Kolos na glinianych nogach wstaje z kolan?

„Menedżer Zdrowia” dotarł do założeń projektu planu restrukturyzacji działalności operacyjnej na lata 2024–2033 r. Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Dokument trafił już do Ministerstwa Zdrowia. Jednym ze sposobów na wyjście ze spirali zadłużenia placówki jest pożyczka z Banku Gospodarstwa Krajowego.

• Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie od lat zmaga się z problemami finansowymi, które utrudniają jego codziennie funkcjonowanie. Aby pokryć bieżące wydatki, placówka musiała zaciągnąć pożyczki w parabankach  
• IPiN potrzebuje środków na spłatę długów, które obecnie sięgają 110 mln zł  
• Szpital przekazał „Menedżerowi Zdrowia” założenia planu restrukturyzacji, opracowanego na lata 2024–2033. Dokument ten trafił już do Ministerstwa Zdrowia. Plan naprawczy zostanie także poddany ocenie przez Bank Gospodarstwa Krajowego, na którego pomoc – w formie udzielonej pożyczki – liczy dyrekcja instytutu
• Oprócz koniecznych działań naprawczych IPiN chce także pozyskać dodatkowe projekty, odrębnie finansowane, które mają poprawić poziom przychodów szpitala

Instytut Psychiatrii i Neurologii – czołowa placówka w leczeniu zaburzeń psychicznych i schorzeń neurologicznych od kilkunastu lat mierzy się z ogromnym zadłużeniem, które obecnie sięga 110 mln zł. W 2023 r. alarmowaliśmy, że szpitalowi brakuje pieniędzy na bieżącą działalność, to jest wynagrodzenia, dostawy leków, wyżywienie, opłaty za energię. Gwoździem do trumny jest sama obsługa długu, na którą rocznie placówka wydaje 10 mln zł.  

Sytuacja podbramkowa, ale nie przegranaPaweł Mierzejewski, były zastępca dyrektora do spraw ekonomicznych, strategii i rozwoju IPiN, opowiada o długach jednostki, kredytach w parabankach i o tym, że wykwalifikowana kadra nie może wykonywać pracy sekretarek.

Jedyną pomocą były parabanki
Trudną sytuację IPiN, który podlega bezpośrednio resortowi zdrowia, zgłaszali jego kolejni dyrektorzy. Szpital, aby utrzymać działalność i pokryć bieżące wydatki, musiał zapożyczyć się w parabankach.   

Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie do resortu z kwietnia 2023 r. alarmował, że kredyty pobrane w parabankach mogą nie pokryć wszystkich zobowiązań instytutu. Dodał, że RPO od 2010 r. interesuje się sytuacją w IPiN, i wskazał, że „mimo upływu kilkunastu lat problemy nadal pozostają nierozwiązane, a zadłużenie z ok. 56 mln zł w 2014 r. wzrosło w 2023 r. do ponad 100 mln zł”.   

Chmury nad instytutemIPiN, dzięki któremu ma rozwijać się psychiatria, dziś nie ma pieniędzy na bieżącą działalność. Na początku marca zarządzający podmiotem musieli zaciągnąć kolejną pożyczkę w parabanku.

Sytuację IPiN może poprawić udzielenie pożyczki przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Jednak, jak podkreśliła minister zdrowia Izabela Leszczyna, warunkiem otrzymania wsparcia od BGK jest „wdrożenie programu naprawczego”.

W obronie psychiatrii środowiskowej
Zapowiedzi dotyczące planów restrukturyzacji długów IPiN zbiegły się z decyzją o likwidacji oddziału dziennego przy ul. Grottgera, którego pacjenci mają zostać przeniesieni do siedziby głównej instytutu przy ul. Sobieskiego.    

W obronie placówki, która spełniała założenia psychiatrii środowiskowej, stanęli jej pracownicy oraz pacjenci. 19 kwietnia odbyła się pikieta przed budynkiem Ministerstwa Zdrowia.   

– Oddział dzienny przy ul. Grottgera to miejsce, w którym od ponad 30 lat niezmiennie i z pozytywnym skutkiem prowadzone są działania terapeutyczne dla osób w kryzysie psychicznym (i ich rodzin), wymagających zintensyfikowanych oddziaływań terapeutycznych, innych niż opieka ambulatoryjna – wskazali pracownicy.

Ministerstwo wspiera działania inwestycyjne
Wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski w odpowiedzi na interpelację posłanki Hanny Gill-Piątek z 28 marca 2023 r. dot. planów restrukturyzacji IPiN tłumaczył, że „przepisy ustawy o instytutach badawczych wskazują na samodzielność tego typu jednostek, w tym także w zakresie zaciągania zobowiązań”. Ponadto, „w przypadku instytutów badawczych minister nadzorujący nie ma podstawy prawnej do pokrycia straty netto za rok obrotowy instytutu badawczego”.   

