Gruźlica powikłaniem stosowania inhibitorów TNF alfa

Reaktywacja latentnego zakażenia prątkiem gruźlicy jest dobrze udokumentowanym powikłaniem stosowania leków biologicznych, szczególnie inhibitorów TNF alfa. Powikłanie to związane jest z mechanizmem działania tych leków. Poprzez wpływ na hamowanie TNF alfa, leki te zaburzają aktywację makrofagów oraz tworzenie się ziarniny, co sprzyja reaktywacji zakażenia. Skutecznym sposobem zapobiegania temu powikłaniu jest skyning w kierunku gruźlicy przed rozpoczęciem leczenia oraz chemioprofilaktyka.

Retrospektywna, wieloośrodkowa analiza przeprowadzona przez badaczy tureckich, w populacji chorych leczonych inhibitorami TNF alfa (chorzy na reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie stawów, zapalne choroby jelit, chorobę Behceta) , wykazała, że czynnikami ryzyka reaktywacji zakażenia prątkiem były leczenie infliksimabem (OR 3,4) oraz niewłaściwe stosowanie izoniazydu w chemioprofilaktyce (poniżej 9 miesięcy) - OR 3.15. Badaniem objęto ponad 10400 chorych leczonych blokerami TNF alfa, wśród których odnotowano 73 przypadki gruźlicy (0,69%). Ponad połowę przypadków gruźlicy (53,4%), stanowili chorzy z manifestacją pozapłucną. Wśród nich były gruźlica opłucnej i węzłów chłonnych, prosówka gruźlicza, gruźlica otrzewnej, pojedyncze przypadki dotyczyły gruźlicy kości i stawów, pęcherza i jelita. Sześć przypadków zakończyło się zgonem chorych - 8,2% (4 chorych leczonych etanerceptem, 2 adalimumabem). Wśród przypadków zakończonych zgonem - cztery stanowiła manifestacja płucna. W czterech przypadkach nie przeprowadzono procedury skryningu utajonego zakażenia, a w pozostałych dwóch przypadkach nie wdrożono chemioprofilaktyki pomimo dodatnich testów skórnych.
Autorzy zwracają uwagę na konieczność uważnej obserwacji chorych (szczególnie w krajach o dużej częstości występowania gruźlicy), którzy mieli włączone leczenie inhibitorem TNF alfa, po zakończonym leczeniu gruźlicy. W omawianej populacji u 3 spośród 12 chorych, którym przerwano leczenie inhibitorem TNF, na czas leczenia gruźlicy (12 miesięcy), a następnie ponownie włączono lek biologiczny, ponownie doszło do wystąpienia gruźlicy. Zalecenia brytyjskiego towarzystwa reumatologicznego sugerują w tych przypadkach stosowanie leków przeciwgruźliczych również w trakcie leczenia inhibitorem TNF alfa.