Komisja proponuje skuteczne środki dla lepszej ochrony obywateli przed transgranicznymi zagrożeniami dla zdrowia
Redaktor: Andrzej Kordas
Data: 08.12.2011
Źródło: Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce
Działy:
Poinformowano nas
Aktualności
Aby lepiej chronić Europejczyków przed różnego rodzaju zagrożeniami dla zdrowia i zapewnić skoordynowane działania w przypadku sytuacji kryzysowej, Komisja Europejska przyjęła dziś wniosek ustawodawczy dotyczący środków, które mają pomóc w zwalczaniu poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia. Opierając się na doświadczeniach zebranych w związku z ostatnimi kryzysami, takimi jak pandemia H1N1 w 2009 r., chmura pyłu wulkanicznego w 2010 r. i ognisko E. coli w 2011 r., Komisja proponuje wzmocnienie środków na przygotowanie się na takie wydarzenia i na zażegnanie kryzysu.
Główne proponowane środki to między innymi:
• rozszerzenie istniejącego mechanizmu koordynacyjnego z chorób zaraźliwych na wszystkie zagrożenia zdrowotne wywołane czynnikami biologicznymi, chemicznymi lub środowiskowymi;
• wzmocnienie mandatu Komitetu ds. Bezpieczeństwa Zdrowia;
• poprawa gotowości kryzysowej, np. poprzez umożliwienie wspólnego zakupu szczepionek;
• zapewnienie środków umożliwiających stwierdzenie wystąpienia europejskiej „sytuacji nadzwyczajnego zagrożenia dla zdrowia”, co przyspieszyłoby udostępnienie leków;
• oraz uzgodnienie ogólnoeuropejskich nadzwyczajnych środków transgranicznych, jeżeli wynikiem sytuacji kryzysowej jest wysoka śmiertelność, a środki krajowe nie powstrzymują szerzenia się choroby.
John Dalli, europejski komisarz ds. zdrowia i polityki konsumenckiej, powiedział: „W dzisiejszym zglobalizowanym społeczeństwie osoby i towary swobodnie przemieszczają się przez granice, a choroby mogą rozprzestrzeniać się w całej Europie – i na świecie – w ciągu kilku godzin. Dlatego też Unia Europejska i jej państwa członkowskie muszą przygotować się do działania w sposób w pełni skoordynowany, aby przeciwdziałać szerzeniu się choroby. Wniosek, który dzisiaj przyjęliśmy, daje nam środki i struktury, aby skutecznie chronić naszych obywateli w całej Europie od wielu różnych zagrożeń dla zdrowia.”
Czynniki biologiczne, chemiczne czy środowiskowe mogą prowadzić do poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia. Tego rodzaju zagrożenia mogą urzeczywistnić się w postaci chorób, które rozprzestrzeniają się przez kontakt z drugą osobą, takich jak grypa, które przenoszone są przez żywność i wodę, np. zatrucie jadem kiełbasianym czy zakażenie bakteriami E. coli, lub które są skutkiem ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak fale upałów lub mrozów. W ostatnich latach Unia Europejska przechodziła wiele takich sytuacji kryzysowych. Opierając się na systemie wczesnego ostrzegania i reagowania na wypadek chorób zaraźliwych, utworzonym w 1998 r., Komisja w swoim wniosku określa środki wzmacniające reagowanie na poważne transgraniczne zagrożenia w UE.
Kontekst
Komisja Europejska opracowała możliwości zarządzania sytuacjami kryzysowymi dotyczącymi zdrowia oraz ustanowiła szereg kierunków polityki, mechanizmów i instrumentów służących zwalczaniu poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia. Wprowadzono politykę dostosowaną do charakteru zagrożenia, na przykład skoncentrowaną na ochronie ludności, egzekwowaniu prawa lub strukturach wsparcia.
Jednakże dotychczas różne rodzaje poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia nie były traktowane w sposób spójny na szczeblu UE. Zagrożenia powodowane czynnikami biologicznymi, chemicznymi i środowiskowymi nie są traktowane w ten sam sposób jak te związane z chorobami zaraźliwymi.
