iStock
Postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej lekarzy – co i jak
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 23.01.2024
Źródło: Biuletyn Wielkopolskiej Izby Lekarskiej/Bartosz Pawelczyk i Laura Marciniak
Jednym z organów sprawujących pieczę nad należytym i sumiennym wykonywaniem pracy lekarzy są izby, które prowadzą postępowania dotyczące odpowiedzialności zawodowej za pośrednictwem rzeczników odpowiedzialności zawodowej. Jak przebiega takowe? Wyjaśniamy.
Artykuł radców prawnych Bartosza Pawelczyka i Laury Marciniak z Kancelarii Radców Prawnych Bartosz Pawelczyk Krzysztof Kozik:
Podejmowane przez każdego z lekarzy działania niejednokrotnie poddane zostaną ocenie zgodności z obowiązującymi przepisami prawa, etyką lekarską, aktualnym stanem wiedzy medycznej, powszechnie przyjętą praktyką lekarską i należytą starannością. Weryfikacja tych czynności może mieć miejsce w szczególności, gdy pacjenci będą niezadowoleni z przebiegu leczenia i zgłoszą swoje zarzuty do organów uprawnionych do kontroli jego działań. Doświadczenie pokazuje, że chorzy są coraz bardziej świadomi przysługujących im praw i coraz częściej na skutek ich inicjatywy są wszczynane tego rodzaju postępowania. Jednym z organów sprawujących pieczę nad należytym i sumiennym wykonywaniem pracy lekarzy są izby, które prowadzą postępowania dotyczące odpowiedzialności zawodowej lekarzy za pośrednictwem rzeczników odpowiedzialności zawodowej.
Przedawnienie
Zacznijmy od tego, że nie można wszcząć postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarza, jeżeli od chwili popełnienia czynu minęły trzy lata. Jeśli chodzi o karalność przewinienia zawodowego, ustaje ona, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło pięć lat. W sytuacji jednak, gdy czyn stanowi jednocześnie przestępstwo, ustanie karalności następuje nie wcześniej niż ustanie karalności przestępstwa, zgodnie z przepisami Kodeksu karnego.
Czynności sprawdzające i postępowanie wyjaśniające
W momencie gdy rzecznik otrzyma informację, że działanie lekarza mogło być sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa lub etyką zawodową, zobowiązany jest podjąć czynności sprawdzające. Celem tych czynności jest wstępne zbadanie okoliczności sprawy. Jeżeli w toku czynności sprawdzających rzecznik dojdzie do wniosku, że istnieje prawdopodobieństwo popełnienia przez lekarza przewinienia zawodowego lub pojawią się co do tej kwestii jakiekolwiek wątpliwości, wszczyna kolejny etap postępowania, którym jest postępowanie wyjaśniające. Postępowanie wyjaśniające ma na celu szczegółowe wyjaśnienie sprawy oraz dogłębną weryfikację, czy został popełniony czyn stanowiący przewinienie zawodowe. W przypadku stwierdzenia, że działanie lekarza wypełnia znamiona przewinienia zawodowego, rzecznik zbiera, zabezpiecza i utrwala dowody dla sądu lekarskiego.
Strony postępowania i postępowanie dowodowe
Do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy w zakresie, który nie został uregulowany w ustawie o izbach lekarskich, stosuje się odpowiednio część przepisów Kodeksu karnego oraz Kodeksu postępowania karnego. Stronami postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy są pokrzywdzony oraz lekarz, którego dotyczy postępowanie. Rzecznik prowadzący postępowanie przeprowadza dowody na wniosek stron albo z własnej inicjatywy. W toku podejmowanych czynności rzecznik może w szczególności przesłuchać pacjenta składającego skargę, świadków oraz lekarza. Rzecznikowi przysługuje również prawo do zasięgnięcia opinii biegłego lub specjalisty, w sytuacji gdy stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych. Często pierwszym krokiem rzecznika jest zwrócenie się do lekarza o pisemne ustosunkowanie się do sprawy, a w dalszej kolejności jego osobiste przesłuchanie. Co istotne, składanie przez lekarza zeznań i wyjaśnień w zakresie okoliczności objętych postępowaniem nie stanowi naruszenia tajemnicy lekarskiej. W interesie lekarza jest, aby ustosunkować się do zarzutów pacjenta, udzielić odpowiedzi na pytania rzecznika i bronić swojego dobrego imienia.
Sposób zakończenia postępowania wyjaśniającego
Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego rzecznik może wydać postanowienie o umorzeniu postępowania, w przypadku gdy nie dopatrzył się w działaniu lekarza przewinienia zawodowego, lub wydać postanowienie o przedstawieniu lekarzowi zarzutów i złożyć do sądu lekarskiego wniosek o ukaranie, gdy w jego ocenie działanie lekarza wypełnia znamiona przewinienia zawodowego.
