Samorząd przeczytał "Menedżera" i pisze do ministra: Reformujmy z uwzględnieniem propozycji NRL
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 09.11.2016
Źródło: Krystian Lurka
| Tagi: | Naczelna Izba Lekarska, Naczelna Rada Lekarska, rekomendacje, kształcenie, kształcenie podyplomowe |
- O treści raportu na temat kształcenia podyplomowego samorząd lekarski dowiedział się z "Menedżera Zdrowia", a powinien być on przedmiotem publicznej debaty już w chwili jego powstania - pisze prezydium Naczelna Rady Lekarskiej do ministra. W liście NRL zauważa też, że zmieniony model kształcenia powinien usuwać nadmierne i nieuzasadnione administracyjne bariery dostępu do podnoszenia kwalifikacji.
- W związku z opublikowanym na stronie internetowej "Menedżera Zdrowia" raportem końcowym zespołu do spraw opracowania zmiany systemu kształcenia podyplomowego, prezydium NRL podjęło apel do ministra - poinformowała nas Naczelna Izba Lekarska. Poniżej przedstawiamy treść dokumentu.
Apel prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej do ministra zdrowia w sprawie prac nad zmianami systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów:
- Prezydium po zapoznaniu się z raportem końcowym zespołu do spraw opracowania zmiany systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów apeluje do ministra zdrowia o wszechstronną analizę, także krytyczną, propozycji zmian przedstawionych w raporcie i uwzględnienie w dalszych pracach głosu środowiska lekarzy i lekarzy dentystów reprezentowanego przez samorząd zawodowy.
Prezydium NRL w pełni docenia fakt, że minister podjął potrzebną i od dawna wyczekiwaną próbę całościowego, krytycznego spojrzenia na aktualnie obowiązujący model kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów. Od dawna bowiem wiemy, że kształcenie lekarzy i lekarzy dentystów wymaga reformy, a jej przygotowanie wymaga czasu i wysiłku wielu środowisk, w tym oczywiście także zajmujących się na co dzień kształceniem lekarzy. Na pełną aprobatę zasługuje fakt, że do przygotowania wstępnej analizy i wytyczenia kierunków zmian ministra powołał zespół ekspertów reprezentujących różne środowiska. Taki model pracy nad założeniami do przyszłych regulacji prawnych jest właściwy.
Nie budzi jednak zaufania przyjęty przez Ministerstwo Zdrowia model pracy nad tworzeniem raportu, w którym wyłączona została jawność procedowania nad raportem. Brak oficjalnej publikacji raportu przez Ministerstwo Zdrowia tuż po jego przegłosowaniu przez zespół spowodował, że o treści raportu wszystkie zainteresowane środowiska, w tym samorząd lekarski, dowiedziały się z "Menedżera Zdrowia", gdy tymczasem powinien być on przedmiotem publicznej debaty już w chwili jego powstania.
Prezydium NRL podkreśla, że w pracach nad analizą kierunków zmian systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów brało udział wielu przedstawicieli samorządu lekarskiego, dobrze zaznajomionych z aktualnymi problemami kształcenia podyplomowego. Celowe jest uwzględnienie ich uwag przedstawionych w zdaniu odrębnym do raportu końcowego. Konieczne jest również uwzględnienie szeregu uwag ogólnych i szczegółowych dotyczących kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów przedstawianych w ostatnich latach przez samorząd lekarski w uchwałach, apelach i stanowiskach.
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej przedstawia ponownie ministrowi zdrowia postulaty zawarte w szczególności:
- w apelu numer 9/15/VII z 26 czerwca 2015 roku. W piśmie prosimy do ministra o przywrócenie stażu podyplomowego oraz o poprawę warunków realizacji kształcenia przed- i podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów. Postulaty zgłaszane wynikają z troski o zapewnienie właściwego poziomu kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów zarówno na etapie przygotowania do zawodu jak i kształcenia podyplomowego. Samorząd lekarski niezmiennie stoi na stanowisku, że od właściwego ukształtowania modelu kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów zależą nie tylko ich kwalifikacje, ale także bezpieczeństwo pacjentów oraz jakość i dostępność udzielanych im świadczeń zdrowotnych. NRL stwierdza, że podjęta na mocy ustawy z 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty decyzja o likwidacji stażu podyplomowego i zastąpieniu go dwusemestralnym praktycznym nauczaniem w dziedzinach klinicznych realizowanym w trakcie ostatniego roku studiów na kierunku lekarskim i lekarsko-dentystycznym, była błędna. Rada, podobnie jak towarzystwa naukowe, inne organizacje lekarskie oraz środowiska uniwersyteckie, w trakcie procedowania projektów tych przepisów wielokrotnie wyrażała negatywne opinie o likwidacji stażu. Rada apeluje do Ministra Zdrowia o ponowną analizę skutków likwidacji stażu zarówno pod kątem wpływu na jakość kształcenia kadr medycznych, prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych udzielanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych i etycznych oraz uprawnienia osób kształcących się w zawodach lekarza i lekarza dentysty do właściwych, w tym także bezpiecznych od strony prawnej, warunków zdobywania wiedzy praktycznej;
- w apelu numer 12/15/VII z 4 grudnia 2015 roku. W dokumencie wyrażamy nadzieję, że minister podejmie z samorządem lekarskim rzeczową, konstruktywną dyskusję nad obecnym kształtem i przyszłością systemu opieki zdrowotnej oraz pozycją lekarza i lekarza dentysty w tym systemie. Samorząd lekarski jest jednak świadomy, że głębokiej reformy systemu opieki zdrowotnej zapewniającej poprawę bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów oraz sytuacji pracowników ochrony zdrowia nie da się przeprowadzić bez zwiększenia nakładów na ochronę zdrowia. Naczelna Rada Lekarska apeluje do ministra o podjęcie działań mających na celu podniesienie nakładów na ochronę zdrowia do minimum 6,5 proc. PKB. W apelu NRL deklaruje gotowość udziału samorządu lekarskiego w merytorycznej dyskusji nad kształtem przyszłych przepisów oraz we wszelkich pracach nad zgłoszonymi postulatami;
- w uchwale nr 8/09/V z 19 czerwca 2009 roku w sprawie przyjęcia projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty w części dotyczącej umiejętności z zakresu węższych dziedzin medycyny lub udzielania określonych świadczeń zdrowotnych;
- w uchwale nr 5/09/V z 13 lutego 2009 roku w sprawie przyjęcia projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty w części dotyczącej doskonalenia zawodowego.
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej apeluje do ministra o prowadzenie dalszych prac nad reformą kształcenia podyplomowego z uwzględnieniem propozycji, które przez lata wypracowywał w tej kwestii samorząd lekarzy i lekarzy dentystów. W pracach nad reformą kształcenia podyplomowego należy także uwzględniać potrzeby i oczekiwania wyrażane przez młodych lekarzy, mające na celu zarówno poprawę jakości kształcenia jak i usuwanie niepotrzebnych utrudnień oraz poprawę warunków odbywania kształcenia.
Przekazując zdanie odrębne zgłoszone do raportu końcowego przedstawicieli samorządu lekarskiego (dokument poniżej) oraz wskazane powyżej uchwały, prezydium apeluje do ministra o prowadzenie dalszych prac nad reformą kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów z uwzględnieniem propozycji, które przez lata wypracowywał w tej kwestii samorząd lekarzy i lekarzy dentystów. W pracach nad reformą kształcenia podyplomowego należy także uwzględniać potrzeby i oczekiwania wyrażane przez młodych lekarzy, mające na celu zarówno poprawę jakości kształcenia jak i usuwanie niepotrzebnych utrudnień oraz poprawę warunków odbywania kształcenia.
Prezydium uważa, że zmieniony model kształcenia podyplomowego powinien zapewniać sprawiedliwy dostęp do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, usuwać nadmierne i nieuzasadnione administracyjne bariery dostępu do podnoszenia kwalifikacji, w szczególności w zakresie specjalizacji, zapewniać większą odpowiedzialność państwa za kształcenie kadry lekarzy i lekarzy dentystów zdolnych do zaspokajania stale rosnącego zapotrzebowania pacjentów na świadczenia zdrowotne. Powinien on jednak przede wszystkim gwarantować, że wiedza i umiejętności zdobywane przez lekarzy i lekarzy dentystów w czasie kształcenia podyplomowego pozwolą im na wykonywanie zawodu zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej w sposób gwarantujący jakość leczenia i bezpieczeństwo pacjentów.
Ciągły postęp w dziedzinie nauk medycznych i nieustanne zmiany w organizacji ochrony zdrowia wymagają, by model kształcenia był elastyczny, a jego ocena i zmiany muszą być procesem ciągłym. Prezydium NRL ponownie deklaruje gotowość samorządu lekarskiego do uczestnictwa w dalszych dyskusjach i pracach nad reformami kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów.
Zdanie odrębne członków zespołu do spraw opracowania zmiany systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów (to jest Teresy Bachanek, Filipa Dąbrowskiego, Zyty Kazimierczak-Zagórskiej, Marta Klimkowskiej, Romualda Krajewskiego, Jerzego Kruszewskiego, Ładysława Nekanda-Trepka i Doroty Radziszewskiej):
WSTĘP
Proces szkolenia specjalizacyjnego powinien być podporządkowany następującym zasadom:
1. Zasada równości – gwarantująca niezależnie od trybu i sposobu odbywania specjalizacji:
a) równy i nieutrudniany dostęp do tych samych zasobów systemu szkolenia specjalizacyjnego (miejsc szkoleniowych, stażowych, kursów), z zachowaniem odrębności szkolenia lekarzy w ramach służb mundurowych i penitencjarnych;
b) jednakowe zasady odbywania i zaliczania elementów programu specjalizacyjnego (egzaminów, kolokwiów, itp. – z zachowaniem odrębności wynikających ze specyfiki poszczególnych dziedzin medycyny).
2. Zasada przejrzystości – gwarantująca ograniczanie wpływu konfliktu interesów i bezstronność oraz wykorzystanie aktualnej i powszechnie dostępnej wiedzy medycznej przy ustalaniu programów specjalizacji, w kursach i szkoleniach oraz w przygotowywaniu egzaminów.
3. Zasada jawności – gwarantująca swobodny dostęp do:
a) informacji na temat każdego etapu, zasad, wyników postępowania kwalifikacyjnego oraz innych postępowań i decyzji w trakcie specjalizacji;
b) obowiązującego w danej jednostce „planu realizacji szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie…”, stanowiącego zarówno element wniosku akredytacyjnego, jak i przewodnik po oferowanych przez jednostkę możliwościach odbywania indywidualnych planów szkolenia specjalizacyjnego (określonych w art. 16m ust. 6) (miejsca staży, rodzaje kursów, dostęp do ekspertów, procedur, zasobów jednostki, itp.),
c) pytań egzaminacyjnych z egzaminów przeprowadzonych przez CEM po wprowadzeniu przepisów określających zasady i zakres ujawniania pytań.
4. Zasada rozdzielności – gwarantująca niezależność podmiotów realizujących poszczególne zadania kształcenia podyplomowego.
