Prof. Piotr Leszczyński: Leki biologiczne zrewolucjonizowały leczenie chorób reumatycznych
Autor: Alicja Kostecka
Data: 28.03.2019
Źródło: AK
| Tagi: | Piotr Leszczyński |
- Tak jak nie ma leczenia biologicznego RZS bez metotreksatu, tak nie ma leczenia osteoporozy bez podawania wapnia i witaminy D - mówi prof. Piotr Leszczyński z Katedry Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, ordynator Oddziału Reumatologii i Osteoporozy Szpitala im. J. Strusia w Poznaniu
Często mylone są dwie dolegliwości związane ze stawami. Reumatoidalne zapalenie stawów z chorobą zwyrodnieniowa stawów. Czy łatwo różnicuje się te dwie choroby?
- O ile dla reumatologa różnicowanie między reumatoidalnym zapaleniem stawów a chorobą zwyrodnieniową stawów jest dość proste, o tyle dla lekarzy innych specjalności, w tym lekarzy POZ, może to być kłopotliwe, ponieważ nie mają doświadczenia w odróżnianiu objawów zapalenia stawów od bólów stawowych. W RZS zasadniczą sprawą są obrzęki stawowe i ból zapalny stawów. Diagnozuje się to w sposób subiektywny licząc liczbę obrzękniętych stawów u pacjenta, co można zweryfikować obiektywnie poprzez badanie ultrasonograficzne, uwidaczniające wysięk w stawie i przerost błony maziowej oraz stan zapalny. W chorobie zwyrodnieniowej stawów, która jest dość powszechną dolegliwością i dotyczy pacjentów w różnym wieku, podstawowym objawem są bóle stawowe, rzadko występują obrzęki stawowe i prawie nigdy nie ma wysięku w stawach czy przerostu błony maziowej. W różnicowaniu tych dwóch schorzeń pomocne są także badania laboratoryjne. W chorobie zwyrodnieniowej stawów nie mamy do czynienia z podwyższonym OB, CRP, co z kolei występuje w RZS. Ponadto RZS powoduje zmiany w morfologii krwi - leukocytozę, trombocytozę i głęboką niedokrwistość oraz aktywność immunologiczną, co oznacza, że w surowicy krwi stwierdza się przeciwciała ACPA oraz czynnik reumatoidalny.
Często słyszy się określenie „mam reumatyzm”, czy coś takiego w ogóle istnieje?
- Nie, nie ma takiego pojęcia w reumatologii. Zgodnie z klasyfikacją chorób reumatycznych występuje około 200 jednostek chorobowych, ale wśród nich nie ma reumatyzmu.
W jaki sposób leczy się RZS, a w jaki zwyrodnienie stawów?
- Obie te choroby leczy się inaczej. Oprócz środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i fizjoterapii, które są zalecane w obu tych dolegliwościach, w RZS stosuje się leki, które hamują aktywność zapalną choroby. Są to leki modyfikujące przebieg choroby, wśród których najważniejszymi są metotreksat , leflunomid lub salazopiryna oraz leczenie biologiczne. W chorobie zwyrodnieniowej stawów, nie ma żadnych leków, które miałyby wpływ na dolegliwości bólowe i zahamowanie postępu zmian destrukcyjnych w stawach. Obie te choroby mają po prostu inne podłoże patogenetyczne.
Wobec tego, w jaki sposób pomóc pacjentom z chorobą zwyrodnieniową stawów?
- Lekarze, głównie POZ ,powinni prostymi metodami stwierdzić, czy u pacjenta występuję ból zapalny stawów, czy ból niezapalny. Jeśli to uda się ustalić, to można leczyć pacjentów z bólem niezapalnym jedynie objawowo, lekami przeciwbólowymi np. paracetamolem lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Jeśli jednak stwierdzi, że u pacjenta toczy się w stawach proces zapalny, to powinien skierować go do lekarza specjalisty – reumatologa.
Leczenie biologiczne jest najskuteczniejszą metodą terapeutyczną w chorobach reumatycznych, jednak kryteria uczestniczenia w programach lekowych są bardzo wymagające. A co z tymi pacjentami, którzy nie kwalifikują się do leczenia biologicznego?