Ustanowienie pełnomocnika (obrońcy)
Pokrzywdzonemu przysługuje prawo ustanowienia w toku postępowania nie więcej niż dwóch pełnomocników, a obwinionemu nie więcej niż dwóch obrońców spośród lekarzy, adwokatów lub radców prawnych.
Skierowanie do sądu lekarskiego wniosku o ukaranie
W przypadku skierowania przez rzecznika wniosku do sądu lekarskiego o ukaranie sprawę rozpatruje w pierwszej instancji okręgowy sąd lekarski izby lekarskiej, której obwiniony lekarz jest członkiem, a w drugiej instancji – w przypadku odwołania się przez którąś ze stron od orzeczenia tego sądu – Naczelny Sąd Lekarski. Skład okręgowego sądu lekarskiego jest trzyosobowy, a Naczelnego Sądu Lekarskiego pięcioosobowy.
Rozstrzygnięcie sądu lekarskiego
Po rozpoznaniu sprawy sąd lekarski może uniewinnić lekarza, umorzyć postępowanie, jeśli zachodzą przesłanki wskazane w ustawie o izbach lekarskich, w tym w sytuacji, gdy uzna, że przewinienie lekarza jest mniejszej wagi, lub orzec wobec lekarza jedną z następujących kar: upomnienie, naganę, karę pieniężną, zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach ochrony zdrowia na okres od 1 roku do 5 lat, ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zwodu lekarza na okres od 6 miesięcy do 2 lat, zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 1 roku do 5 lat, pozbawienie prawa wykonywania zawodu.
Angażowanie się lekarza w wyjaśnienie sprawy
Z naszych doświadczeń wynika, że zaangażowanie lekarza w wyjaśnienie sprawy w momencie, gdy jest ona prowadzona przez rzecznika, często pozwala na jej zakończenie z korzyścią dla lekarza na etapie postępowania sprawdzającego. Z kolei bierność i brak zaangażowania w toku sprawy może prowadzić do wszczęcia przez rzecznika kolejnego etapu postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarza, w sytuacji gdy można było tego uniknąć. Z pewnością warto więc poświęcić czas na ustosunkowanie się do zarzutów pacjenta i pytań rzecznika, przedstawiając swoje stanowisko w przemyślany sposób.
Tekst opublikowano w Biuletynie Wielkopolskiej Izby Lekarskiej 12/2023.
Przeczytaj także: „O co chodzi z tym przedawnieniem?” i „O sile rażenia orzeczeń sądów lekarskich”.
Podejmowane przez każdego z lekarzy działania niejednokrotnie poddane zostaną ocenie zgodności z obowiązującymi przepisami prawa, etyką lekarską, aktualnym stanem wiedzy medycznej, powszechnie przyjętą praktyką lekarską i należytą starannością. Weryfikacja tych czynności może mieć miejsce w szczególności, gdy pacjenci będą niezadowoleni z przebiegu leczenia i zgłoszą swoje zarzuty do organów uprawnionych do kontroli jego działań. Doświadczenie pokazuje, że chorzy są coraz bardziej świadomi przysługujących im praw i coraz częściej na skutek ich inicjatywy są wszczynane tego rodzaju postępowania. Jednym z organów sprawujących pieczę nad należytym i sumiennym wykonywaniem pracy lekarzy są izby, które prowadzą postępowania dotyczące odpowiedzialności zawodowej lekarzy za pośrednictwem rzeczników odpowiedzialności zawodowej.
Przedawnienie
Zacznijmy od tego, że nie można wszcząć postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarza, jeżeli od chwili popełnienia czynu minęły trzy lata. Jeśli chodzi o karalność przewinienia zawodowego, ustaje ona, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło pięć lat. W sytuacji jednak, gdy czyn stanowi jednocześnie przestępstwo, ustanie karalności następuje nie wcześniej niż ustanie karalności przestępstwa, zgodnie z przepisami Kodeksu karnego.
Czynności sprawdzające i postępowanie wyjaśniające
W momencie gdy rzecznik otrzyma informację, że działanie lekarza mogło być sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa lub etyką zawodową, zobowiązany jest podjąć czynności sprawdzające. Celem tych czynności jest wstępne zbadanie okoliczności sprawy. Jeżeli w toku czynności sprawdzających rzecznik dojdzie do wniosku, że istnieje prawdopodobieństwo popełnienia przez lekarza przewinienia zawodowego lub pojawią się co do tej kwestii jakiekolwiek wątpliwości, wszczyna kolejny etap postępowania, którym jest postępowanie wyjaśniające. Postępowanie wyjaśniające ma na celu szczegółowe wyjaśnienie sprawy oraz dogłębną weryfikację, czy został popełniony czyn stanowiący przewinienie zawodowe. W przypadku stwierdzenia, że działanie lekarza wypełnia znamiona przewinienia zawodowego, rzecznik zbiera, zabezpiecza i utrwala dowody dla sądu lekarskiego.