SŁOWNIK
Indywidualny rozwój zawodowy: uzyskiwanie przez lekarza i lekarza dentystę specjalizacji, specjalizacji szczegółowych, umiejętności, stopni i tytułów naukowych oraz realizowanie doskonalenia zawodowego.
Kształcenie podyplomowe: sformalizowane formy kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów posiadających prawo wykonywania zawodu obejmujące staż podyplomowy, specjalizacje i umiejętności.
Doskonalenie zawodowe: aktywność lekarza i lekarza dentysty w ramach samokształcenia, prowadzenie prac badawczych lub udziału w zorganizowanych formach kształcenia poza kształceniem podyplomowym.
Specjalność główna lekarska albo lekarsko-dentystyczna: dziedzina medycyny, ważna ze względów epidemiologicznych i potrzeb zdrowotnych oraz funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Do odbywania specjalizacji głównej może zostać zakwalifikowany każdy lekarz/lekarz dentysta, który posiada prawo wykonywania zawodu w Polsce.
Specjalność szczegółowa lekarska albo lekarsko-dentystyczna: wąska dziedzina medycyny, w której nabycie wiedzy i umiejętności niezbędnych do udzielania świadczeń specjalistycznych wymaga ukończenia szkolenia trwającego nie mniej niż 2 lata. Do odbywania specjalizacji szczegółowej może zostać zakwalifikowany tylko lekarz, który uzyskał przynajmniej jeden tytuł specjalisty.
Rezydentura: odbywanie szkolenia specjalizacyjnego lekarza i lekarza dentysty finansowanego ze środków publicznych poprzez zawarcie umowy o pracę z podmiotem uprawnionym do prowadzenia specjalizacji (szczególny stosunek pracy uwzględniający dodatkowe obowiązki kształcenia się obok świadczenia pracy na rzecz określonego podmiotu).
Umiejętność lekarska albo lekarsko-dentystyczna: wiedza i umiejętności praktyczne gwarantujące wysoką jakość świadczeń zdrowotnych udzielanych w wąskim zakresie jednej lub kilku dziedzin medycyny, w których lekarz nie posiada specjalizacji.
ZAŁOŻENIA OGÓLNE SYSTEMU INDYWIDUALNEGO ROZWOJU ZAWODOWEGO LEKARZY I LEKARZY DENTYSTÓW
1. Obywatelom, niezależnie od sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (art. 68 ust. 2 Konstytucji RP). Obowiązek władz publicznych, o którym mowa w art. 68 Konstytucji obejmuje także zapewnienie wysokiej jakości kształcenia kadr medycznych w celu zapewnienia obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej wysokiej jakości świadczeń zdrowotnych.
2. Lekarz, lekarz dentysta posiadający prawo wykonywania zawodu ma przez cały okres swojej aktywności zawodowej prawo do indywidualnego rozwoju zawodowego realizowanego w różnych formach kształcenia podyplomowego oraz prawo i obowiązek doskonalenia zawodowego.
3. System kształcenia podyplomowego oraz doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów powinien opierać się na współdziałaniu administracji publicznej, samorządu zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów, szkół wyższych, instytutów badawczych, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Centrum Egzaminów Medycznych i innych podmiotów uprawnionych do realizacji zadań wynikających z prawa lekarza i lekarza dentysty do indywidualnego rozwoju zawodowego. System powinien uwzględniać rozdzielność podmiotów według ich właściwości i unikać konfliktów prawno-organizacyjnych.
4. Zasady realizacji poszczególnych form indywidualnego rozwoju zawodowego, zasady finansowania, prawa i obowiązki lekarzy i lekarzy dentystów oraz rola i zadania podmiotów uczestniczących w realizacji indywidualnego rozwoju zawodowego powinny być jasno i jednoznacznie określone w przepisach rangi ustawowej.
5. Minister właściwy do spraw zdrowia powinien koordynować i nadzorować wykonywanie zadań związanych z indywidualnym rozwojem zawodowym lekarzy i lekarzy dentystów poprzez wytyczanie polityki zdrowotnej państwa, w tym jej celów w zakresie określenia liczby i rozmieszczenia lekarzy specjalistów w społecznie istotnych oraz ważnych dla systemu ochrony zdrowia dziedzinach medycyny, a także poprzez tworzenie narzędzi służących realizacji tych celów.
6. Prawo do indywidualnego rozwoju zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów obejmuje również:
a) dostępność do różnych form indywidualnego rozwoju zawodowego na warunkach określonych w ustawie,
b) uprawnienie do płatnych lub wolnych dni roboczych oraz uprawnienie do ustalenia czasu przeznaczonego na samokształcenie w ramach czasu pracy lub służby,
c) uprawnienie do odliczenia wydatków poniesionych przez lekarza na realizację obowiązku doskonalenia zawodowego na zasadach określonych w ustawach.
7. Staż podyplomowy lekarzy i lekarzy dentystów służy pogłębieniu nabytych przez lekarza w trakcie studiów umiejętności praktycznych w podstawowych dziedzinach medycyny, niezbędnych do wykonywania zawodu oraz poznanie ogólnych zasad i praktyki funkcjonowania systemu ochrony zdrowia niezależnie od dalszego wyboru specjalizacji.
8. Nabycie wiedzy i umiejętności praktycznych zgodnych ze stanem współczesnej wiedzy medycznej i przyjętymi standardami postępowania w zakresie specjalizacji, specjalizacji szczegółowych i umiejętności lekarz i lekarz dentysta potwierdza zdanym egzaminem państwowym.
9. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, jako jednostka organizacyjna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia planuje, organizuje i prowadzi szkolenie specjalizacyjne oraz szkolenie z zakresu umiejętności lekarskich i lekarsko-dentystycznych, a także prowadzi akredytację podmiotów uprawnionych do prowadzenia szkolenia w powyższych zakresach.
10. Centrum Egzaminów Medycznych, jako jednostka organizacyjna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia planuje, organizuje i przeprowadza egzaminy państwowe dla lekarzy i lekarzy dentystów.
11. Samorząd lekarski oraz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, odpowiednio według swoich właściwości, zapewniają lekarzom i lekarzom dentystom powszechną dostępność do informacji o możliwościach realizacji prawa do indywidualnego rozwoju zawodowego.
12. Budżet państwa, administracja samorządowa, podmioty lecznicze oraz podmioty finansujące udzielanie świadczeń zdrowotnych zapewniają finansowanie stażów podyplomowych i szkolenia specjalizacyjnego odbywanego w trybie rezydentury.
13. Jednostki prowadzące kształcenie podyplomowe powinny mieć zapewnione finansowanie materiałów niezbędnych do wykonania świadczeń i procedur wymaganych programem kształcenia.
14. Zasadnym i koniecznym jest wynagradzanie jednostek prowadzących szkolenie specjalizacyjne, niezależnie od formy odbywania kształcenia, m. in. poprzez wprowadzenie przelicznika o minimalnej wartości, np. 1.1 (110%) dla kontraktu z płatnikiem publicznym, proporcjonalnie do liczby szkolących się.
STAŻ PODYPLOMOWY
1. Staż podyplomowy jest zorganizowaną formą kształcenia podyplomowego absolwenta wyższej uczelni medycznej mającą na celu doskonalenie posiadanych i nabycie nowych niezbędnych do wykonywania zawodu w Polsce umiejętności praktycznych oraz pogłębienie posiadanej wiedzy teoretycznej w podstawowych dziedzinach medycyny.
2. Staż podyplomowy lekarza dentysty powinien trwać 52 tygodnie (pozostaje bez zmian). Program stażu podyplomowego powinien obejmować staż w zakresie: chirurgii stomatologicznej, stomatologii dziecięcej, ortodoncji, periodontologii (mozliwośc wydłużenia o 1 tydzień kosztem czasu szkolenia w wybranej dziedzinie), protetyki, stomatologii zachowawczej z endodoncją i w dziedzinie medycyny ratunkowej (również pozostaje bez zmian).
3. Staż podyplomowy lekarza powinien trwać 56 tygodni. Program stażu podyplomowego lekarza powinien obejmować staż w zakresie chorób wewnętrznych, chirurgii ogólnej, pediatrii, położnictwa i ginekologii (łącznie 32 tygodnie), psychiatrii (3 tygodnie), medycyny rodzinnej (4 tygodnie) i medycyny ratunkowej (8 tygodni, w tym kurs ALS oraz z ratownictwa medycznego). Dodatkowo, program stażu podyplomowego lekarza i lekarza dentysty powinien obejmować kurs z orzecznictwa medycznego (24 godziny/3 dni), zdrowia publicznego (40 godzin/5 dni), transfuzjologii (5 dni), profilaktyki onkologicznej (24 godziny/3 dni), prawa medycznego (24 godziny/3 dni), bioetyki (24 godziny/3 dni) oraz warsztaty z kompetencji miękkich (20 godzin/3 dni).
4. Staż podyplomowy lekarza powinien obejmować także dodatkowe 4 tygodnie stażu w jednej z dziedzin, w których jest prowadzone szkolenie w ramach modułu podstawowego, wybranej przez lekarza stażystę po uzyskaniu zgody koordynatora stażu.
5. Powinna być zapewniona możliwość odbycia części kursów (np. orzecznictwo, prawo medyczne, bioetyka) w formie e-learningu.
6. Koordynator stażu wyznaczony przez dyrektora podmiotu, w porozumieniu z okręgową radą lekarską, odpowiada za realizację programu stażu przez nie więcej niż 6 lekarzy stażystów, nadzoruje i koordynuje pracę lekarza stażysty i zalicza staż podyplomowy. Koordynator powinien być powołany również w podmiotach prowadzących wyłącznie staż cząstkowy (np. położnictwo, pediatria). Koordynator otrzymuje wynagrodzenie wg. dotychczasowych zasad.
7. Opiekun stażysty jest odpowiedzialny za realizację przez lekarza stażystę programu stażu cząstkowego, lub części stażu cząstkowego w danej jednostce, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, przepisami prawa, oraz zasadami etyki i deontologii lekarskiej. Opiekun stażysty musi mieć przynajmniej 3-letni staż pracy.
8. Należy wprowadzić wynagrodzenie dla opiekunów stażystów – np. 10% miesięcznego wynagrodzenia lekarza stażysty.
9. Miesięczne wynagrodzenie dla lekarza stażysty powinno wynosić 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ubiegły rok, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”
10. Lekarz stażysta odbywający dyżur medyczny otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 150% stawki godzinowej zasadniczego wynagrodzenia.
11. Staż lub staże cząstkowe mogą prowadzić podmioty lecznicze lub indywidualne specjalistyczne praktyki lekarskie/lekarsko-dentystyczne, które uzyskały akredytację. Akredytacji udziela właściwa terenowo okręgowa izba lekarska. Akredytacja powinna uwzględniać możliwość realizacji programu stażu cząstkowego, przez nie więcej niż 3 lekarzy jednocześnie. Należy regularnie oceniać możliwości realizacji programu stażu w jednostkach prowadzących staż.