- Wprowadzenie leków biologicznych w leczeniu chorób reumatycznych otworzyło nowa erę leczenia takich chorób jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Są to leki niezwykle skuteczne i nie powodują objawów niepożądanych, można je nawet stosować w leczeniu kobiet w ciąży. Pozytywnie na leczenie biologiczne reaguje około 70% chorych. Oprócz oryginalnych leków biologicznych można stosować leki biopodobne, których skuteczność nie odbiega zasadniczo od leków biologicznych. Dzięki temu dostępność do tych terapii jest coraz lepsza. Ceny tych leków są coraz niższe i tak naprawdę, jeśli pacjent ma trudności z dostaniem się do programu leczenia biologicznego, może mieć dostęp do tego leczenia ponosząc koszty we własnych zakresie. Chciałbym podkreślić, że dostęp do programów leczenia biologicznego pacjenci mają utrudniony nie z powodu zbyt wysokich kryteriów klasyfikacji do tego leczenia, które ostatnio uległy złagodzeniu, ale z powodów różnych trudności administracyjnych na linii NFZ i jednostki oraz przepisów i procedur przetargowych.
Kto powinien leczyć pacjentów z chorobami reumatycznymi i jak jest rola lekarzy POZ?
- Pacjent z chorobami reumatycznymi o podłożu zapalnym powinien być leczony przez specjalistę reumatologa. Leczenie tych chorób wymaga szerokiej diagnostyki obrazowej i umiejętności interpretacji tych badań , na podstawie których może włączyć leczenie, które jest dość skomplikowane i wymaga wdrożenia leków immunosupresyjnych oraz biologicznych. Reumatolog może czasami wspomagać się wsparciem ze strony innych lekarzy np. ortopedy, nefrologa, pulmonologa, onkologa, czy hematologa. Z kolei chorobą zwyrodnieniową stawów nie koniecznie powinien się zajmować reumatolog, mógłby to z powodzeniem robić lekarz POZ. W przypadku wątpliwości diagnozy mógłby konsultować się z lekarzem reumatologiem
Rola suplementacji witamina D w profilaktyce chorób reumatycznych?
- Suplementacja witaminą D i preparatami wapniowymi ma kolosalne znaczenie w profilaktyce i leczeniu jednej z chorób reumatycznych – osteoporozy. Powinno się przyjmować do 2000 jednostek witaminy D na dobę i około 500 mg wapnia na dobę, najlepiej w diecie. Jeśli uzupełnia się dietę preparatami, to powinny to być leki, a nie suplement, których skład nie zawsze odpowiada ich rzeczywistym wartością. Jeśli chodzi o leczenie osteoporozy, to tak jak nie ma leczenia biologicznego RZS bez metotreksatu, tak nie ma leczenia osteoporozy bez podawania wapnia i witaminy D.
Rozmawiała Alicja Kostecka
- O ile dla reumatologa różnicowanie między reumatoidalnym zapaleniem stawów a chorobą zwyrodnieniową stawów jest dość proste, o tyle dla lekarzy innych specjalności, w tym lekarzy POZ, może to być kłopotliwe, ponieważ nie mają doświadczenia w odróżnianiu objawów zapalenia stawów od bólów stawowych. W RZS zasadniczą sprawą są obrzęki stawowe i ból zapalny stawów. Diagnozuje się to w sposób subiektywny licząc liczbę obrzękniętych stawów u pacjenta, co można zweryfikować obiektywnie poprzez badanie ultrasonograficzne, uwidaczniające wysięk w stawie i przerost błony maziowej oraz stan zapalny. W chorobie zwyrodnieniowej stawów, która jest dość powszechną dolegliwością i dotyczy pacjentów w różnym wieku, podstawowym objawem są bóle stawowe, rzadko występują obrzęki stawowe i prawie nigdy nie ma wysięku w stawach czy przerostu błony maziowej. W różnicowaniu tych dwóch schorzeń pomocne są także badania laboratoryjne. W chorobie zwyrodnieniowej stawów nie mamy do czynienia z podwyższonym OB, CRP, co z kolei występuje w RZS. Ponadto RZS powoduje zmiany w morfologii krwi - leukocytozę, trombocytozę i głęboką niedokrwistość oraz aktywność immunologiczną, co oznacza, że w surowicy krwi stwierdza się przeciwciała ACPA oraz czynnik reumatoidalny.
Często słyszy się określenie „mam reumatyzm”, czy coś takiego w ogóle istnieje?
- Nie, nie ma takiego pojęcia w reumatologii. Zgodnie z klasyfikacją chorób reumatycznych występuje około 200 jednostek chorobowych, ale wśród nich nie ma reumatyzmu.
