Odwracalny mechanizm działania denosumabu na przykładzie doświadczeń ośrodka uniwersyteckiego w Barcelonie

Denosumab znajduje zastosowanie w terapii osteoporozy pomenopauzalnej oraz w leczeniu osteoporoz wtórnych. Antyresorpcyjny mechanizm działania leku związany jest z hamowaniem powstawania, aktywacji oraz przeżycia osteoklastów. Dotychczasowe badania potwierdzają skuteczność leku w redukcji złamań trzonów kręgów oraz złamań pozakręgowych. Podkreśla się jednak występujące po zaprzestaniu stosowania leku, zwiększenie obrotu kostnego oraz wzrost ryzyka samoistnych złamań kręgów.

Jednakże częstość ta nie jest większa niż sprzed włączenia terapii denosumabem. ECTS rekomenduje, aby pacjenci z wysokim ryzykiem złamań kontynuowali terapię lekiem przez okres do 10 lat. Jest to poparte dodatnim profilem korzyści/ryzyka uzyskanym w badaniu Freedom i jego przedłużeniu.

Florez H. i wsp. przedstawiają na łamach Seminars in Arthritis and Rheumatism serię przypadków kobiet z osteoporozą pomenopauzalną (średni wiek 64 lata), u których po zakończeniu terapii denosumabem wystąpiły liczne samoistne złamania trzonów kręgów. W okresie od 2015 do 2018 r. w ośrodku uniwersyteckim w Barcelonie odnotowano 7 takich przypadków. Średni czas terapii denosumabem wynosił w omawianej grupie 38 miesięcy (24 – 58 miesięcy). W okresie od 8 do 20 miesięcy od przyjęcia ostatniej dawki leku wystąpiło średnio 5 złamań trzonów kręgów/pacjentkę (2-8). U wszystkich badanych wykonano MRI i/lub scyntygrafię dla zróżnicowania przebytych i świeżych złamań. Tylko w dwóch przypadkach złamania trzonów miały miejsce również przed włączeniem denosumabu. W 5/7 przypadkach włączenie denosumabu poprzedzone było leczeniem bisfosfonianami, co może wskazywać, że wcześniejsze stosowanie tych leków nie wpływa na późniejsze ryzyko złamań. Odstawienie denosumabu związane było ze zwiększaniem markerów obrotu kostnego o 364% w przypadku PINP oraz 287% w przypadku NTx (oznaczenie w 10±2 miesiącu po odstawieniu leku, średnie wartości z oznaczeń u trzech pacjentek). U wszystkich badanych po wystąpieniu złamań kręgów ponownie wdrożono leczenie osteoporozy (denosumabem, bisfosfonianami, teryparatydem). W dalszej obserwacji (średnio 19 miesięcy) nie obserwowano nowych złamań.

Z danych klinicznych wynika, że „efekt odbicia” po odstawieniu denosumabu, może utrzymywać się do 2 lat, co uzasadnia stosowanie terapii sekwencyjnej bisfosfonianami, dla zmniejszenia ryzyka złamań.