12. Finansowanie odbywania stażu podyplomowego przez absolwentów studiów lekarskich i lekarsko-dentystycznych będących obywatelami polskimi oraz przez uprawnionych obywateli innego kraju jest zadaniem Marszałka Województwa.
13. Właściwa okręgowa izba lekarska organizuje staż, zapewnia wystarczającą liczbę miejsc stażowych i kieruje do odbycia stażu na obszarze swojego działania oraz potwierdza odbycie i zaliczenie stażu.
SZKOLENIE SPECJALIZACYJNE
I. Zasady ogólne
1. Specjalizacje lekarsko-dentystyczne powinny pozostać w obecnym kształcie (liczba, nazwy, tryb odbywania specjalizacji).
2. Specjalizacje lekarskie dzielą się na dwie grupy, zależnie od ich znaczenia pod względem epidemiologicznym oraz dla systemu ochrony zdrowia.
3. Specjalizacje proponowane w załączniku nr 1, zwane „specjalizacjami głównymi” powinny być dostępne dla każdego lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu.
4. Specjalizacje w węższych dziedzinach medycyny, zwane „specjalizacjami szczegółowymi”, powinny być dostępne tylko dla lekarzy posiadających już przynajmniej jedną specjalizację.
5. Szkolenie specjalizacyjne może odbywać się w systemie modułowym (moduł podstawowy + moduł specjalistyczny = specjalizacja w trybie modułowym) albo w systemie jednolitym (specjalizacja w trybie jednolitym). Należy dążyć do formułowania programów specjalizacji z uwzględnieniem modułu podstawowego aby zapewnić specjalizującym się jak największą możliwość wyboru specjalizacji, zmian specjalizacji oraz ułatwić uzyskiwanie kolejnych specjalizacji. W załączniku 1 i 2 wskazano listę modułów podstawowych oraz listę modułów specjalistycznych dostępnych po tych modułach podstawowych oraz dla osób posiadających już odpowiednią specjalizację.
6. Specjalizacje uzyskane w dotychczasowych trybach oraz w nowym trybie z podziałem na specjalizacje główne i szczegółowe są równoważne. Nie ulegają zmianie także nazwy specjalizacji. Podział na specjalizacje główne i szczegółowe ma wpływ tylko na tryb rekrutacji oraz może być uwzględniany przy ustalaniu zasad finansowania szkolenia, np. poprzez przydzielanie rezydentur w specjalizacjach głównych.
7. W celu zlikwidowania bezzasadnych ograniczeń dostępu do świadczeń poprzez stawienie świadczeniodawcom wymagań zatrudniania osób posiadających bardzo wąskie kwalifikacje, kontraktowanie świadczeń oraz akredytacja placówek ochrony zdrowia nie mogą być warunkowane zatrudnianiem osób ze specjalizacją szczegółową ani osób posiadających certyfikaty określonych umiejętności lekarskich lub lekarsko-dentystycznych. Wymagania kontraktującego mogą dotyczyć wyłącznie zatrudniania osób z tytułem w specjalizacjach głównych.
8. Uzyskiwanie specjalizacji szczegółowej (akredytacja, rekrutacja, staże, kursy, program szkolenia, weryfikacja wiedzy i umiejętności) podlega tym samym zasadom, co uzyskiwanie specjalizacji głównej.
9. Zasadniczym trybem odbywania specjalizacji przez lekarza i lekarza dentystę powinna być rezydentura, rozumiana nierozłącznie jako jednoczesne kształcenie i wykonywanie pracy na rzecz jednostki szkolącej. Dlatego finansowanie rezydentur ze środków publicznych nie może być traktowane jako finansowanie wyłącznie szkolenia.
10. Środki z niewykorzystanych rezydentur nie powinny być zwracane do budżetu państwa, a powinny wracać do budżetu „rezydentur”, który powinien być wydzielony i stanowić podstawę zwiększania uposażenia w specjalnościach deficytowych, finansowania rezydentur wydłużonych z przyczyn losowych lub np. terminów PES, stwarzania zachęt do specjalizowania się w dziedzinach priorytetowych oraz ewentualnej corocznej aktualizacji wynagrodzeń. Nie należy regionalizować środków przeznaczanych na szkolenie w trybie rezydentury.
11. Należy przychylić się do powtarzanych wielokrotnie apeli całego środowiska medycznego, w tym Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Lekarzy, Naczelnej Rady Lekarskiej, Okręgowych Izb Lekarskich, Związków Zawodowych, Kół Młodych Lekarzy przy Okręgowych Izbach Lekarskich, Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentów Medycyny IFMSA-Poland o wzrost wynagrodzeń dla lekarzy w trakcie specjalizacji. Poniższe współczynniki płacy powinny być w trybie pilnym przyjęte i nie powinny być niższe niż:
a) lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację w module podstawowym oraz lekarz/lekarz dentysta do połowy czasu trwania specjalizacji jednolitej - 2 „średnie krajowe”;
b) lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację w module specjalistycznym oraz lekarz/lekarz dentysta od połowy czasu trwania specjalizacji jednolitej – 2.5 „średniej krajowej”;
c) w specjalizacjach priorytetowych powyższe współczynniki powinny wynosić odpowiednio 2,25 i 2,75;
d) wynagrodzenie lekarza i lekarza dentysty specjalisty nie może być niższe niż 3 średnie krajowe.
12. W specjalnościach głównych należy zrezygnować z wolontariatu, natomiast należy utrzymać wszystkie dotychczasowe formy odbywania szkolenia w specjalnościach szczegółowych, w tym możliwość zawarcia umowy o szkolenie bez wynagrodzenia, z uregulowaniem zasad szkolenia w sposób zapewniający odbywającym specjalizację w tym trybie takie same prawa jak szkolącym się w innych trybach.
13. Należy wprowadzić jednolitą dla kraju formę umowy o pracę w trybie rezydenckim, aby ujednolicić wynagrodzenia oraz prawa i obowiązki rezydentów.
II. Akredytacja podmiotów prowadzących kształcenie w zakresie szkolenia specjalizacyjne
1. Kształcenie w zakresie szkolenia specjalizacyjnego mogą prowadzić podmioty, które uzyskały akredytację.
2. Akredytacji udziela podmiot wskazany przepisami ustawy (CMKP).
3. Obowiązek uzyskania akredytacji nie dotyczy jednostek organizacyjnych szkół wyższych, jednostek badawczo-rozwojowych i innych podmiotów uprawnionych do prowadzenia kształcenia w zakresie szkolenia specjalizacyjnego na podstawie odrębnych przepisów.
4. Akredytacji udziela się na wniosek zainteresowanego podmiotu, po stwierdzeniu, że wnioskodawca spełnia warunki i wymagania niezbędne do realizacji planu kształcenia oraz wymagania określone w przypadku szkolenia specjalizacyjnego.
5. Podmiot zamierzający prowadzić szkolenie specjalizacyjne musi zapewniać warunki merytoryczne i organizacyjne, umożliwiające realizację programu specjalizacji.
6. Warunkami prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego są:
a) posiadanie planu kształcenia zgodnego z programem szkolenia specjalizacyjnego, obejmującego zakres wiedzy medycznej lub umiejętności praktycznych w danej dziedzinie medycyny, zawierającego w szczególności:
1) cel kształcenia,
2) przedmiot i zakres kształcenia, uwzględniający aktualną wiedzę lub umiejętności praktyczne w określonej dziedzinie medycyny, oparte na wynikach badań naukowych wysokiej jakości,
3) przewidywane formy kształcenia,
4) wymagane kwalifikacje uczestników,
5) sposób weryfikacji wyników kształcenia,
6) sposób potwierdzania uczestnictwa i ukończenia kształcenia;
b) zapewnienie kadry dydaktycznej o kwalifikacjach odpowiednich dla danego rodzaju kształcenia;
c) zapewnienie odpowiedniej bazy dydaktycznej;
d) zapewnienie udzielania świadczeń zdrowotnych lub realizacji innych zadań zawodowych objętych programem kształcenia w przypadku podmiotów uprawnionych do udzielania świadczeń zdrowotnych;
e) zapewnienie osoby o odpowiednich kwalifikacjach prowadzącej nadzór nad kształceniem;
f) zapewnienie wewnętrznego systemu oceny jakości kształcenia.
7. Akredytacji udziela się odrębnie do prowadzenia szkolenia w zakresie modułu podstawowego, modułu szczegółowego lub specjalizacji jednolitej. Akredytacja do prowadzenia szkolenia w zakresie modułu podstawowego musi uwzględniać wykonywanie przez jednostkę ubiegającą się o akredytację odpowiedniej liczby procedur wskazanych w programie modułu podstawowego.
8. Kursy szkoleniowe objęte programem danej specjalizacji mogą być prowadzone po uzyskaniu akredytacji i wpisaniu na listę prowadzoną przez podmiot wskazany w ustawie (CMKP). Uzyskanie akredytacji wymaga opinii konsultanta krajowego w danej dziedzinie medycyny, a w przypadku jego braku - właściwego konsultanta wojewódzkiego w danej dziedzinie medycyny.
9. Minister właściwy do spraw zdrowia określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i wymagania, jakim powinny odpowiadać podmioty ubiegające się o prowadzenie szkolenia w zakresie szkolenia specjalizacyjnego, a w szczególności wymagane kwalifikacje kadry dydaktycznej, ze wskazaniem liczby specjalistów z określonej dziedziny medycyny, rodzaju i zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych, informacji dotyczących bazy dydaktycznej oraz warunków organizacyjnych właściwych dla danego rodzaju i modułu specjalizacji, warunki i sposób ustalania w podmiotach uprawnionych liczby miejsc szkoleniowych dla lekarzy odbywających szkolenie specjalizacyjne w tym odbywających specjalizację w ramach rezydentury. Należy urealnić wymagania dotyczące akredytacji w zakresie specjalności lekarsko-dentystycznych uwzględniając możliwość prowadzenia szkolenia przez indywidualne praktyki lekarsko-dentystyczne.
10. Akredytacji udziela się na czas określony, nie dłuższy niż 10 lat.
11. Uzyskanie, odmowa, zawieszenie, cofnięcie akredytacji następuje w drodze decyzji wydanej przez właściwy organ udzielający akredytacji. Podmiot ten również zapewnia ciągłość szkolenia specjalizującym się w ośrodku tracącym akredytację.
