Zasada „jedz mniej, ćwicz więcej” sprzyja otyłości?

Specjaliści cały czas skupiają się na tym, jak skurecznie leczyć otyłość, ale postawy i zachowania niektórych klinicystów wobec pacjentów z nadwagą czy otyłością pozostawiają wiele do życznia.

– W społeczeństwie dominuje pogląd, że otyłość jest wyborem, który można odwrócić poprzez dobrowolne decyzje o spożywaniu mniejszej ilości jedzenia i prowadzeniu bardziej aktywnego trybu życia – wskazuje multidyscyplinarna grupa międzynarodowych ekspertów we wspólnym oświadczeniu na rzecz walki ze stygmatyzacją otyłości.

– Założenia te wprowadzają w błąd politykę zdrowia publicznego, dezorientują przekazy w popularnych mediach, podważają dostęp do terapii opartych na dowodach i zagrażają postępom w badaniach – uważają eksperci. 

Założenia te wpływają również na sposób, w jaki klinicyści postrzegają i leczą swoich pacjentów.

Uprzedzenie do osób z otyłością 

Systematyczny przegląd i metaanaliza z Australii wykorzystująca 27 różnych wyników do oceny błędu masy ciała wykazała, że „lekarze, pielęgniarki, dietetycy, psycholodzy, fizjoterapeuci, terapeuci zajęciowi, logopedzi, podolodzy oraz fizjolodzy ćwiczeń mają ukryte i/ lub wyraźne nastawienie do wagi wobec osób z otyłością”.

W innym przeglądzie systematycznym, tym razem z Brazylii, stwierdzono, że stronniczość związana z otyłością wpływa zarówno na podejmowanie decyzji klinicznych, jak i na jakość opieki. Pacjenci z otyłością mieli np. wykonywanych mniej badań przesiewowych w kierunku nowotworów. Autorzy doszli do wniosku, że ich odkrycia „ujawniają pilną potrzebę refleksji i opracowania strategii łagodzenia negatywnych skutków” uprzedzeń związanych z otyłością.

Otyłość – grozi nam zapaść ochrony zdrowia ►Co czwarta osoba w Polsce cierpi na otyłość. Tymczasem lekarze nie traktują jej jak chorobę: nie diagnozują i nie leczą. Prowadzi to do rozwoju zagrażających życiu i kosztownych w terapii powikłań. Grozi nam zapaść zdrowotna społeczeństwa i finansowa ochrony zdrowia.

Autorzy oświadczenia zauważyli, że niektóre wysiłki na rzecz zdrowia publicznego otwarcie „obejmują stygmatyzację osób z otyłością, opierając się na założeniu, że wstyd zmotywuje je do zmiany zachowania i osiągnięcia utraty wagi poprzez samodzielną dietę i zwiększone ćwiczenia fizyczne”.

Osoby z otyłością borykają się nie tylko ze zwiększonym ryzykiem poważnych powikłań medycznych, ale także z wszechobecną formą stygmatyzacji społecznej. Często są postrzegane (bez dowodów) jako leniwe, ciągle głodne, pozbawione siły woli, motywacji, samodyscypliny. Osoby z nadwagą lub otyłością są podatne na stygmatyzację i dyskryminację w miejscu pracy, w placówkach edukacji, placówkach opieki zdrowotnej.

Brak wiedzy i edukacji na temat otyłości 

Eksperci twierdzą, że dużą częścią problemu jest brak edukacji na temat otyłości w szkołach medycznych. Niedawne badanie ankietowe wykazało, że szkoły medyczne nie traktują priorytetowo otyłości w programach nauczania. Spośród 40 placówek, które odpowiedziały na ankietę, tylko 10 proc. stwierdziło, że ich studenci są dobrze przygotowani do radzenia sobie z pacjentami z otyłością, a jedna trzecia nie ma programu edukacji na temat otyłości i nie planuje go opracować.

Osoby z otyłością z niektórymi grupami krwi wymagają innego leczeniaNaukowcy dowiedli, że osoby o specyficznym układzie grupowym krwi, Vel-ujemne, czyli takie, którym brakuje obu kopii SMIM1, mają znacznie większe prawdopodobieństwo nadwagi.

– Większość pracowników służby zdrowia nie otrzymuje zbyt wiele znaczącej edukacji na temat otyłości podczas studiów medycznych lub szkolenia podyplomowego, a na wiele ich opinii może mieć wpływ wszechobecne uprzedzenia dotyczące nadwagi, które istnieją w społeczeństwie – uważa dr Jaime Almandoz, dyrektor medyczny Weight Wellness Program i profesor medycyny wewnętrznej w UT Southwestern Medical Center w Dallas. – Musimy nadać priorytet zaktualizowaniu programów nauczania i certyfikacji, aby odzwierciedlały aktualną naukę na temat otyłości – twierdzi.

Ostatnie porównanie wyraźnych uprzedzeń związanych z wagą wśród amerykańskich lekarzy rezydentów z 49 szkół medycznych w 16 specjalizacjach klinicznych wykazało „problematyczy poziom” uprzedzeń związanych z wagą.

Co zrobić, aby przeciwdziałać stygmatyzacji?

– Aby walczyć ze stygmatyzacją osób z nadwagą i otyłością, musimy uszanować ich, ich ciała i ich życzenia zdrowotne – powiedział dr Almandoz w rozmowie z "Medscape Medical News".

– Klinicyści powinni zawsze prosić o pozwolenie na dyskusję na temat wagi i masy ciała lub BMI w kontekście zdrowia – wskazał specjalista. Dodał, że wiele osób z otyłością doświadczyło traumy i stygmatyzacji ze strony pracowników służby zdrowia, mimo że być może mieli oni dobre intencje.

– Skutkiem może być unikanie opieki zdrowotnej i wykonywanie badań profikaktycznych – podkreślił lekarz.

Co mogą zrobić klinicyści, aby zwiększyć komfort psychiczny pacjentów z otyłością? Może to być m.in. zachęcanie pacjentów do dzielenia się swoimi doświadczeniami związanymi ze stygmatyzacją, pomaganie im w identyfikowaniu sposobów skutecznego radzenia sobie ze stygmatyzacją, jak też zachęcanie do udziału w zajęciach, które mogą ograniczyć poczucie wstydu z powodu wagi.

Środowisko "przyjazne dla wagi" 

Lekarze mogą również „poprawić swoje środowisko pracy”, dostosowując np. łazienki do osób otyłych, zapewnić solidne i wygodne krzesła w poczekalniach, zaoferować większy rozmiar mankietów do pomiaru ciśnienia krwi.

Co ważne, lekarze muszą zająć się też kwestią zmiany postawy wobec osób otyłych u siebie samych. – Bycie skutecznym i empatycznym w stosunku do osób dotkniętych otyłością wymaga uczciwej samooceny własnych postaw i uprzedzeń związanych z wagą – wskazują autorzy.