Opioidy w ciąży szkodzą dziecku

Coraz więcej badań naukowych prowadzonych na całym świecie dowodzi, że opioidy przyjmowane przez kobiety w ciąży przenikają barierę łożyska i oddziałują na rozwój płodu. Niekorzystnie skutki takiej terapii mogą u dzieci utrzymywać się latami.

Australijscy naukowcy przebadali 400 tys. dzieci urodzonych między rokiem 2003 a 2018.
I doszli do wniosku, że dzieci, których matki otrzymywały w czasie ciąży leki opioidowe, takie jak oksykodon, metadon czy kodeinę, mogą mieć słabiej działający układ odpornościowy. Są bardziej zagrożone wystąpieniem infekcji, zapalenia skóry, egzemy oraz astmy.

– Już badania na zwierzętach wskazywały, że opioidy wpływają na rozwój układu immunologicznego, potencjalnie zmieniając jego zdolność do właściwego odpowiadania na zakażenia i inne wyzwania. Nie wiedzieliśmy jednak, czy podobnie dzieje się u ludzi – mówi dr Erin Kelty, autorka projektu. – Odkryliśmy wyraźne różnice w skutkach zależne od rodzaju użytego opioidu oraz powodu jego użycia – np. konieczności leczenia bólu czy uzależnienia – podkreśla.

Środki stosowane do leczenia uzależnienia bardziej sprzyjały egzemie i zapaleniom skóry, a używane w terapii bólu – infekcjom. Badacze zauważyli, że krótko po urodzeniu część zauważonych zmian można wytłumaczyć zespołem abstynencyjnym, jednak w nieco późniejszym okresie jego wpływ na wymienione skutki już okazał się pomijalny.

Problemy w nauce i kłopoty z zachowaniem
Wyniki obserwacji Australijczyków potwierdzają także Amerykanie. Naukowcy z organizacji non-profit Child Trends przyjrzeli się rozwojowi ok. 150 osób doświadczających prenatalnej ekspozycji na opioidy. Średni wiek uczestników wynosił 6 lat, ale w grupie znalazły się nawet 24-latki. Prawie połowa z nich doświadczała opóźnionego pod różnymi względami rozwoju, zaburzeń zachowania i problemów w nauce. Kłopoty z zachowaniem miało aż 85 proc. badanych. Zaburzenia rozwoju nie zależały przy tym od rodzaju przyjmowanych substancji ani od ich liczby.

Podobne wyniki uzyskano w innym badaniu, z udziałem ponad 8500 par matka-dziecko pochodzących z rodzin o niskim statusie ekonomicznym. Wyniki opublikowane na łamach „JAMA Network Open” pokazały, że ekspozycja na opioidy wyraźnie wiązała się z większym ryzykiem ograniczonego wzrostu w okresie płodowym, przedwczesnym porodem, spowolnionym rozwojem, a później, w wieku przedszkolnym - ryzykiem problemów z zachowaniem i emocjami oraz ADHD w wieku szkolnym. Ważne dla wyników jednak może być to, że badane matki nierzadko przyjmowały różne nielegalne substancje, często też panowały w ich domach inne problemy, jak np. niedożywienie – zwracają uwagę naukowcy.

Zmiany w mikrobiomie jelitowym
Nowe badania wskazują na nieznane wcześniej możliwe sposoby oddziaływania opioidów na organizm dziecka. Eksperymenty na myszach przeprowadzone przez specjalistów z University of Missouri-Columbia pokazują, że substancje te mogą wpływać nawet na jelitowy mikrobiom. Pojawiają się zmiany w metabolizmie, które potencjalnie mogą prowadzić do zaburzeń neurologicznych i behawioralnych.

– Opioidy coraz częściej przepisuje się ciężarnym w celu leczenia bólu. Leki te oddziałują także na płód, kiedy jego organy się rozwijają. Nasze wyniki pokazują potencjalne długofalowe skutki zdrowotne dla potomstwa, które nie tylko dotyczą okresu krótko po porodzie, ale nawet dorosłości – mówi prof. Cheryl Rosenfel, autorka badania.

Według ekspertów CDC, okazjonalne użycie leku opioidowego w ciąży zwykle nie powoduje problemów. Nie zmienia to faktu, że leki te docierają także do płodu. Badacze przestrzegają, że np. przyjmowanie opioidów krótko przed porodem może osłabić oddech noworodka (tzw. depresja oddechowa).

Najgroźniejsze jest uzależnienie
Najgroźniejsze jest uzależnienie od opioidów, które wiązano już z ryzykiem różnorodnych zaburzeń, takich jak: uszkodzenia łożyska, przedwczesny poród, ograniczenie wzrostu płodu, stan przedrzucawkowy u matki, stany zapalne błon płodowych, a nawet poronienie i śmierć dziecka.

Z kolei u urodzonego dziecka, uzależnienie matki od opioidów może być przyczyną zespołu odstawiennego, któremu towarzyszą drżenie, biegunka, zaburzenia odruchu ssania, drażliwość, płacz o nienaturalnie wysoki tonie, zaburzenia snu. Z tego powodu dziecko może wymagać kilkutygodniowej hospitalizacji.

W przypadku uzależnionych od opioidów kobiet w ciąży niezbędna jest odpowiednia pomoc, która zwykle obejmuje interwencję psychologiczną i farmakologiczną.

Najważniejsze to słuchać lekarza
Jeśli terapia opioidami jest potrzebna, lekarz prawdopodobnie jej nie przerwie. Kluczowe jest stosowanie się do jego zaleceń, np. wtedy gdy zminimalizuje dawkę i w miarę możliwości wprowadzi terapie alternatywne (np. fizykoterapie czy leki innego rodzaju).