12. Nadzór nad podmiotem, który uzyskał akredytację, sprawuje organ udzielający akredytacji.
III. Postępowanie kwalifikacyjne (rekrutacja)
1. Organem koordynującym postępowanie kwalifikacyjne powinien być samorząd lekarski.
2. Należy wprowadzić centralny, ogólnopolski, prowadzony elektronicznie system rekrutacji na specjalizacje oparty na poniższych założeniach ogólnych.
a) Podmiot koordynujący postępowanie kwalifikacyjne gromadzi informacje o dostępnych w danym postępowaniu miejscach szkoleniowych w centralnej bazie danych (docelowo może to być SMK) i udostępnia publicznie informację o tych miejscach.
b) Lekarz przystępujący do postępowania powinien mieć możliwość złożenia wniosków na 1-3 specjalizacji i w każdym wniosku wskazać propozycje realizacji szkolenia w 1-3 ośrodków, wskazując specjalizację i miejsce będące dla niego priorytetowymi oraz tryb realizacji (czy ubiega się o rezydenturę).
c) Podmiot koordynujący przeprowadza postępowanie kwalifikacyjne na podstawie wyników LEK/LDEK (albo równoważnego egzaminu jeżeli kandydat nie zdawał LEK/LDEK). Do wyników LEK/LDEK dolicza się punkty za pracę w jednostce akredytowanej do prowadzenia szkolenia w danej specjalności (1 punkt procentowy za każdy rok pracy) oraz za publikacje i stopnie naukowe (0,5 punktu procentowego za każdą publikację w czasopiśmie z listy A MNiSW, 5, 10 albo 15 punktów procentowych za odpowiednio doktorat, habilitację, tytuł profesora). Podmiot koordynujący ogłasza wyniki etapu rekrutacji jako propozycje dla ubiegających się o miejsca specjalizacyjne, którzy powinni potwierdzić przyjęcie zaproponowanego miejsca.
d) Jeżeli lekarz nie przyjmuje propozycji otrzymanej w wyniku 1. etapu albo nie uzyskał miejsca specjalizacyjnego w tym etapie, może ponownie złożyć wniosek na wolne miejsca pozostające po 1. etapie.
e) Rekrutację przeprowadza się w 3 etapach.
3. Postępowanie konkursowe rozstrzygające o przyznaniu miejsca szkoleniowego (niezależnie od trybu odbywania szkolenia) powinno być jednolite dla wszystkich osób ubiegających się o szkolenie specjalizacyjne.
IV. Program specjalizacji
1. Należy urealnić wymagania programowe dotyczące umiejętności praktycznych pod kątem możliwości ich wykonania oraz zapewnić spełnianie wymagań Dyrektywy 2013/55 w sprawie uznawania kwalifikacji. Dotyczy to głównie specjalizacji zabiegowych, modułów podstawowych oraz wszystkich zabiegów i procedur rzadko wykonywanych.
2. Należy oceniać aktualność programów specjalizacji nie rzadziej niż co pięć lat.
3. Należy wprowadzić obowiązek regularnej (np. co rok lub co dwa lata) weryfikacji i aktualizacji źródeł wiedzy obowiązujących do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego oraz Państwowego Egzaminu Modułowego, koordynowanej przez konsultantów krajowych w danej dziedzinie medycyny.
4. Specjalizacje główne powinny trwać nie mniej niż 5 lat.
V. Przebieg szkolenia specjalizacyjnego
1. Rezydentura jest przyznawana na czas trwania wybranej specjalizacji.
2. Między ostatnim rokiem modułu podstawowego a najpóźniej w ciągu roku od rozpoczęcia modułu specjalistycznego szkolący się musi zdać pisemny Państwowy Egzamin Modułowy (PEM) organizowany przez CEM. Powinno być możliwe dwukrotne powtórzenie PEM (łącznie 3 egzaminy), ale ostatnia próba jest możliwa najpóźniej w ciągu pierwszego roku modułu szczegółowego. Rozpoczęcie 2. roku modułu specjalistyczny jest możliwe tylko po zaliczeniu PEM.
3. Zdanie PEM może być podstawą do ubiegania się o zmianę specjalizacji po ukończeniu modułu podstawowego oraz jest wymagane do zakwalifikowania lekarza/lekarza dentysty do PES.
4. Po zaliczeniu PEM szkolący się uzyskuje status starszego rezydenta skutkujący zwiększeniem wynagrodzenia oraz uprawniający do samodzielnej realizacji określonych w przepisach świadczeń zdrowotnych.
5. Szkolący się ma prawo do jednokrotnej zmiany specjalizacji docelowej bez podawania przyczyny, przy czym zmiana na specjalizację niedostępną po realizowanym aktualnie module podstawowym jest możliwa tylko w okresie pierwszych 12 miesięcy szkolenia specjalizacyjnego.
6. Osobę zmieniającą specjalizację, obowiązuje przystąpienie do rekrutacji w trybie opisanym w pkt. III.
7. Należy uprościć dokumentowanie wykonania procedur i zabiegów określonych programem specjalizacji (na przykład poprzez wykorzystanie systemów typu e-portfolio). Kierownik specjalizacji powinien być odpowiedzialny za dokumentowanie (w dokumentacji medycznej) wykonania procedur przez specjalizującego się, a podmiot nadzorujący kształcenie powinien przeprowadzać losowe kontrole tej dokumentacji.
8. Należy utrzymać w całości art. 16l ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty określający możliwość przedłużenia okresu szkolenia specjalizacyjnego.
9. CMKP powinno udostępniać listę organizowanych przez CMKP i inne uprawnione podmioty kursów specjalizacyjnych zaplanowanych na okres minimum 5 lat.
10. Szkolący się w porozumieniu z kierownikiem specjalizacji w ciągu pierwszego miesiąca szkolenia ustala daty kursów oraz terminy stażów specjalizacyjnych i zapisuje się na nie.
11. Ewentualne zmiany indywidualnego programu kursów i stażów szkolący się ustala z kierownikiem specjalizacji.
12. Spełnianie przez jednostki kryteriów akredytacyjnych oraz przebieg szkolenia powinny być kontrolowane przez uprawniony podmiot (CMKP), który musi posiadać uprawnienia umożliwiające wykonywanie kontroli. Ewaluacja programów kształcenia, realizacji programów oraz podmiotów prowadzących szkolenie powinna być regularnie dokonywana przez CMKP oraz przez samorząd lekarski. W proces kontroli prowadzonych przez CMKP należy włączyć przedstawicieli samorządu lekarskiego, w tym także osoby aktualnie odbywające specjalizację.
13. Należy opracować zasady zaliczania części odbytych uprzednio szkoleń i staży do odbywanej aktualnie specjalizacji.
14. Należy przewidzieć odpowiednio długi okres przejściowy, w którym uprawieniem do odbywania specjalizacji szczegółowych będzie posiadanie dowolnej specjalizacji uzyskanej w tzw. „starych trybach”.
Va. Dyżury
1. Należy jednoznacznie i w sposób nie budzący wątpliwości interpretacyjnych zdefiniować w ustawie dyżury będące nieodzownym elementem szkolenia specjalizacyjnego.
2. Zgodnie z dyrektywą UE o czasie pracy i należnym odpoczynku podpisanie klauzuli opt-out, pozwalającej na przekroczenie tygodniowego czasu pracy wynoszącego 48 h przez lekarza nie powinno stanowić podstawy do odliczania wynagrodzenia (zarówno podstawowego jak i dodatkowego) po tzw. „zejściu po dyżurze” wynoszącym 16h 25 min lub 24h.
3. Lekarzowi pełniącemu dyżur medyczny w ramach realizacji programu specjalizacji przysługuje wynagrodzenie na podstawie umowy o pełnienie dyżurów, zawartej z podmiotem prowadzącym szkolenie specjalizacyjne. Dyżury pełnione w ramach programu specjalizacji powinny odbywać się wyłącznie w jednostce prowadzącej szkolenie. Jeśli lekarz ma zawartą umowę o pracę z podmiotem leczniczym, dyżury są wynagradzane z istniejącego stosunku pracy na zasadach określonych w kodeksie pracy. Wynagrodzenie przypadające na czas odpoczynku po przekroczeniu normatywnego i nienormatywnego czasu pracy nie może być odliczane od wynagrodzenia zasadniczego.
Vb. Kierownik specjalizacji
1. Lekarz i lekarz dentysta odbywają szkolenie specjalizacyjne pod kierunkiem lekarza posiadającego odpowiednie kwalifikacje, który organizuje, nadzoruje, prowadzi szkolenie i potwierdza uzyskanie wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych oraz kieruje lekarza na egzamin. Lekarz ten pełni funkcję „kierownika specjalizacji” i powinien otrzymywać za to wynagrodzenie lub równoważną rekompensatę np. poprzez zmianę organizacji pracy kierownika.
VI. PES
4. Należy wprowadzić możliwość wydłużenia rezydentury do terminu najbliższego egzaminu PES.
5. Zmiany w spisie źródeł wiedzy obowiązujących do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego oraz Państwowego Egzaminu Modułowego mogą być dokonywane najpóźniej na 6 miesięcy przed jego terminem.
6. Wskazane jest podejmowanie inicjatyw mających na celu uznawanie za równoważny z PES europejskiego egzaminu specjalizacyjnego organizowanego przez odpowiednie europejskie stowarzyszenia lekarzy specjalistów.
7. Należy opracować zasady publikowania przez CEM pytań egzaminacyjnych uwzględniające konieczność zapewnienia puli pytań do następnych egzaminów oraz realizujące wyrok TK w tej sprawie.
UMIEJĘTNOŚCI LEKARSKIE I LEKARSKO-DENTYSTYCZNE
1. Zasady organizacji i finansowania szkolenia w zakresie umiejętności lekarskich i lekarsko-dentystycznych powinny być zgodne z zasadami zawartymi w rozporządzeniu MZ z dnia 27.06.2007 w sprawie umiejętności z zakresu węższych dziedzin medycyny lub udzielania określonych świadczeń zdrowotnych.
2. Umiejętności powinny być dostępne dla lekarzy i lekarzy dentystów nieposiadających specjalizacji, której program przewiduje nabycie danej umiejętności w ramach szkolenia specjalizacyjnego.
3. Należy zweryfikować zaproponowaną w rozporządzeniu listę umiejętności w celu ograniczenia liczby umiejętności (propozycja - załącznik 1 i 2).
4. Należy opracować zasady rozpatrywania i opiniowania wniosków o utworzenie nowej umiejętności lekarskiej i lekarsko-dentystycznej.
DOSKONALENIE ZAWODOWE
1. Dopełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego przez lekarzy i lekarzy dentystów podlega kontroli prowadzonej przez samorząd lekarski (OIL) w formie rejestracji punktów edukacyjnych, rozliczanych w ustalonym okresie.
2. Samorząd lekarski potwierdza spełnianie warunków do prowadzenia działalności w obszarze doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów przez podmioty nieuprawnione na podstawie przepisów innych ustaw oraz prowadzi rejestr tych podmiotów i nadzór nad prowadzonym przez nie szkoleniem, a także potwierdza spełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego przez swoich członków poprzez rejestrację punktów edukacyjnych.
3. Należy wprowadzić centralny system ewidencji punktów edukacyjnych (np. CEPE NIL, a docelowo ewentualnie SMK) i egzekwować wpisywanie przez organizatorów kształcenia punktów edukacyjnych uzyskiwanych przez lekarzy i lekarzy dentystów.
4. Dopełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego oraz poziom aktywności w zakresie doskonalenia zawodowego mierzone liczbą uzyskanych punktów edukacyjnych powinny być brane pod uwagę przy opracowywaniu przepisów regulujących zasady awansu zawodowego, uzyskiwania tytułów i przyznawania nagród lekarzom i lekarzom dentystom oraz finansowania świadczeń zdrowotnych.