Przyjęty wniosek opiera się na istniejących strukturach i wzmacnia je w następujący sposób:
1. rozszerza ocenę ryzyka oraz koordynację środków tak, by obejmowały nie tylko choroby zaraźliwe, ale wszystkie zagrożenia zdrowotne wywołane czynnikami biologicznymi, chemicznymi lub środowiskowymi
W sytuacjach kryzysowych dotyczących zdrowia niezbędne jest poznanie charakteru zagrożenia oraz sposobu, szybkości i zakresu jego rozprzestrzeniania się, aby móc ograniczyć jego rozwój i konsekwencje dla zdrowia oraz przekazywać obywatelom aktualne informacje i porady. Istnieje już sieć nadzoru epidemiologicznego nad chorobami zaraźliwymi, złożona z Komisji Europejskiej, Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i organów krajowych. W ramach nowego wniosku model ten zostaje rozszerzony na inne poważne transgraniczne zagrożenia dla zdrowia. Gdy takie zagrożenie się pojawi, można będzie tworzyć sieci na zasadzie ad hoc w celu wymiany informacji, oceny ryzyka, gromadzenia wiedzy naukowej i specjalistycznej.
2. wzmacnia rolę Komitetu ds. Bezpieczeństwa Zdrowia celem lepszej koordynacji środków zwalczania kryzysu zdrowotnego
Unijny Komitet ds. Bezpieczeństwa Zdrowia został utworzony w 2001 r. przez ministrów zdrowia państw członkowskich UE po atakach terrorystycznych i celowym uwolnieniu toksyn wąglika w Stanach Zjednoczonych. Od tego czasu Komitet wspiera koordynację reakcji na sytuacje kryzysowe związane ze zdrowiem publicznym na poziomie UE poprzez koordynację oceny ryzyka i zarządzania poważnymi transgranicznymi zagrożeniami dla zdrowia. Wniosek formalizuje i rozszerza mandat Komitetu, który obejmuje udzielanie wskazówek państwom członkowskim i Komisji zarówno w odniesieniu do polityki jak i zagadnień technicznych dotyczących bezpieczeństwa zdrowotnego.
3. zwiększa gotowość do zwalczania kryzysu
Plan gotowości na wypadek sytuacji kryzysowych dotyczących zdrowia ma zasadnicze znaczenie dla zahamowania kryzysu. Wniosek Komisji określa, że każde państwo członkowskie koordynuje własne działania polegające na opracowaniu, ulepszaniu i utrzymywaniu krajowego planu gotowości i reagowania, w porozumieniu z pozostałymi państwami członkowskimi. Plan taki obejmuje między innymi środki mające na celu poprawę dostępu do medycznych środków zapobiegawczych, oraz koordynację z innymi kluczowymi sektorami. Państwa członkowskie przestrzegają ponadto wytycznych zaproponowanych przez Komisję, która będzie koordynować ten proces. Wytyczne mogą odnosić się do środków w zakresie ochrony zdrowia lub komunikacji ze społeczeństwem. Wniosek stanowi również podstawę do wspólnego dobrowolnego zakupu szczepionek i innych medycznych środków zapobiegawczych przez zainteresowane państwa członkowskie.
4. zapewnia środki umożliwiające stwierdzenie wystąpienia europejskiej „sytuacji nadzwyczajnego zagrożenia dla zdrowia” w celu szybszego udostępnienia leków (niezbędnych do powstrzymania kryzysu)
We wniosku przewiduje się, że w przypadku szybkiego rozprzestrzeniania się w Europie choroby zagrażającej życiu, przeciwko której istnieje szczepionka lub lekarstwo, oraz przy braku ogłoszenia przez Światową Organizację Zdrowia sytuacji nadzwyczajnej, UE może stwierdzić wystąpienie europejskiej „sytuacji nadzwyczajnego zagrożenia dla zdrowia”, w wyłącznym celu szybszego zatwierdzenia nowych leków lub zmiany zaleceń dotyczących leku. Zgodnie z istniejącym prawodawstwem UE Komisja Europejska ma już takie uprawnienia, musi jednak czekać na ogłoszenie międzynarodowej sytuacji nadzwyczajnej na wszystkich kontynentach przez WHO. Nowy przepis umożliwia działanie w sytuacjach, gdy choroba rozprzestrzenia się w Europie (nie w skali światowej), a produkty farmaceutyczne mogą ocalić ludzkie życie.
