciej znaleźć porozumienie w tej tak ważnej dla przedsiębiorców sprawie składki zdrowotnej. Zgodnie z deklaracjami p remiera RP  „przedsiębiorcy z pewnością nie będą płacić składki od tzw. środków trwałych”. Składka zdrowotna dla przedsiębiorców oraz dla samozatrudnionych będzie niższa niż ta, którą wprowadził poprzedni rząd.

Strategia na wypadek pandemii

Istnieje konieczność pilnego przygotowania strategicznego dokumentu, który określiłby zasady przygotowania kraju na kolejną pandemię i związane z tym procedury. Kolejna pandemia może być groźniejsza niż COVID-19 – alarmują autorzy kanadyjskiego raportu „The time to act is now”. Epidemiolodzy są zdania, że kolejna pandemia jest tylko kwestią czasu i teraz właśnie jest najwłaściwszy moment, by się do niej skutecznie przygotować. Należy też dokonać audytu działań poprzedniej władzy z okresu pandemii i stosowne wnioski uwzględnić również w tym strategicznym dokumencie. Obecnie brakuje w ochronie zdrowia jasnych instrukcji co do sposobu postępowania w takiej sytuacji. Przygotowanie takiego dokumentu wymagałoby zaangażowania również innych resortów i powinno być jednym z priorytetów rządu i Ministerstwa Zdrowia.

Ustawa o wynagrodzeniach

Ustawa o wynagrodzeniach w ochronie zdrowia uchwalona przez poprzedni rząd budzi coraz więcej kontrowersji i powinna być jak najszybciej przedmiotem rozmów w gronie interesariuszy. Kosztowała NFZ przez ostanie 3 lata 80 mld złotych i miała obowiązywać przez 3 lata. Celem Ministerstwa Zdrowia powinno być doprowadzenie do jej nowelizacji. Jak pokazała tegoroczna praktyka, mimo istotnego zwiększenia w tym roku nakładów na ochronne zdrowia, pacjenci nie odczuli żadnej poprawy w działaniu systemu, a szpitale muszą z powodu braku środków ograniczać przyjęcia. Płace natomiast pochłaniają znaczną cześć szpitalnych budżetów, stanowiąc od 80 do 100 proc. budżetów jednostek. Jak wyliczają eksperci, w systemie zdrowia może zabraknąć do końca roku 7–10 mld zł.

KPO na ochronę zdrowia

Ze względu na napięty termin realizacji Krajowego Planu Odbudowy, który ma się zakończyć z końcem sierpnia 2026 roku, Ministerstwo Zdrowia powinno szczególnie zadbać o sprawne przeprowadzenie konkursów, by przeznaczone na ten cel 17 mld złotych zostało w całości i jak najbardziej efektywnie wykorzystane. Ministerstwo Zdrowia jest odpowiedzialne za reformy i inwestycje w ramach komponentu „D” w KPO: efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia. Zagadnienia funduszy europejskich podlegają pod Departament Oceny Inwestycji w Ministerstwie Zdrowia. Pozostaje mieć nadzieję, że zatrudnione tam kierownictwo podoła tym ogromnym wyzwaniom, mimo że większość z nich nie posiada doświadczenia w ochronie zdrowia.