Przeczytaj także: "Mamy rekomendacje ekspertów na temat kształcenia podyplomowego!", "Biliński analizuje rekomendacje" i "Jankowski z Młodych Menedżerów Medycyny ocenia rekomendacje na temat kształcenia".
Zachęcamy do polubienia profilu "Menedżera Zdrowia" na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia/ i obserwowania konta na Twitterze: www.twitter.com/MenedzerZdrowia.
Apel prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej do ministra zdrowia w sprawie prac nad zmianami systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów:
- Prezydium po zapoznaniu się z raportem końcowym zespołu do spraw opracowania zmiany systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów apeluje do ministra zdrowia o wszechstronną analizę, także krytyczną, propozycji zmian przedstawionych w raporcie i uwzględnienie w dalszych pracach głosu środowiska lekarzy i lekarzy dentystów reprezentowanego przez samorząd zawodowy.
Prezydium NRL w pełni docenia fakt, że minister podjął potrzebną i od dawna wyczekiwaną próbę całościowego, krytycznego spojrzenia na aktualnie obowiązujący model kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów. Od dawna bowiem wiemy, że kształcenie lekarzy i lekarzy dentystów wymaga reformy, a jej przygotowanie wymaga czasu i wysiłku wielu środowisk, w tym oczywiście także zajmujących się na co dzień kształceniem lekarzy. Na pełną aprobatę zasługuje fakt, że do przygotowania wstępnej analizy i wytyczenia kierunków zmian ministra powołał zespół ekspertów reprezentujących różne środowiska. Taki model pracy nad założeniami do przyszłych regulacji prawnych jest właściwy.
Nie budzi jednak zaufania przyjęty przez Ministerstwo Zdrowia model pracy nad tworzeniem raportu, w którym wyłączona została jawność procedowania nad raportem. Brak oficjalnej publikacji raportu przez Ministerstwo Zdrowia tuż po jego przegłosowaniu przez zespół spowodował, że o treści raportu wszystkie zainteresowane środowiska, w tym samorząd lekarski, dowiedziały się z "Menedżera Zdrowia", gdy tymczasem powinien być on przedmiotem publicznej debaty już w chwili jego powstania.
Prezydium NRL podkreśla, że w pracach nad analizą kierunków zmian systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów brało udział wielu przedstawicieli samorządu lekarskiego, dobrze zaznajomionych z aktualnymi problemami kształcenia podyplomowego. Celowe jest uwzględnienie ich uwag przedstawionych w zdaniu odrębnym do raportu końcowego. Konieczne jest również uwzględnienie szeregu uwag ogólnych i szczegółowych dotyczących kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów przedstawianych w ostatnich latach przez samorząd lekarski w uchwałach, apelach i stanowiskach.
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej przedstawia ponownie ministrowi zdrowia postulaty zawarte w szczególności:
- w apelu numer 9/15/VII z 26 czerwca 2015 roku. W piśmie prosimy do ministra o przywrócenie stażu podyplomowego oraz o poprawę warunków realizacji kształcenia przed- i podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów. Postulaty zgłaszane wynikają z troski o zapewnienie właściwego poziomu kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów zarówno na etapie przygotowania do zawodu jak i kształcenia podyplomowego. Samorząd lekarski niezmiennie stoi na stanowisku, że od właściwego ukształtowania modelu kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów zależą nie tylko ich kwalifikacje, ale także bezpieczeństwo pacjentów oraz jakość i dostępność udzielanych im świadczeń zdrowotnych. NRL stwierdza, że podjęta na mocy ustawy z 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty decyzja o likwidacji stażu podyplomowego i zastąpieniu go dwusemestralnym praktycznym nauczaniem w dziedzinach klinicznych realizowanym w trakcie ostatniego roku studiów na kierunku lekarskim i lekarsko-dentystycznym, była błędna. Rada, podobnie jak towarzystwa naukowe, inne organizacje lekarskie oraz środowiska uniwersyteckie, w trakcie procedowania projektów tych przepisów wielokrotnie wyrażała negatywne opinie o likwidacji stażu. Rada apeluje do Ministra Zdrowia o ponowną analizę skutków likwidacji stażu zarówno pod kątem wpływu na jakość kształcenia kadr medycznych, prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych udzielanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych i etycznych oraz uprawnienia osób kształcących się w zawodach lekarza i lekarza dentysty do właściwych, w tym także bezpiecznych od strony prawnej, warunków zdobywania wiedzy praktycznej;
- w apelu numer 12/15/VII z 4 grudnia 2015 roku. W dokumencie wyrażamy nadzieję, że minister podejmie z samorządem lekarskim rzeczową, konstruktywną dyskusję nad obecnym kształtem i przyszłością systemu opieki zdrowotnej oraz pozycją lekarza i lekarza dentysty w tym systemie. Samorząd lekarski jest jednak świadomy, że głębokiej reformy systemu opieki zdrowotnej zapewniającej poprawę bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów oraz sytuacji pracowników ochrony zdrowia nie da się przeprowadzić bez zwiększenia nakładów na ochronę zdrowia. Naczelna Rada Lekarska apeluje do ministra o podjęcie działań mających na celu podniesienie nakładów na ochronę zdrowia do minimum 6,5 proc. PKB. W apelu NRL deklaruje gotowość udziału samorządu lekarskiego w merytorycznej dyskusji nad kształtem przyszłych przepisów oraz we wszelkich pracach nad zgłoszonymi postulatami;
- w uchwale nr 8/09/V z 19 czerwca 2009 roku w sprawie przyjęcia projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty w części dotyczącej umiejętności z zakresu węższych dziedzin medycyny lub udzielania określonych świadczeń zdrowotnych;
- w uchwale nr 5/09/V z 13 lutego 2009 roku w sprawie przyjęcia projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty w części dotyczącej doskonalenia zawodowego.
Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej apeluje do ministra o prowadzenie dalszych prac nad reformą kształcenia podyplomowego z uwzględnieniem propozycji, które przez lata wypracowywał w tej kwestii samorząd lekarzy i lekarzy dentystów. W pracach nad reformą kształcenia podyplomowego należy także uwzględniać potrzeby i oczekiwania wyrażane przez młodych lekarzy, mające na celu zarówno poprawę jakości kształcenia jak i usuwanie niepotrzebnych utrudnień oraz poprawę warunków odbywania kształcenia.
Przekazując zdanie odrębne zgłoszone do raportu końcowego przedstawicieli samorządu lekarskiego (dokument poniżej) oraz wskazane powyżej uchwały, prezydium apeluje do ministra o prowadzenie dalszych prac nad reformą kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów z uwzględnieniem propozycji, które przez lata wypracowywał w tej kwestii samorząd lekarzy i lekarzy dentystów. W pracach nad reformą kształcenia podyplomowego należy także uwzględniać potrzeby i oczekiwania wyrażane przez młodych lekarzy, mające na celu zarówno poprawę jakości kształcenia jak i usuwanie niepotrzebnych utrudnień oraz poprawę warunków odbywania kształcenia.
Prezydium uważa, że zmieniony model kształcenia podyplomowego powinien zapewniać sprawiedliwy dostęp do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, usuwać nadmierne i nieuzasadnione administracyjne bariery dostępu do podnoszenia kwalifikacji, w szczególności w zakresie specjalizacji, zapewniać większą odpowiedzialność państwa za kształcenie kadry lekarzy i lekarzy dentystów zdolnych do zaspokajania stale rosnącego zapotrzebowania pacjentów na świadczenia zdrowotne. Powinien on jednak przede wszystkim gwarantować, że wiedza i umiejętności zdobywane przez lekarzy i lekarzy dentystów w czasie kształcenia podyplomowego pozwolą im na wykonywanie zawodu zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej w sposób gwarantujący jakość leczenia i bezpieczeństwo pacjentów.
Ciągły postęp w dziedzinie nauk medycznych i nieustanne zmiany w organizacji ochrony zdrowia wymagają, by model kształcenia był elastyczny, a jego ocena i zmiany muszą być procesem ciągłym. Prezydium NRL ponownie deklaruje gotowość samorządu lekarskiego do uczestnictwa w dalszych dyskusjach i pracach nad reformami kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów.
Zdanie odrębne członków zespołu do spraw opracowania zmiany systemu kształcenia podyplomowego lekarzy i lekarzy dentystów (to jest Teresy Bachanek, Filipa Dąbrowskiego, Zyty Kazimierczak-Zagórskiej, Marta Klimkowskiej, Romualda Krajewskiego, Jerzego Kruszewskiego, Ładysława Nekanda-Trepka i Doroty Radziszewskiej):
WSTĘP
Proces szkolenia specjalizacyjnego powinien być podporządkowany następującym zasadom:
1. Zasada równości – gwarantująca niezależnie od trybu i sposobu odbywania specjalizacji:
a) równy i nieutrudniany dostęp do tych samych zasobów systemu szkolenia specjalizacyjnego (miejsc szkoleniowych, stażowych, kursów), z zachowaniem odrębności szkolenia lekarzy w ramach służb mundurowych i penitencjarnych;
b) jednakowe zasady odbywania i zaliczania elementów programu specjalizacyjnego (egzaminów, kolokwiów, itp. – z zachowaniem odrębności wynikających ze specyfiki poszczególnych dziedzin medycyny).
2. Zasada przejrzystości – gwarantująca ograniczanie wpływu konfliktu interesów i bezstronność oraz wykorzystanie aktualnej i powszechnie dostępnej wiedzy medycznej przy ustalaniu programów specjalizacji, w kursach i szkoleniach oraz w przygotowywaniu egzaminów.
3. Zasada jawności – gwarantująca swobodny dostęp do:
a) informacji na temat każdego etapu, zasad, wyników postępowania kwalifikacyjnego oraz innych postępowań i decyzji w trakcie specjalizacji;
b) obowiązującego w danej jednostce „planu realizacji szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie…”, stanowiącego zarówno element wniosku akredytacyjnego, jak i przewodnik po oferowanych przez jednostkę możliwościach odbywania indywidualnych planów szkolenia specjalizacyjnego (określonych w art. 16m ust. 6) (miejsca staży, rodzaje kursów, dostęp do ekspertów, procedur, zasobów jednostki, itp.),
c) pytań egzaminacyjnych z egzaminów przeprowadzonych przez CEM po wprowadzeniu przepisów określających zasady i zakres ujawniania pytań.
4. Zasada rozdzielności – gwarantująca niezależność podmiotów realizujących poszczególne zadania kształcenia podyplomowego.
SŁOWNIK
Indywidualny rozwój zawodowy: uzyskiwanie przez lekarza i lekarza dentystę specjalizacji, specjalizacji szczegółowych, umiejętności, stopni i tytułów naukowych oraz realizowanie doskonalenia zawodowego.
Kształcenie podyplomowe: sformalizowane formy kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów posiadających prawo wykonywania zawodu obejmujące staż podyplomowy, specjalizacje i umiejętności.
Doskonalenie zawodowe: aktywność lekarza i lekarza dentysty w ramach samokształcenia, prowadzenie prac badawczych lub udziału w zorganizowanych formach kształcenia poza kształceniem podyplomowym.