5. Europejskie nadzwyczajne środki transgraniczne
Wniosek stanowi, że w szczególnych sytuacjach zagrożenia prowadzących do hospitalizacji lub zgonu wielu osób, i w przypadku gdy środki przedsięwzięte przez państwa członkowskie okażą się niewystarczające do powstrzymania przenoszenia się choroby poza ich granice, Komisja przyjmuje nadzwyczajne środki transgraniczne, np. związane z ograniczeniem ogniska choroby lub badaniami przesiewowymi zakażonych obywateli.
• rozszerzenie istniejącego mechanizmu koordynacyjnego z chorób zaraźliwych na wszystkie zagrożenia zdrowotne wywołane czynnikami biologicznymi, chemicznymi lub środowiskowymi;
• wzmocnienie mandatu Komitetu ds. Bezpieczeństwa Zdrowia;
• poprawa gotowości kryzysowej, np. poprzez umożliwienie wspólnego zakupu szczepionek;
• zapewnienie środków umożliwiających stwierdzenie wystąpienia europejskiej „sytuacji nadzwyczajnego zagrożenia dla zdrowia”, co przyspieszyłoby udostępnienie leków;
• oraz uzgodnienie ogólnoeuropejskich nadzwyczajnych środków transgranicznych, jeżeli wynikiem sytuacji kryzysowej jest wysoka śmiertelność, a środki krajowe nie powstrzymują szerzenia się choroby.
John Dalli, europejski komisarz ds. zdrowia i polityki konsumenckiej, powiedział: „W dzisiejszym zglobalizowanym społeczeństwie osoby i towary swobodnie przemieszczają się przez granice, a choroby mogą rozprzestrzeniać się w całej Europie – i na świecie – w ciągu kilku godzin. Dlatego też Unia Europejska i jej państwa członkowskie muszą przygotować się do działania w sposób w pełni skoordynowany, aby przeciwdziałać szerzeniu się choroby. Wniosek, który dzisiaj przyjęliśmy, daje nam środki i struktury, aby skutecznie chronić naszych obywateli w całej Europie od wielu różnych zagrożeń dla zdrowia.”
Czynniki biologiczne, chemiczne czy środowiskowe mogą prowadzić do poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia. Tego rodzaju zagrożenia mogą urzeczywistnić się w postaci chorób, które rozprzestrzeniają się przez kontakt z drugą osobą, takich jak grypa, które przenoszone są przez żywność i wodę, np. zatrucie jadem kiełbasianym czy zakażenie bakteriami E. coli, lub które są skutkiem ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak fale upałów lub mrozów. W ostatnich latach Unia Europejska przechodziła wiele takich sytuacji kryzysowych. Opierając się na systemie wczesnego ostrzegania i reagowania na wypadek chorób zaraźliwych, utworzonym w 1998 r., Komisja w swoim wniosku określa środki wzmacniające reagowanie na poważne transgraniczne zagrożenia w UE.
Kontekst
Komisja Europejska opracowała możliwości zarządzania sytuacjami kryzysowymi dotyczącymi zdrowia oraz ustanowiła szereg kierunków polityki, mechanizmów i instrumentów służących zwalczaniu poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia. Wprowadzono politykę dostosowaną do charakteru zagrożenia, na przykład skoncentrowaną na ochronie ludności, egzekwowaniu prawa lub strukturach wsparcia.
Jednakże dotychczas różne rodzaje poważnych transgranicznych zagrożeń dla zdrowia nie były traktowane w sposób spójny na szczeblu UE. Zagrożenia powodowane czynnikami biologicznymi, chemicznymi i środowiskowymi nie są traktowane w ten sam sposób jak te związane z chorobami zaraźliwymi.
Przyjęty wniosek opiera się na istniejących strukturach i wzmacnia je w następujący sposób:
1. rozszerza ocenę ryzyka oraz koordynację środków tak, by obejmowały nie tylko choroby zaraźliwe, ale wszystkie zagrożenia zdrowotne wywołane czynnikami biologicznymi, chemicznymi lub środowiskowymi
W sytuacjach kryzysowych dotyczących zdrowia niezbędne jest poznanie charakteru zagrożenia oraz sposobu, szybkości i zakresu jego rozprzestrzeniania się, aby móc ograniczyć jego rozwój i konsekwencje dla zdrowia oraz przekazywać obywatelom aktualne informacje i porady. Istnieje już sieć nadzoru epidemiologicznego nad chorobami zaraźliwymi, złożona z Komisji Europejskiej, Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) i organów krajowych. W ramach nowego wniosku model ten zostaje rozszerzony na inne poważne transgraniczne zagrożenia dla zdrowia. Gdy takie zagrożenie się pojawi, można będzie tworzyć sieci na zasadzie ad hoc w celu wymiany informacji, oceny ryzyka, gromadzenia wiedzy naukowej i specjalistycznej.