Wiceminister dodał, że „Skarb Państwa nie odpowiada za zobowiązania instytutu za wyjątkiem sytuacji jego likwidacji”.

Dotacje celowe ze środków budżetu państwa 
Z wypowiedzi Macieja Miłkowskiego wynika, że instytut już w pierwszym kwartale 2023 r. był w trakcie ustalania programu restrukturyzacyjnego.    

Wiceminister podkreślił, że resort zdrowia wspiera IPiN poprzez finansowanie działań inwestycyjnych. Dodał, że „na przestrzeni ostatnich lat instytut otrzymał dofinansowanie siedmiu projektów inwestycyjnych. Wartość inwestycji ogółem to 59 mln zł, w tym wartość dofinansowania – 58 mln zł (99 proc. dofinansowania)”.   

Instytuty badawcze co roku mogą się ubiegać m.in. o środki finansowe udzielane przez ministra zdrowia w formie dotacji celowych ze środków budżetu państwa. Istnieje także możliwość finansowania/dofinansowania realizacji inwestycji ze środków subfunduszu modernizacji podmiotów leczniczych w drodze udziału w organizowanych przez MZ konkursach.   

Pikieta przeciwko likwidacji oddziału psychiatrii środowiskowejDyrekcja Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie wydała niedawno decyzję o likwidacji oddziału dziennego przy ul. Grottgera, który doskonale wpisywał się w ideę psychiatrii środowiskowej. Zamknięciu sprzeciwili się pracownicy.

Z kolei w odpowiedzi na pismo RPO z kwietnia 2023 r. Miłkowski podał, że MZ proceduje projekt rozporządzenia w sprawie nadania Instytutowi Psychiatrii i Neurologii statusu państwowego instytutu badawczego (PIB).   

Wymienił również formy bieżącego wsparcia finansowego, jak np. w zakresie zawartych z instytutem umów m.in. na realizację zadań wskazanych w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2021–2025, na prowadzenie prac nadzorująco-kontrolnych dotyczących realizacji programu pilotażowego psychiatrii środowiskowej w ramach Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.   

Dodał również, że IPiN w 2022 r. uzyskał dodatkowe środki w wysokości 12,4 mln zł z tytułu wzrostu wyceny w związku z ustawą o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Ponadto od 1 sierpnia 2022 r. zwiększono cenę jednostki sprawozdawczej w ryczałcie systemu podstawowego szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej (PSZ) z 1,59 zł do 1,62 zł , w związku z czym IPiN w samym 2023 r. miał otrzymać dodatkowe środki z tego tytułu w wysokości 7,4 mln zł.

Szpital dobija obsługa zadłużenia
Jak przekazał „Menedżerowi Zdrowia” dyrektor ds. ekonomicznych, strategii i rozwoju instytutu Sławomir Pączek, działanie systemowe, krótko- i długoterminowe zostały ujęte w projekcie planu restrukturyzacji działalności operacyjnej IPiN na lata 2024–2033 r., który został przesłany do Ministerstwa Zdrowia w marcu br.    

Poinformował, że prace nad tym dokumentem nadal trwają, a dodatkowo został on poddany ocenie przez potencjalnego partnera finansowego IPiN, którym jest Bank Gospodarstwa Krajowego.   

Dyrektor podkreślił, że ze względu na bardzo duże zadłużenie Instytutu Psychiatrii i Neurologii, które powstało w poprzednich latach, podejmowane są w obecnym czasie działania nie tylko rozwojowe, ale w głównej mierze naprawcze.   

Tłumaczył, że działania będące w kompetencji zarządu skupiają się na usprawnieniu organizacji procesu leczenia w placówce w celu zwiększenia liczby przyjmowanych pacjentów i zmniejszeniu przez to kosztów jednostkowych.    

Inne równoległe działania – jak dodał – dotyczą wdrożenia pełnego pakietu kontroli kosztów rodzajowych, poczynając od kosztów osobowych, a na kosztach logistycznych kończąc.

Dyrektor poinformował, że zadłużenie placówki wynosi obecnie 110 mln zł. Zaznaczył, że w ostatnim roku funkcjonowania nie uległo zwiększeniu.  

Przekazał, że instytut obciążają natomiast koszty obsługi zadłużenia sięgające 10 mln zł rocznie. – Chcielibyśmy zrestrukturyzować zadłużenie na zasadach biznesowych we współpracy z BGK – wskazał.  

Dyrektor podkreślił, że zarząd czyni starania także o pozyskanie dodatkowych projektów odrębnie finansowanych, które poprawią poziom przychodów IPiN, oraz pozwolą bardziej efektywnie wykorzystać zasoby osobowe i techniczne. Dodał, że chodzi o projekty finansowane przez ABM oraz UE.