Specjalność główna lekarska albo lekarsko-dentystyczna: dziedzina medycyny, ważna ze względów epidemiologicznych i potrzeb zdrowotnych oraz funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej. Do odbywania specjalizacji głównej może zostać zakwalifikowany każdy lekarz/lekarz dentysta, który posiada prawo wykonywania zawodu w Polsce.
Specjalność szczegółowa lekarska albo lekarsko-dentystyczna: wąska dziedzina medycyny, w której nabycie wiedzy i umiejętności niezbędnych do udzielania świadczeń specjalistycznych wymaga ukończenia szkolenia trwającego nie mniej niż 2 lata. Do odbywania specjalizacji szczegółowej może zostać zakwalifikowany tylko lekarz, który uzyskał przynajmniej jeden tytuł specjalisty.
Rezydentura: odbywanie szkolenia specjalizacyjnego lekarza i lekarza dentysty finansowanego ze środków publicznych poprzez zawarcie umowy o pracę z podmiotem uprawnionym do prowadzenia specjalizacji (szczególny stosunek pracy uwzględniający dodatkowe obowiązki kształcenia się obok świadczenia pracy na rzecz określonego podmiotu).
Umiejętność lekarska albo lekarsko-dentystyczna: wiedza i umiejętności praktyczne gwarantujące wysoką jakość świadczeń zdrowotnych udzielanych w wąskim zakresie jednej lub kilku dziedzin medycyny, w których lekarz nie posiada specjalizacji.
ZAŁOŻENIA OGÓLNE SYSTEMU INDYWIDUALNEGO ROZWOJU ZAWODOWEGO LEKARZY I LEKARZY DENTYSTÓW
1. Obywatelom, niezależnie od sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (art. 68 ust. 2 Konstytucji RP). Obowiązek władz publicznych, o którym mowa w art. 68 Konstytucji obejmuje także zapewnienie wysokiej jakości kształcenia kadr medycznych w celu zapewnienia obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej wysokiej jakości świadczeń zdrowotnych.
2. Lekarz, lekarz dentysta posiadający prawo wykonywania zawodu ma przez cały okres swojej aktywności zawodowej prawo do indywidualnego rozwoju zawodowego realizowanego w różnych formach kształcenia podyplomowego oraz prawo i obowiązek doskonalenia zawodowego.
3. System kształcenia podyplomowego oraz doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów powinien opierać się na współdziałaniu administracji publicznej, samorządu zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów, szkół wyższych, instytutów badawczych, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Centrum Egzaminów Medycznych i innych podmiotów uprawnionych do realizacji zadań wynikających z prawa lekarza i lekarza dentysty do indywidualnego rozwoju zawodowego. System powinien uwzględniać rozdzielność podmiotów według ich właściwości i unikać konfliktów prawno-organizacyjnych.
4. Zasady realizacji poszczególnych form indywidualnego rozwoju zawodowego, zasady finansowania, prawa i obowiązki lekarzy i lekarzy dentystów oraz rola i zadania podmiotów uczestniczących w realizacji indywidualnego rozwoju zawodowego powinny być jasno i jednoznacznie określone w przepisach rangi ustawowej.
5. Minister właściwy do spraw zdrowia powinien koordynować i nadzorować wykonywanie zadań związanych z indywidualnym rozwojem zawodowym lekarzy i lekarzy dentystów poprzez wytyczanie polityki zdrowotnej państwa, w tym jej celów w zakresie określenia liczby i rozmieszczenia lekarzy specjalistów w społecznie istotnych oraz ważnych dla systemu ochrony zdrowia dziedzinach medycyny, a także poprzez tworzenie narzędzi służących realizacji tych celów.
6. Prawo do indywidualnego rozwoju zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów obejmuje również:
a) dostępność do różnych form indywidualnego rozwoju zawodowego na warunkach określonych w ustawie,
b) uprawnienie do płatnych lub wolnych dni roboczych oraz uprawnienie do ustalenia czasu przeznaczonego na samokształcenie w ramach czasu pracy lub służby,
c) uprawnienie do odliczenia wydatków poniesionych przez lekarza na realizację obowiązku doskonalenia zawodowego na zasadach określonych w ustawach.
7. Staż podyplomowy lekarzy i lekarzy dentystów służy pogłębieniu nabytych przez lekarza w trakcie studiów umiejętności praktycznych w podstawowych dziedzinach medycyny, niezbędnych do wykonywania zawodu oraz poznanie ogólnych zasad i praktyki funkcjonowania systemu ochrony zdrowia niezależnie od dalszego wyboru specjalizacji.
8. Nabycie wiedzy i umiejętności praktycznych zgodnych ze stanem współczesnej wiedzy medycznej i przyjętymi standardami postępowania w zakresie specjalizacji, specjalizacji szczegółowych i umiejętności lekarz i lekarz dentysta potwierdza zdanym egzaminem państwowym.
9. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, jako jednostka organizacyjna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia planuje, organizuje i prowadzi szkolenie specjalizacyjne oraz szkolenie z zakresu umiejętności lekarskich i lekarsko-dentystycznych, a także prowadzi akredytację podmiotów uprawnionych do prowadzenia szkolenia w powyższych zakresach.
10. Centrum Egzaminów Medycznych, jako jednostka organizacyjna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia planuje, organizuje i przeprowadza egzaminy państwowe dla lekarzy i lekarzy dentystów.
11. Samorząd lekarski oraz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, odpowiednio według swoich właściwości, zapewniają lekarzom i lekarzom dentystom powszechną dostępność do informacji o możliwościach realizacji prawa do indywidualnego rozwoju zawodowego.
12. Budżet państwa, administracja samorządowa, podmioty lecznicze oraz podmioty finansujące udzielanie świadczeń zdrowotnych zapewniają finansowanie stażów podyplomowych i szkolenia specjalizacyjnego odbywanego w trybie rezydentury.
13. Jednostki prowadzące kształcenie podyplomowe powinny mieć zapewnione finansowanie materiałów niezbędnych do wykonania świadczeń i procedur wymaganych programem kształcenia.
14. Zasadnym i koniecznym jest wynagradzanie jednostek prowadzących szkolenie specjalizacyjne, niezależnie od formy odbywania kształcenia, m. in. poprzez wprowadzenie przelicznika o minimalnej wartości, np. 1.1 (110%) dla kontraktu z płatnikiem publicznym, proporcjonalnie do liczby szkolących się.
STAŻ PODYPLOMOWY
1. Staż podyplomowy jest zorganizowaną formą kształcenia podyplomowego absolwenta wyższej uczelni medycznej mającą na celu doskonalenie posiadanych i nabycie nowych niezbędnych do wykonywania zawodu w Polsce umiejętności praktycznych oraz pogłębienie posiadanej wiedzy teoretycznej w podstawowych dziedzinach medycyny.
2. Staż podyplomowy lekarza dentysty powinien trwać 52 tygodnie (pozostaje bez zmian). Program stażu podyplomowego powinien obejmować staż w zakresie: chirurgii stomatologicznej, stomatologii dziecięcej, ortodoncji, periodontologii (mozliwośc wydłużenia o 1 tydzień kosztem czasu szkolenia w wybranej dziedzinie), protetyki, stomatologii zachowawczej z endodoncją i w dziedzinie medycyny ratunkowej (również pozostaje bez zmian).
3. Staż podyplomowy lekarza powinien trwać 56 tygodni. Program stażu podyplomowego lekarza powinien obejmować staż w zakresie chorób wewnętrznych, chirurgii ogólnej, pediatrii, położnictwa i ginekologii (łącznie 32 tygodnie), psychiatrii (3 tygodnie), medycyny rodzinnej (4 tygodnie) i medycyny ratunkowej (8 tygodni, w tym kurs ALS oraz z ratownictwa medycznego). Dodatkowo, program stażu podyplomowego lekarza i lekarza dentysty powinien obejmować kurs z orzecznictwa medycznego (24 godziny/3 dni), zdrowia publicznego (40 godzin/5 dni), transfuzjologii (5 dni), profilaktyki onkologicznej (24 godziny/3 dni), prawa medycznego (24 godziny/3 dni), bioetyki (24 godziny/3 dni) oraz warsztaty z kompetencji miękkich (20 godzin/3 dni).
4. Staż podyplomowy lekarza powinien obejmować także dodatkowe 4 tygodnie stażu w jednej z dziedzin, w których jest prowadzone szkolenie w ramach modułu podstawowego, wybranej przez lekarza stażystę po uzyskaniu zgody koordynatora stażu.
5. Powinna być zapewniona możliwość odbycia części kursów (np. orzecznictwo, prawo medyczne, bioetyka) w formie e-learningu.
6. Koordynator stażu wyznaczony przez dyrektora podmiotu, w porozumieniu z okręgową radą lekarską, odpowiada za realizację programu stażu przez nie więcej niż 6 lekarzy stażystów, nadzoruje i koordynuje pracę lekarza stażysty i zalicza staż podyplomowy. Koordynator powinien być powołany również w podmiotach prowadzących wyłącznie staż cząstkowy (np. położnictwo, pediatria). Koordynator otrzymuje wynagrodzenie wg. dotychczasowych zasad.
7. Opiekun stażysty jest odpowiedzialny za realizację przez lekarza stażystę programu stażu cząstkowego, lub części stażu cząstkowego w danej jednostce, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, przepisami prawa, oraz zasadami etyki i deontologii lekarskiej. Opiekun stażysty musi mieć przynajmniej 3-letni staż pracy.
8. Należy wprowadzić wynagrodzenie dla opiekunów stażystów – np. 10% miesięcznego wynagrodzenia lekarza stażysty.
9. Miesięczne wynagrodzenie dla lekarza stażysty powinno wynosić 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ubiegły rok, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”
10. Lekarz stażysta odbywający dyżur medyczny otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 150% stawki godzinowej zasadniczego wynagrodzenia.
11. Staż lub staże cząstkowe mogą prowadzić podmioty lecznicze lub indywidualne specjalistyczne praktyki lekarskie/lekarsko-dentystyczne, które uzyskały akredytację. Akredytacji udziela właściwa terenowo okręgowa izba lekarska. Akredytacja powinna uwzględniać możliwość realizacji programu stażu cząstkowego, przez nie więcej niż 3 lekarzy jednocześnie. Należy regularnie oceniać możliwości realizacji programu stażu w jednostkach prowadzących staż.
12. Finansowanie odbywania stażu podyplomowego przez absolwentów studiów lekarskich i lekarsko-dentystycznych będących obywatelami polskimi oraz przez uprawnionych obywateli innego kraju jest zadaniem Marszałka Województwa.
13. Właściwa okręgowa izba lekarska organizuje staż, zapewnia wystarczającą liczbę miejsc stażowych i kieruje do odbycia stażu na obszarze swojego działania oraz potwierdza odbycie i zaliczenie stażu.
SZKOLENIE SPECJALIZACYJNE
I. Zasady ogólne
1. Specjalizacje lekarsko-dentystyczne powinny pozostać w obecnym kształcie (liczba, nazwy, tryb odbywania specjalizacji).
