Komunikat Ministerstwa Zdrowia w sprawie mpox
| Tagi: | małpia ospa, mpox, MPXV, zakażenie, objawy, leczenie, szczepienia, szczepionka, Ministerstwo Zdrowia |
Resort zdrowia opublikował na swojej stronie zbiór najważniejszych informacji na temat ospy małpiej. Opisuje, jak wygląda sytuacja epidemiologiczna na świecie i w Unii Europejskiej, jakie są objawy choroby oraz możliwości zapobiegania zakażeniom.
Ospa małpia (mpox) to choroba zakaźna wywoływana przez MPXV, który występuje w kilku wariantach (tzw. klady). Warianty te (Ia i Ib oraz II) różnią się zakaźnością, rozpowszechnieniem geograficznym oraz powodują zachorowania o zróżnicowanym przebiegu klinicznym.
Źródło zakażenia
MPXV szerzy się głównie poprzez kontakty seksualne (także bezpośrednie bliskie kontakty domowe), jak również pośrednio poprzez styczność z powierzchniami, które zostały skażone wydzielinami chorego oraz przedmiotami zanieczyszczonymi zakaźną wydzieliną, takimi jak np. ubrania, pościel, ręczniki. Niski standard opieki zdrowotnej powoduje również szerzenie się wirusa w placówkach opieki zdrowotnej. W krajach afrykańskich, w których występuje rezerwuar zwierzęcy wirusa, możliwym źródłem zachorowań ludzi jest również kontakt ze zwierzętami lub surowym/niedogotowanym mięsem upolowanych zwierząt.
Wirus wnika do organizmu człowieka przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe. Transmisja wirusa z człowieka na człowieka następuje poprzez bliski kontakt ze zmianami na skórze lub błonach śluzowych osoby zakażonej, dlatego do zakażenia może dojść np. podczas kontaktów seksualnych. Możliwe jest także zakażenie drogą kropelkową podczas długotrwałego kontaktu twarzą w twarz.
Objawy
Objawy mpox pojawiają się zwykle w ciągu 6–13 dni (do 21 dni) po zakażeniu. Objawy kliniczne choroby obejmują:
- gorączkę (powyżej 38˚C),
- bóle pleców, mięśni i głowy,
- osłabienie,
- wyczerpanie,
- dreszcze,
- powiększenie węzłów chłonnych (uogólnione lub miejscowe),
- wysypkę (grudki) na skórze i owrzodzenia na błonie śluzowej.
W okresie 3 dni od wystąpienia objawów wstępnych (prodromalnych) rozwija się wysypka (kolejno w postaci plamek, grudek, pęcherzyków, krostek, strupków aż do odpadnięcia). Wysypka utrzymuje się przez 2–4 tygodnie, a po odpadnięciu strupów może pozostawić głębokie blizny, które zanikają w okresie od roku do 4 lat. Liczba zmian skórnych może wynosić od zaledwie kilku do kilkuset, liczba jest zwykle skorelowana z nasileniem ciężkości przebiegu choroby.
W większości przypadków zakażeń obserwuje się łagodnie lub umiarkowanie nasilone objawy kliniczne, a zachorowania kończą się całkowitym wyzdrowieniem. Np. podczas epidemii mpox w krajach UE w latach 2022–2024 zarejestrowano ponad 22 tys. przypadków zakażeń MPXV.
Przebieg kliniczny
Przebieg kliniczny choroby może się różnić w zależności od kladu wirusa, drogi przenoszenia oraz statusu immunologicznego chorego.
Istnieją dwa genetycznie odrębne klady opisane dla MPXV: klad I (dawniej nazywany kladem środkowoafrykańskim) z subkladami Ia i Ib, oraz klad II (dawniej nazywany kladem zachodnioafrykańskim) z subkladami IIa i IIb. Wg danych historycznych klad I wiąże się z cięższym przebiegiem choroby i wyższą śmiertelnością.
Sytuacja epidemiologiczna
Typowym obszarem występowania kladu I MPVX jest obszar 5 krajów w Afryce Środkowej – Kamerunu, Republiki Środkowej Afryki, Demokratycznej Republika Konga, Gabonu i Konga, w których występuje rezerwuar zwierzęcy wirusa MPVX – gryzonie (m.in. różne gatunki wiewiórek, szczury gambijskie, popielice), a także naczelne. Obecnie epidemia spowodowana kladem Ib MPVX) wystąpiła również w innych państwach afrykańskich oraz obserwowano pierwsze zawleczenie zachorowania na obszar Unii Europejskiej (Szwecja).
Epidemia mpox, która w 2022 r. dotarła także do Europy, spowodowana była kladem II wirusa. Od 2022 r. do 8 sierpnia 2024 r. łącznie 29 krajów w UE/EOG zgłosiło do ECDC ponad 22 tys. potwierdzonych przypadków zachorowań na mpox. Większość przypadków zakażeń (93 proc.) została zarejestrowana w 2022 r. Główną drogą przenoszenia zakażenia między ludźmi były kontakty seksualne.
Na świecie w okresie od 2022 r. do lipca 2024 r. zaraportowano ponad 99 tys. potwierdzonych zachorowań na mpox w 116 państwach oraz 208 zgonów.