Realne wsparcie MZ
Dyrektor Sławomir Pączek zaznaczył, że projekty te opiewają na kwotę łącznie ok. 270 mln zł i dotyczą specjalistycznych programów diagnostyczno-terapeutycznych, leczenia padaczki lekoopornej, stymulacji mózgu a także obszaru AI w psychiatrii. – Mamy tu bardzo duże szanse powodzenia w konkursach – ocenił.

Poinformował, że minister zdrowia Izabela Leszczyna udzieliła instytutowi merytorycznego wsparcia w fazie przygotowania dokumentu, a także wspiera na bieżąco współpracę z BGK.  

Reforma psychiatrii środowiskowej w PolsceSzczegółowo opisujemy modyfikacje zachodzące w organizowaniu środowiskowej opieki psychiatrycznej w Polsce, które związane są wprowadzeniem zmian w trakcie trwania pilotażu Centrów Zdrowia Psychicznego od 2018 r.

Podkreślił, że oprócz działań długofalowych placówka otrzymuje wymierne, możliwe prawnie, wsparcie w zakresie najpilniejszych zadań inwestycyjnych. Zadania te muszą być wykonane w instytucie w bieżącym roku i są gwarantem dla przywrócenia sprawności technicznej i organizacyjnej komponentów medycznych i administracyjnych IPIN.  

– Zrozumienie potrzeb instytutu oraz zaangażowanie minister zdrowia w proces naprawy i restrukturyzacji IPiN ma charakter ciągły i wymierny. Gwarantuje to skuteczność realizacji planu naprawczego, który jest niezwykle trudny do implementacji. Na podkreślenie zasługuje, że aktualne działania MZ mają charakter „faktyczny – realny”, co w znacznym stopniu różni się od działań prowadzonych w 2023 r. polegających głównie na monitorowaniu pogarszającej się sytuacji finansowej instytutu – tłumaczył.

W ocenie dyrektora najważniejsze jest jednak to, że przyczynią się one do poprawy poziomu leczenia w dziedzinie psychiatrii i neurologii oraz zwiększą dostęp pacjentów do nowoczesnych programów diagnostyczno-terapeutycznych. 

– Projekt planu restrukturyzacji zakłada wzmocnienie organizacyjne i zasobowe komórek medycznych niezbędne do pełnego wykorzystania wartości przydzielonych kontraktów. Ważnym aspektem jest wdrożenie transparentności przepływów finansowych pomiędzy działalnością medyczną, naukową i projektową, co umożliwi ocenę rentowności poszczególnych obszarów funkcjonalnych – wskazał dyrektor.

Ponadto, jak zaznaczył, plan zakłada utrzymanie kadr wszystkich specjalności, efektywne ich wykorzystanie dla zwiększenia dostępności świadczeń medycznych dla pacjenta.    

Planowane jest także rozwinięcie niektórych obszarów działania, dających szanse na poprawę pozycji finansowej instytutu. Chodzi głównie o zwiększenie zakresu świadczeń w zakresie neurochirurgii, zwiększenie liczby badań klinicznych w dziedzinie neurologii i psychiatrii oraz zwiększenie pakietu badań realizowanych przez Zakład Genetyki i Zakład Radiologii.

Stabilizacja zamiast podróżowania za pracą
Placówka chce przy tym wprowadzić system zachęt do podejmowania przez najlepszych specjalistów w zakresie psychiatrii, neurologii i neurochirurgii współpracy z IPiN. Instytut wymienia pracę w stabilnym dobrze zorganizowanym podmiocie, perspektywy rozwoju specjalistycznego i naukowego dla personelu medycznego, możliwość partycypacji merytorycznej i finansowej w rozwojowych projektach odrębnie finansowanych, dostęp do projektów dla młodych specjalistów, młodych naukowców.   

1 203 286 467 złotych długuZaledwie pięć z szesnastu instytutów medycznych nadzorowanych przez Ministerstwo Zdrowia w 2015 r. przyniosło zysk, jedenaście stratę w łącznej kwocie 98 584 851 zł. Jeszcze gorzej było w 2016 r. Jest źle.

Kolejnym działaniem będzie możliwość usytuowania lekarza, pielęgniarki w jednym podmiocie, tj. IPiN, oferującym dobre warunki płacy i pracy zamiast podejmowania zatrudnienia w wielu miejscach.    

Dyrektor poinformował, że szerokie zaprezentowanie założeń planu restrukturyzacji będzie możliwe po zakończeniu nad nim prac i zatwierdzeniu dokumentu przez ministra zdrowia.

Przeczytaj także: „Nowa dyrekcja Instytutu Psychiatrii i Neurologii”.