2. wzmacnia rolę Komitetu ds. Bezpieczeństwa Zdrowia celem lepszej koordynacji środków zwalczania kryzysu zdrowotnego
Unijny Komitet ds. Bezpieczeństwa Zdrowia został utworzony w 2001 r. przez ministrów zdrowia państw członkowskich UE po atakach terrorystycznych i celowym uwolnieniu toksyn wąglika w Stanach Zjednoczonych. Od tego czasu Komitet wspiera koordynację reakcji na sytuacje kryzysowe związane ze zdrowiem publicznym na poziomie UE poprzez koordynację oceny ryzyka i zarządzania poważnymi transgranicznymi zagrożeniami dla zdrowia. Wniosek formalizuje i rozszerza mandat Komitetu, który obejmuje udzielanie wskazówek państwom członkowskim i Komisji zarówno w odniesieniu do polityki jak i zagadnień technicznych dotyczących bezpieczeństwa zdrowotnego.
3. zwiększa gotowość do zwalczania kryzysu
Plan gotowości na wypadek sytuacji kryzysowych dotyczących zdrowia ma zasadnicze znaczenie dla zahamowania kryzysu. Wniosek Komisji określa, że każde państwo członkowskie koordynuje własne działania polegające na opracowaniu, ulepszaniu i utrzymywaniu krajowego planu gotowości i reagowania, w porozumieniu z pozostałymi państwami członkowskimi. Plan taki obejmuje między innymi środki mające na celu poprawę dostępu do medycznych środków zapobiegawczych, oraz koordynację z innymi kluczowymi sektorami. Państwa członkowskie przestrzegają ponadto wytycznych zaproponowanych przez Komisję, która będzie koordynować ten proces. Wytyczne mogą odnosić się do środków w zakresie ochrony zdrowia lub komunikacji ze społeczeństwem. Wniosek stanowi również podstawę do wspólnego dobrowolnego zakupu szczepionek i innych medycznych środków zapobiegawczych przez zainteresowane państwa członkowskie.
4. zapewnia środki umożliwiające stwierdzenie wystąpienia europejskiej „sytuacji nadzwyczajnego zagrożenia dla zdrowia” w celu szybszego udostępnienia leków (niezbędnych do powstrzymania kryzysu)
We wniosku przewiduje się, że w przypadku szybkiego rozprzestrzeniania się w Europie choroby zagrażającej życiu, przeciwko której istnieje szczepionka lub lekarstwo, oraz przy braku ogłoszenia przez Światową Organizację Zdrowia sytuacji nadzwyczajnej, UE może stwierdzić wystąpienie europejskiej „sytuacji nadzwyczajnego zagrożenia dla zdrowia”, w wyłącznym celu szybszego zatwierdzenia nowych leków lub zmiany zaleceń dotyczących leku. Zgodnie z istniejącym prawodawstwem UE Komisja Europejska ma już takie uprawnienia, musi jednak czekać na ogłoszenie międzynarodowej sytuacji nadzwyczajnej na wszystkich kontynentach przez WHO. Nowy przepis umożliwia działanie w sytuacjach, gdy choroba rozprzestrzenia się w Europie (nie w skali światowej), a produkty farmaceutyczne mogą ocalić ludzkie życie.
5. Europejskie nadzwyczajne środki transgraniczne
Wniosek stanowi, że w szczególnych sytuacjach zagrożenia prowadzących do hospitalizacji lub zgonu wielu osób, i w przypadku gdy środki przedsięwzięte przez państwa członkowskie okażą się niewystarczające do powstrzymania przenoszenia się choroby poza ich granice, Komisja przyjmuje nadzwyczajne środki transgraniczne, np. związane z ograniczeniem ogniska choroby lub badaniami przesiewowymi zakażonych obywateli.