2. Specjalizacje lekarskie dzielą się na dwie grupy, zależnie od ich znaczenia pod względem epidemiologicznym oraz dla systemu ochrony zdrowia.
3. Specjalizacje proponowane w załączniku nr 1, zwane „specjalizacjami głównymi” powinny być dostępne dla każdego lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu.
4. Specjalizacje w węższych dziedzinach medycyny, zwane „specjalizacjami szczegółowymi”, powinny być dostępne tylko dla lekarzy posiadających już przynajmniej jedną specjalizację.
5. Szkolenie specjalizacyjne może odbywać się w systemie modułowym (moduł podstawowy + moduł specjalistyczny = specjalizacja w trybie modułowym) albo w systemie jednolitym (specjalizacja w trybie jednolitym). Należy dążyć do formułowania programów specjalizacji z uwzględnieniem modułu podstawowego aby zapewnić specjalizującym się jak największą możliwość wyboru specjalizacji, zmian specjalizacji oraz ułatwić uzyskiwanie kolejnych specjalizacji. W załączniku 1 i 2 wskazano listę modułów podstawowych oraz listę modułów specjalistycznych dostępnych po tych modułach podstawowych oraz dla osób posiadających już odpowiednią specjalizację.
6. Specjalizacje uzyskane w dotychczasowych trybach oraz w nowym trybie z podziałem na specjalizacje główne i szczegółowe są równoważne. Nie ulegają zmianie także nazwy specjalizacji. Podział na specjalizacje główne i szczegółowe ma wpływ tylko na tryb rekrutacji oraz może być uwzględniany przy ustalaniu zasad finansowania szkolenia, np. poprzez przydzielanie rezydentur w specjalizacjach głównych.
7. W celu zlikwidowania bezzasadnych ograniczeń dostępu do świadczeń poprzez stawienie świadczeniodawcom wymagań zatrudniania osób posiadających bardzo wąskie kwalifikacje, kontraktowanie świadczeń oraz akredytacja placówek ochrony zdrowia nie mogą być warunkowane zatrudnianiem osób ze specjalizacją szczegółową ani osób posiadających certyfikaty określonych umiejętności lekarskich lub lekarsko-dentystycznych. Wymagania kontraktującego mogą dotyczyć wyłącznie zatrudniania osób z tytułem w specjalizacjach głównych.
8. Uzyskiwanie specjalizacji szczegółowej (akredytacja, rekrutacja, staże, kursy, program szkolenia, weryfikacja wiedzy i umiejętności) podlega tym samym zasadom, co uzyskiwanie specjalizacji głównej.
9. Zasadniczym trybem odbywania specjalizacji przez lekarza i lekarza dentystę powinna być rezydentura, rozumiana nierozłącznie jako jednoczesne kształcenie i wykonywanie pracy na rzecz jednostki szkolącej. Dlatego finansowanie rezydentur ze środków publicznych nie może być traktowane jako finansowanie wyłącznie szkolenia.
10. Środki z niewykorzystanych rezydentur nie powinny być zwracane do budżetu państwa, a powinny wracać do budżetu „rezydentur”, który powinien być wydzielony i stanowić podstawę zwiększania uposażenia w specjalnościach deficytowych, finansowania rezydentur wydłużonych z przyczyn losowych lub np. terminów PES, stwarzania zachęt do specjalizowania się w dziedzinach priorytetowych oraz ewentualnej corocznej aktualizacji wynagrodzeń. Nie należy regionalizować środków przeznaczanych na szkolenie w trybie rezydentury.
11. Należy przychylić się do powtarzanych wielokrotnie apeli całego środowiska medycznego, w tym Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Lekarzy, Naczelnej Rady Lekarskiej, Okręgowych Izb Lekarskich, Związków Zawodowych, Kół Młodych Lekarzy przy Okręgowych Izbach Lekarskich, Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentów Medycyny IFMSA-Poland o wzrost wynagrodzeń dla lekarzy w trakcie specjalizacji. Poniższe współczynniki płacy powinny być w trybie pilnym przyjęte i nie powinny być niższe niż:
a) lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację w module podstawowym oraz lekarz/lekarz dentysta do połowy czasu trwania specjalizacji jednolitej - 2 „średnie krajowe”;
b) lekarz/lekarz dentysta odbywający specjalizację w module specjalistycznym oraz lekarz/lekarz dentysta od połowy czasu trwania specjalizacji jednolitej – 2.5 „średniej krajowej”;
c) w specjalizacjach priorytetowych powyższe współczynniki powinny wynosić odpowiednio 2,25 i 2,75;
d) wynagrodzenie lekarza i lekarza dentysty specjalisty nie może być niższe niż 3 średnie krajowe.
12. W specjalnościach głównych należy zrezygnować z wolontariatu, natomiast należy utrzymać wszystkie dotychczasowe formy odbywania szkolenia w specjalnościach szczegółowych, w tym możliwość zawarcia umowy o szkolenie bez wynagrodzenia, z uregulowaniem zasad szkolenia w sposób zapewniający odbywającym specjalizację w tym trybie takie same prawa jak szkolącym się w innych trybach.
13. Należy wprowadzić jednolitą dla kraju formę umowy o pracę w trybie rezydenckim, aby ujednolicić wynagrodzenia oraz prawa i obowiązki rezydentów.
II. Akredytacja podmiotów prowadzących kształcenie w zakresie szkolenia specjalizacyjne
1. Kształcenie w zakresie szkolenia specjalizacyjnego mogą prowadzić podmioty, które uzyskały akredytację.
2. Akredytacji udziela podmiot wskazany przepisami ustawy (CMKP).
3. Obowiązek uzyskania akredytacji nie dotyczy jednostek organizacyjnych szkół wyższych, jednostek badawczo-rozwojowych i innych podmiotów uprawnionych do prowadzenia kształcenia w zakresie szkolenia specjalizacyjnego na podstawie odrębnych przepisów.
4. Akredytacji udziela się na wniosek zainteresowanego podmiotu, po stwierdzeniu, że wnioskodawca spełnia warunki i wymagania niezbędne do realizacji planu kształcenia oraz wymagania określone w przypadku szkolenia specjalizacyjnego.
5. Podmiot zamierzający prowadzić szkolenie specjalizacyjne musi zapewniać warunki merytoryczne i organizacyjne, umożliwiające realizację programu specjalizacji.
6. Warunkami prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego są:
a) posiadanie planu kształcenia zgodnego z programem szkolenia specjalizacyjnego, obejmującego zakres wiedzy medycznej lub umiejętności praktycznych w danej dziedzinie medycyny, zawierającego w szczególności:
1) cel kształcenia,
2) przedmiot i zakres kształcenia, uwzględniający aktualną wiedzę lub umiejętności praktyczne w określonej dziedzinie medycyny, oparte na wynikach badań naukowych wysokiej jakości,
3) przewidywane formy kształcenia,
4) wymagane kwalifikacje uczestników,
5) sposób weryfikacji wyników kształcenia,
6) sposób potwierdzania uczestnictwa i ukończenia kształcenia;
b) zapewnienie kadry dydaktycznej o kwalifikacjach odpowiednich dla danego rodzaju kształcenia;
c) zapewnienie odpowiedniej bazy dydaktycznej;
d) zapewnienie udzielania świadczeń zdrowotnych lub realizacji innych zadań zawodowych objętych programem kształcenia w przypadku podmiotów uprawnionych do udzielania świadczeń zdrowotnych;
e) zapewnienie osoby o odpowiednich kwalifikacjach prowadzącej nadzór nad kształceniem;
f) zapewnienie wewnętrznego systemu oceny jakości kształcenia.
7. Akredytacji udziela się odrębnie do prowadzenia szkolenia w zakresie modułu podstawowego, modułu szczegółowego lub specjalizacji jednolitej. Akredytacja do prowadzenia szkolenia w zakresie modułu podstawowego musi uwzględniać wykonywanie przez jednostkę ubiegającą się o akredytację odpowiedniej liczby procedur wskazanych w programie modułu podstawowego.
8. Kursy szkoleniowe objęte programem danej specjalizacji mogą być prowadzone po uzyskaniu akredytacji i wpisaniu na listę prowadzoną przez podmiot wskazany w ustawie (CMKP). Uzyskanie akredytacji wymaga opinii konsultanta krajowego w danej dziedzinie medycyny, a w przypadku jego braku - właściwego konsultanta wojewódzkiego w danej dziedzinie medycyny.
9. Minister właściwy do spraw zdrowia określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i wymagania, jakim powinny odpowiadać podmioty ubiegające się o prowadzenie szkolenia w zakresie szkolenia specjalizacyjnego, a w szczególności wymagane kwalifikacje kadry dydaktycznej, ze wskazaniem liczby specjalistów z określonej dziedziny medycyny, rodzaju i zakresu udzielanych świadczeń zdrowotnych, informacji dotyczących bazy dydaktycznej oraz warunków organizacyjnych właściwych dla danego rodzaju i modułu specjalizacji, warunki i sposób ustalania w podmiotach uprawnionych liczby miejsc szkoleniowych dla lekarzy odbywających szkolenie specjalizacyjne w tym odbywających specjalizację w ramach rezydentury. Należy urealnić wymagania dotyczące akredytacji w zakresie specjalności lekarsko-dentystycznych uwzględniając możliwość prowadzenia szkolenia przez indywidualne praktyki lekarsko-dentystyczne.
10. Akredytacji udziela się na czas określony, nie dłuższy niż 10 lat.
11. Uzyskanie, odmowa, zawieszenie, cofnięcie akredytacji następuje w drodze decyzji wydanej przez właściwy organ udzielający akredytacji. Podmiot ten również zapewnia ciągłość szkolenia specjalizującym się w ośrodku tracącym akredytację.
12. Nadzór nad podmiotem, który uzyskał akredytację, sprawuje organ udzielający akredytacji.
III. Postępowanie kwalifikacyjne (rekrutacja)
1. Organem koordynującym postępowanie kwalifikacyjne powinien być samorząd lekarski.
2. Należy wprowadzić centralny, ogólnopolski, prowadzony elektronicznie system rekrutacji na specjalizacje oparty na poniższych założeniach ogólnych.
a) Podmiot koordynujący postępowanie kwalifikacyjne gromadzi informacje o dostępnych w danym postępowaniu miejscach szkoleniowych w centralnej bazie danych (docelowo może to być SMK) i udostępnia publicznie informację o tych miejscach.
b) Lekarz przystępujący do postępowania powinien mieć możliwość złożenia wniosków na 1-3 specjalizacji i w każdym wniosku wskazać propozycje realizacji szkolenia w 1-3 ośrodków, wskazując specjalizację i miejsce będące dla niego priorytetowymi oraz tryb realizacji (czy ubiega się o rezydenturę).
c) Podmiot koordynujący przeprowadza postępowanie kwalifikacyjne na podstawie wyników LEK/LDEK (albo równoważnego egzaminu jeżeli kandydat nie zdawał LEK/LDEK). Do wyników LEK/LDEK dolicza się punkty za pracę w jednostce akredytowanej do prowadzenia szkolenia w danej specjalności (1 punkt procentowy za każdy rok pracy) oraz za publikacje i stopnie naukowe (0,5 punktu procentowego za każdą publikację w czasopiśmie z listy A MNiSW, 5, 10 albo 15 punktów procentowych za odpowiednio doktorat, habilitację, tytuł profesora). Podmiot koordynujący ogłasza wyniki etapu rekrutacji jako propozycje dla ubiegających się o miejsca specjalizacyjne, którzy powinni potwierdzić przyjęcie zaproponowanego miejsca.
d) Jeżeli lekarz nie przyjmuje propozycji otrzymanej w wyniku 1. etapu albo nie uzyskał miejsca specjalizacyjnego w tym etapie, może ponownie złożyć wniosek na wolne miejsca pozostające po 1. etapie.
e) Rekrutację przeprowadza się w 3 etapach.