W jaki sposób leczy się RZS, a w jaki zwyrodnienie stawów?
- Obie te choroby leczy się inaczej. Oprócz środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i fizjoterapii, które są zalecane w obu tych dolegliwościach, w RZS stosuje się leki, które hamują aktywność zapalną choroby. Są to leki modyfikujące przebieg choroby, wśród których najważniejszymi są metotreksat , leflunomid lub salazopiryna oraz leczenie biologiczne. W chorobie zwyrodnieniowej stawów, nie ma żadnych leków, które miałyby wpływ na dolegliwości bólowe i zahamowanie postępu zmian destrukcyjnych w stawach. Obie te choroby mają po prostu inne podłoże patogenetyczne.
Wobec tego, w jaki sposób pomóc pacjentom z chorobą zwyrodnieniową stawów?
- Lekarze, głównie POZ ,powinni prostymi metodami stwierdzić, czy u pacjenta występuję ból zapalny stawów, czy ból niezapalny. Jeśli to uda się ustalić, to można leczyć pacjentów z bólem niezapalnym jedynie objawowo, lekami przeciwbólowymi np. paracetamolem lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Jeśli jednak stwierdzi, że u pacjenta toczy się w stawach proces zapalny, to powinien skierować go do lekarza specjalisty – reumatologa.
Leczenie biologiczne jest najskuteczniejszą metodą terapeutyczną w chorobach reumatycznych, jednak kryteria uczestniczenia w programach lekowych są bardzo wymagające. A co z tymi pacjentami, którzy nie kwalifikują się do leczenia biologicznego?
- Wprowadzenie leków biologicznych w leczeniu chorób reumatycznych otworzyło nowa erę leczenia takich chorób jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Są to leki niezwykle skuteczne i nie powodują objawów niepożądanych, można je nawet stosować w leczeniu kobiet w ciąży. Pozytywnie na leczenie biologiczne reaguje około 70% chorych. Oprócz oryginalnych leków biologicznych można stosować leki biopodobne, których skuteczność nie odbiega zasadniczo od leków biologicznych. Dzięki temu dostępność do tych terapii jest coraz lepsza. Ceny tych leków są coraz niższe i tak naprawdę, jeśli pacjent ma trudności z dostaniem się do programu leczenia biologicznego, może mieć dostęp do tego leczenia ponosząc koszty we własnych zakresie. Chciałbym podkreślić, że dostęp do programów leczenia biologicznego pacjenci mają utrudniony nie z powodu zbyt wysokich kryteriów klasyfikacji do tego leczenia, które ostatnio uległy złagodzeniu, ale z powodów różnych trudności administracyjnych na linii NFZ i jednostki oraz przepisów i procedur przetargowych.
Kto powinien leczyć pacjentów z chorobami reumatycznymi i jak jest rola lekarzy POZ?
- Pacjent z chorobami reumatycznymi o podłożu zapalnym powinien być leczony przez specjalistę reumatologa. Leczenie tych chorób wymaga szerokiej diagnostyki obrazowej i umiejętności interpretacji tych badań , na podstawie których może włączyć leczenie, które jest dość skomplikowane i wymaga wdrożenia leków immunosupresyjnych oraz biologicznych. Reumatolog może czasami wspomagać się wsparciem ze strony innych lekarzy np. ortopedy, nefrologa, pulmonologa, onkologa, czy hematologa. Z kolei chorobą zwyrodnieniową stawów nie koniecznie powinien się zajmować reumatolog, mógłby to z powodzeniem robić lekarz POZ. W przypadku wątpliwości diagnozy mógłby konsultować się z lekarzem reumatologiem
Rola suplementacji witamina D w profilaktyce chorób reumatycznych?
- Suplementacja witaminą D i preparatami wapniowymi ma kolosalne znaczenie w profilaktyce i leczeniu jednej z chorób reumatycznych – osteoporozy. Powinno się przyjmować do 2000 jednostek witaminy D na dobę i około 500 mg wapnia na dobę, najlepiej w diecie. Jeśli uzupełnia się dietę preparatami, to powinny to być leki, a nie suplement, których skład nie zawsze odpowiada ich rzeczywistym wartością. Jeśli chodzi o leczenie osteoporozy, to tak jak nie ma leczenia biologicznego RZS bez metotreksatu, tak nie ma leczenia osteoporozy bez podawania wapnia i witaminy D.
Rozmawiała Alicja Kostecka