W listopadzie 2023 r. w Demokratycznej Republice Konga rozpoczęła się epidemia mpox wywołana kladem I (Ia oraz Ib) MPVX, która rozprzestrzeniła się w ostatnich kilku miesiącach na inne pobliskie kraje afrykańskie, w tym Burundi, Rwandę, Ugandę i Kenię. Rzeczywista liczba zakażeń w tych krajach może być większa niż zgłoszona. Jak dotąd przebieg większości przypadków zachorowań w ww. krajach afrykańskich nie jest ciężki, poważniejsze objawy są obserwowane u dzieci oraz osób obciążonych dodatkowo chorobami przewlekłymi i/lub zakaźnymi, jak odra czy malaria. Na przebieg kliniczny zakażenia mają wpływ także inne czynniki, jak niedożywienie, niski poziom opieki medycznej lub brak dostępu do usług zdrowotnych.
W 2024 r. łącznie 13 krajów afrykańskich zgłosiło 3311 potwierdzonych przypadków mpox (wszystkie klady łącznie) i 582 zgony (do 26 sierpnia). Z uwagi na wzrastającą liczbę zakażeń 13 sierpnia 2024 r. w Afryce ogłoszono stan zagrożenia zdrowia publicznego w zakresie bezpieczeństwa kontynentalnego (PHECS), czego następstwem było ogłoszenie przez dyrektora generalnego WHO 14 sierpnia 2024 r. stanu zagrożenia dla zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym (PHEIC).
Wirus dotarł do Europy
15 sierpnia br. w Szwecji zgłoszono pierwszy w UE/EOG jeden przypadek zakażenia MPXV wywołanego kladem Ib wirusa u mężczyzny, który powrócił z Afryki. Natomiast wg najnowszych danych ECDC z 22 sierpnia Tajlandia potwierdziła pierwszy zawleczony z Demokratycznej Republiki Konga przypadek zakażenia kladem I wirusa mężczyzny – turysty z regionu europejskiego.
WHO ocenia, że prawdopodobne jest zawleczenie do innych państw większej liczby zakażeń kladem I.
Dlatego ważne jest, aby kraje europejskie były przygotowane do działania i wykrywania nowych zakażeń zawleczonych na ich teren oraz przypadków wtórnych, jak również powinny wdrożyć działania zapobiegające dalszej transmisji zakażenia.
Leczenie i zapobieganie zakażeniom
Obecnie nie ma leczenia przyczynowego. Stosuje się leczenie objawowe oraz wspomagające w razie potrzeby (zewnętrznie odkażające, przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, przeciwświądowe).
W ramach zapobiegania i zwalczania należy unikać kontaktów z osobą chorą. Osobami narażonymi na zakażenie w szczególności jest personel ochrony zdrowia, który powinien stosować w kontakcie z pacjentami podejrzanymi o zakażenie i chorymi środków ochrony osobistej (w szczególności maska FFP2 lub FFP3, fartuch ochronny barierowy, długi rękaw, rękawiczki ochronne, ochrona oczu). Za osoby z bliskiego kontaktu przypadków podejrzanych o zakażenie uznaje się, oprócz personelu medycznego sprawującego opiekę nad pacjentem, także m.in. osoby prowadzące wspólne gospodarstwo domowe, partnerów seksualnych czy pracowników laboratorium narażonych na wypadek przy pracy z próbką zawierającą wirusa MPXV (np. rozprysk, przypadkowe dotknięcie).
Osoba, u której wystąpią objawy mogące wskazywać na zakażenie tym wirusem, powinna skontaktować się z lekarzem. Lekarz podejmuje decyzję o dalszym postępowaniu diagnostycznym. W Polsce dostępna jest diagnostyka laboratoryjna w kierunku MPXV.
Osoby zakażone podlegają zgodnie z decyzją lekarza izolacji domowej lub w przypadkach uzasadnionych stanem klinicznym – hospitalizacji. Natomiast osoby z bliskiego kontaktu z osobami zakażonymi powinny być poddane nadzorowi epidemiologicznemu lub kwarantannie.
Rozpoznanie zachorowania mpox przez lekarza podlega zgłoszeniu do organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, które prowadzą także dochodzenie epidemiologiczne w zakresie osób narażonych na kontakt z osobami chorymi.
Podstawą dla podejmowania działań wobec osób chorych, podejrzanych o zachorowanie oraz narażonych są przepisy rozporządzenia ministra zdrowia z 25 marca 2022 r. w sprawie chorób zakaźnych powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji, izolacji w warunkach domowych, kwarantanny lub nadzoru epidemiologicznego.
Szczepienia
Szczepienia przeciw mpox w Polsce są wykonywane szczepionką JYNNEOS (Bavarian Nordic A/S) przedekspozycyjnie i poekspozycyjnie w grupie osób narażonych, tj. u osób z bliskiego kontaktu, personelu medycznego i laboratorium.
Szczepienia są dobrowolne, a decyzja o szczepieniu podejmowana jest indywidualnie po ocenie korzyści i ryzyka, z uwzględnieniem rodzaju kontaktu i czasu, jaki upłynął od ekspozycji, wieku oraz danych z wywiadu dotyczących statusu immunologicznego i czynników zwiększających ryzyko ciężkiego przebiegu mpox. Więcej informacji znajduje się w zaleceniach ministra zdrowia i konsultanta krajowego w dziedzinie chorób zakaźnych dotyczących realizacji szczepień przeciw mpox w grupie osób narażonych.