3. Postępowanie konkursowe rozstrzygające o przyznaniu miejsca szkoleniowego (niezależnie od trybu odbywania szkolenia) powinno być jednolite dla wszystkich osób ubiegających się o szkolenie specjalizacyjne.
IV. Program specjalizacji
1. Należy urealnić wymagania programowe dotyczące umiejętności praktycznych pod kątem możliwości ich wykonania oraz zapewnić spełnianie wymagań Dyrektywy 2013/55 w sprawie uznawania kwalifikacji. Dotyczy to głównie specjalizacji zabiegowych, modułów podstawowych oraz wszystkich zabiegów i procedur rzadko wykonywanych.
2. Należy oceniać aktualność programów specjalizacji nie rzadziej niż co pięć lat.
3. Należy wprowadzić obowiązek regularnej (np. co rok lub co dwa lata) weryfikacji i aktualizacji źródeł wiedzy obowiązujących do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego oraz Państwowego Egzaminu Modułowego, koordynowanej przez konsultantów krajowych w danej dziedzinie medycyny.
4. Specjalizacje główne powinny trwać nie mniej niż 5 lat.
V. Przebieg szkolenia specjalizacyjnego
1. Rezydentura jest przyznawana na czas trwania wybranej specjalizacji.
2. Między ostatnim rokiem modułu podstawowego a najpóźniej w ciągu roku od rozpoczęcia modułu specjalistycznego szkolący się musi zdać pisemny Państwowy Egzamin Modułowy (PEM) organizowany przez CEM. Powinno być możliwe dwukrotne powtórzenie PEM (łącznie 3 egzaminy), ale ostatnia próba jest możliwa najpóźniej w ciągu pierwszego roku modułu szczegółowego. Rozpoczęcie 2. roku modułu specjalistyczny jest możliwe tylko po zaliczeniu PEM.
3. Zdanie PEM może być podstawą do ubiegania się o zmianę specjalizacji po ukończeniu modułu podstawowego oraz jest wymagane do zakwalifikowania lekarza/lekarza dentysty do PES.
4. Po zaliczeniu PEM szkolący się uzyskuje status starszego rezydenta skutkujący zwiększeniem wynagrodzenia oraz uprawniający do samodzielnej realizacji określonych w przepisach świadczeń zdrowotnych.
5. Szkolący się ma prawo do jednokrotnej zmiany specjalizacji docelowej bez podawania przyczyny, przy czym zmiana na specjalizację niedostępną po realizowanym aktualnie module podstawowym jest możliwa tylko w okresie pierwszych 12 miesięcy szkolenia specjalizacyjnego.
6. Osobę zmieniającą specjalizację, obowiązuje przystąpienie do rekrutacji w trybie opisanym w pkt. III.
7. Należy uprościć dokumentowanie wykonania procedur i zabiegów określonych programem specjalizacji (na przykład poprzez wykorzystanie systemów typu e-portfolio). Kierownik specjalizacji powinien być odpowiedzialny za dokumentowanie (w dokumentacji medycznej) wykonania procedur przez specjalizującego się, a podmiot nadzorujący kształcenie powinien przeprowadzać losowe kontrole tej dokumentacji.
8. Należy utrzymać w całości art. 16l ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty określający możliwość przedłużenia okresu szkolenia specjalizacyjnego.
9. CMKP powinno udostępniać listę organizowanych przez CMKP i inne uprawnione podmioty kursów specjalizacyjnych zaplanowanych na okres minimum 5 lat.
10. Szkolący się w porozumieniu z kierownikiem specjalizacji w ciągu pierwszego miesiąca szkolenia ustala daty kursów oraz terminy stażów specjalizacyjnych i zapisuje się na nie.
11. Ewentualne zmiany indywidualnego programu kursów i stażów szkolący się ustala z kierownikiem specjalizacji.
12. Spełnianie przez jednostki kryteriów akredytacyjnych oraz przebieg szkolenia powinny być kontrolowane przez uprawniony podmiot (CMKP), który musi posiadać uprawnienia umożliwiające wykonywanie kontroli. Ewaluacja programów kształcenia, realizacji programów oraz podmiotów prowadzących szkolenie powinna być regularnie dokonywana przez CMKP oraz przez samorząd lekarski. W proces kontroli prowadzonych przez CMKP należy włączyć przedstawicieli samorządu lekarskiego, w tym także osoby aktualnie odbywające specjalizację.
13. Należy opracować zasady zaliczania części odbytych uprzednio szkoleń i staży do odbywanej aktualnie specjalizacji.
14. Należy przewidzieć odpowiednio długi okres przejściowy, w którym uprawieniem do odbywania specjalizacji szczegółowych będzie posiadanie dowolnej specjalizacji uzyskanej w tzw. „starych trybach”.
Va. Dyżury
1. Należy jednoznacznie i w sposób nie budzący wątpliwości interpretacyjnych zdefiniować w ustawie dyżury będące nieodzownym elementem szkolenia specjalizacyjnego.
2. Zgodnie z dyrektywą UE o czasie pracy i należnym odpoczynku podpisanie klauzuli opt-out, pozwalającej na przekroczenie tygodniowego czasu pracy wynoszącego 48 h przez lekarza nie powinno stanowić podstawy do odliczania wynagrodzenia (zarówno podstawowego jak i dodatkowego) po tzw. „zejściu po dyżurze” wynoszącym 16h 25 min lub 24h.
3. Lekarzowi pełniącemu dyżur medyczny w ramach realizacji programu specjalizacji przysługuje wynagrodzenie na podstawie umowy o pełnienie dyżurów, zawartej z podmiotem prowadzącym szkolenie specjalizacyjne. Dyżury pełnione w ramach programu specjalizacji powinny odbywać się wyłącznie w jednostce prowadzącej szkolenie. Jeśli lekarz ma zawartą umowę o pracę z podmiotem leczniczym, dyżury są wynagradzane z istniejącego stosunku pracy na zasadach określonych w kodeksie pracy. Wynagrodzenie przypadające na czas odpoczynku po przekroczeniu normatywnego i nienormatywnego czasu pracy nie może być odliczane od wynagrodzenia zasadniczego.
Vb. Kierownik specjalizacji
1. Lekarz i lekarz dentysta odbywają szkolenie specjalizacyjne pod kierunkiem lekarza posiadającego odpowiednie kwalifikacje, który organizuje, nadzoruje, prowadzi szkolenie i potwierdza uzyskanie wymaganej wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych oraz kieruje lekarza na egzamin. Lekarz ten pełni funkcję „kierownika specjalizacji” i powinien otrzymywać za to wynagrodzenie lub równoważną rekompensatę np. poprzez zmianę organizacji pracy kierownika.
VI. PES
4. Należy wprowadzić możliwość wydłużenia rezydentury do terminu najbliższego egzaminu PES.
5. Zmiany w spisie źródeł wiedzy obowiązujących do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego oraz Państwowego Egzaminu Modułowego mogą być dokonywane najpóźniej na 6 miesięcy przed jego terminem.
6. Wskazane jest podejmowanie inicjatyw mających na celu uznawanie za równoważny z PES europejskiego egzaminu specjalizacyjnego organizowanego przez odpowiednie europejskie stowarzyszenia lekarzy specjalistów.
7. Należy opracować zasady publikowania przez CEM pytań egzaminacyjnych uwzględniające konieczność zapewnienia puli pytań do następnych egzaminów oraz realizujące wyrok TK w tej sprawie.
UMIEJĘTNOŚCI LEKARSKIE I LEKARSKO-DENTYSTYCZNE
1. Zasady organizacji i finansowania szkolenia w zakresie umiejętności lekarskich i lekarsko-dentystycznych powinny być zgodne z zasadami zawartymi w rozporządzeniu MZ z dnia 27.06.2007 w sprawie umiejętności z zakresu węższych dziedzin medycyny lub udzielania określonych świadczeń zdrowotnych.
2. Umiejętności powinny być dostępne dla lekarzy i lekarzy dentystów nieposiadających specjalizacji, której program przewiduje nabycie danej umiejętności w ramach szkolenia specjalizacyjnego.
3. Należy zweryfikować zaproponowaną w rozporządzeniu listę umiejętności w celu ograniczenia liczby umiejętności (propozycja - załącznik 1 i 2).
4. Należy opracować zasady rozpatrywania i opiniowania wniosków o utworzenie nowej umiejętności lekarskiej i lekarsko-dentystycznej.
DOSKONALENIE ZAWODOWE
1. Dopełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego przez lekarzy i lekarzy dentystów podlega kontroli prowadzonej przez samorząd lekarski (OIL) w formie rejestracji punktów edukacyjnych, rozliczanych w ustalonym okresie.
2. Samorząd lekarski potwierdza spełnianie warunków do prowadzenia działalności w obszarze doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów przez podmioty nieuprawnione na podstawie przepisów innych ustaw oraz prowadzi rejestr tych podmiotów i nadzór nad prowadzonym przez nie szkoleniem, a także potwierdza spełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego przez swoich członków poprzez rejestrację punktów edukacyjnych.
3. Należy wprowadzić centralny system ewidencji punktów edukacyjnych (np. CEPE NIL, a docelowo ewentualnie SMK) i egzekwować wpisywanie przez organizatorów kształcenia punktów edukacyjnych uzyskiwanych przez lekarzy i lekarzy dentystów.
4. Dopełnienie obowiązku doskonalenia zawodowego oraz poziom aktywności w zakresie doskonalenia zawodowego mierzone liczbą uzyskanych punktów edukacyjnych powinny być brane pod uwagę przy opracowywaniu przepisów regulujących zasady awansu zawodowego, uzyskiwania tytułów i przyznawania nagród lekarzom i lekarzom dentystom oraz finansowania świadczeń zdrowotnych.
Przeczytaj także: "Mamy rekomendacje ekspertów na temat kształcenia podyplomowego!", "Biliński analizuje rekomendacje" i "Jankowski z Młodych Menedżerów Medycyny ocenia rekomendacje na temat kształcenia".
Zachęcamy do polubienia profilu "Menedżera Zdrowia" na Facebooku: www.facebook.com/MenedzerZdrowia/ i obserwowania konta na Twitterze: www.twitter.com/MenedzerZdrowia.