Strony postępowania i postępowanie dowodowe
Do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy w zakresie, który nie został uregulowany w ustawie o izbach lekarskich, stosuje się odpowiednio część przepisów Kodeksu karnego oraz Kodeksu postępowania karnego. Stronami postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy są pokrzywdzony oraz lekarz, którego dotyczy postępowanie. Rzecznik prowadzący postępowanie przeprowadza dowody na wniosek stron albo z własnej inicjatywy. W toku podejmowanych czynności rzecznik może w szczególności przesłuchać pacjenta składającego skargę, świadków oraz lekarza. Rzecznikowi przysługuje również prawo do zasięgnięcia opinii biegłego lub specjalisty, w sytuacji gdy stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych. Często pierwszym krokiem rzecznika jest zwrócenie się do lekarza o pisemne ustosunkowanie się do sprawy, a w dalszej kolejności jego osobiste przesłuchanie. Co istotne, składanie przez lekarza zeznań i wyjaśnień w zakresie okoliczności objętych postępowaniem nie stanowi naruszenia tajemnicy lekarskiej. W interesie lekarza jest, aby ustosunkować się do zarzutów pacjenta, udzielić odpowiedzi na pytania rzecznika i bronić swojego dobrego imienia.
Sposób zakończenia postępowania wyjaśniającego
Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego rzecznik może wydać postanowienie o umorzeniu postępowania, w przypadku gdy nie dopatrzył się w działaniu lekarza przewinienia zawodowego, lub wydać postanowienie o przedstawieniu lekarzowi zarzutów i złożyć do sądu lekarskiego wniosek o ukaranie, gdy w jego ocenie działanie lekarza wypełnia znamiona przewinienia zawodowego.
Ustanowienie pełnomocnika (obrońcy)
Pokrzywdzonemu przysługuje prawo ustanowienia w toku postępowania nie więcej niż dwóch pełnomocników, a obwinionemu nie więcej niż dwóch obrońców spośród lekarzy, adwokatów lub radców prawnych.
Skierowanie do sądu lekarskiego wniosku o ukaranie
W przypadku skierowania przez rzecznika wniosku do sądu lekarskiego o ukaranie sprawę rozpatruje w pierwszej instancji okręgowy sąd lekarski izby lekarskiej, której obwiniony lekarz jest członkiem, a w drugiej instancji – w przypadku odwołania się przez którąś ze stron od orzeczenia tego sądu – Naczelny Sąd Lekarski. Skład okręgowego sądu lekarskiego jest trzyosobowy, a Naczelnego Sądu Lekarskiego pięcioosobowy.
Rozstrzygnięcie sądu lekarskiego
Po rozpoznaniu sprawy sąd lekarski może uniewinnić lekarza, umorzyć postępowanie, jeśli zachodzą przesłanki wskazane w ustawie o izbach lekarskich, w tym w sytuacji, gdy uzna, że przewinienie lekarza jest mniejszej wagi, lub orzec wobec lekarza jedną z następujących kar: upomnienie, naganę, karę pieniężną, zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach ochrony zdrowia na okres od 1 roku do 5 lat, ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zwodu lekarza na okres od 6 miesięcy do 2 lat, zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 1 roku do 5 lat, pozbawienie prawa wykonywania zawodu.
Angażowanie się lekarza w wyjaśnienie sprawy
Z naszych doświadczeń wynika, że zaangażowanie lekarza w wyjaśnienie sprawy w momencie, gdy jest ona prowadzona przez rzecznika, często pozwala na jej zakończenie z korzyścią dla lekarza na etapie postępowania sprawdzającego. Z kolei bierność i brak zaangażowania w toku sprawy może prowadzić do wszczęcia przez rzecznika kolejnego etapu postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarza, w sytuacji gdy można było tego uniknąć. Z pewnością warto więc poświęcić czas na ustosunkowanie się do zarzutów pacjenta i pytań rzecznika, przedstawiając swoje stanowisko w przemyślany sposób.
Tekst opublikowano w Biuletynie Wielkopolskiej Izby Lekarskiej 12/2023.
Przeczytaj także: „O co chodzi z tym przedawnieniem?” i „O sile rażenia orzeczeń sądów lekarskich”.
