Aby szybko zdiagnozować endometriozę

W Polsce około miliona kobiet cierpi z powodu endometriozy, ale szacuje się, że niezdiagnozowana może dotyczyć nawet trzech milionów. Podstawowym problemem jest późna rozpoznawalność – dlatego tak ważny jest projekt pod nazwą „Badanie porównawcze oceniające zastosowanie nieinwazyjnego testu EndoRNA w rozpoznaniu endometriozy względem laparoskopii”.

16 października w Centrum Kongresowo-Dydaktycznym Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego odbyła się inauguracja badania własnego Agencji Badań Medycznych pod nazwą „Badanie porównawcze oceniające zastosowanie nieinwazyjnego testu EndoRNA w rozpoznaniu endometriozy względem laparoskopii”, w której uczestniczyli:

• prof. Zbigniew Krasiński, rektor Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
  
• prof. Wojciech Fendler, prezes Agencji Badań Medycznych,
  
• prof. Ewa Wender-Ożegowska, główna badaczka w projekcie, konsultant krajowa w dziedzinie położnictwa i ginekologii,
  
• Lucyna Jaworska-Wojtas, prezes Fundacji „Pokonać Endometriozę”.

Eksperci informowali o rozpoczęciu badania z użyciem nowoczesnego, praktycznie bezinwazyjnego testu EndoRNA diagnozującego endometriozę – prowadzone będzie w Poznaniu, Łodzi, Rzeszowie, Lublinie, Wrocławiu, Opolu, Gdyni, Katowicach, Krakowie, Toruniu i Warszawie.

Endometrioza – co to?
Endometrioza jest chorobą narządów płciowych kobiety charakteryzującą się obecnością komórek błony śluzowej trzonu macicy (endometrium) poza jamą macicy (komórki ektopowe). Komórki te (i ich podścielisko) przypominają budową komórki znajdujące się wewnątrz jamy (endometrium) i wykazują aktywność wydzielniczą. Reagują one na zmiany hormonalne zachodzące w cyklu miesiączkowym, czego następstwem jest przewlekła reakcja zapalna. W procesie tym dochodzi do wewnętrznych krwawień, rozwoju bolesnych guzków, zapalenia, tworzenia się blizn i zrostów oraz zmiany stosunków anatomicznych narządów w miednicy mniejszej.

Choroba jest jedną z częstszych przyczyn hospitalizacji na oddziałach ginekologicznych i drugą, po mięśniakach, przyczyną histerektomii (usunięcia macicy).

Dotychczas nie ustalono dokładnie przyczyny endometriozy – wśród czynników etiologicznych wymienia się czynniki wrodzone, środowiskowe, epigenetyczne, autoimmunologiczne i alergiczne. Sądzi się, że podstawowym mechanizmem powstawania ognisk endometriozy jest wsteczne miesiączkowanie, tzn. przedostawanie się krwi miesiączkowej przez jajowody do jamy otrzewnowej i wszczepianie się złuszczonych komórek endometrium. Ponieważ jednak mechanizm ten obserwuje się również u zdrowych kobiet, w powstawaniu ognisk endometriozy muszą brać udział również inne czynniki.

Endometrioza jest u wielu kobiet przyczyną niepłodności, przewlekłych dolegliwości bólowych i pogorszenia w związku z tym jakości życia. Stanowi również znaczne obciążenie finansowe dla systemów opieki zdrowotnej.

Około miliona Polek cierpi z powodu endometriozy, ale szacuje się, że niezdiagnozowana endometrioza może dotyczyć nawet trzech milionów kobiet.

Endometrioza jest schorzeniem dotyczącym od 6 do 10 proc. kobiet w wieku 15–49 lat. Najczęściej rozpoznawana jest u kobiet od 25. do 35. roku życia. Mechanizm powstawania endometriozy jest niejasny, a dostępne hipotezy nie opisują zjawiska w sposób wyczerpujący.

Podstawowym problemem jest późna rozpoznawalność – średnio po 6–8 latach dolegliwości bólowych wyłączających kobiety z normalnego funkcjonowania w społeczeństwie i z aktywności zawodowej.

Endometrioza może być również̇ przyczyną obniżonej płodności. Szacuje się, że około 50 proc. wszystkich przypadków niepłodności kobiecej jest spowodowanych przez endometriozę, tym samym stanowi ona bardzo istotny problem zarówno społeczny, jak i kliniczny.

Naukowcy sprawdzą, czy nowy test na endometriozę skutecznie wykrywa tę chorobę. Działanie testu będzie porównane do tradycyjnej laparoskopii. Poza tym, dowiedzą się, czy zastosowanie testu może skrócić czas postawienia prawidłowej diagnozy do kilkudziesięciu godzin, a badanie może zostać wykonane w gabinecie lekarskim, a nie szpitalu.

W eksperymencie badawczym ocenią swoistość i czułość oraz wykażą przydatność zastosowania testu EndoRNA w porównaniu do zabiegu laparoskopii w wykrywaniu endometriozy już we wczesnych stadiach, co pozytywnie wpłynie na usprawnienie procesu diagnostyki endometriozy.

– Wierzymy, że proponowane badanie przyspieszy diagnostykę endometriozy, pozwalając rozpoznać ją w warunkach ambulatoryjnych, co obniży koszty, a także – co najważniejsze – zmniejszy konieczność operowania pacjentek – powiedziała prof. Ewa Wender-Ożegowska.

Aktualnie brak jest refundowanych, łatwo dostępnych metod o wysokiej czułości i swoistości w rozpoznaniu endometriozy, które można by było zastosować ambulatoryjnie.

– Ważne jest, aby pokonać chorobę, zanim rozprzestrzeni się w organizmie. Dzięki zastosowaniu testu endoRNA jesteśmy tego bliżej – podkreśliła Lucyna Jaworska-Wojtas.

– Endometrioza jest chorobą, która mimo postępu w medycynie jest trudna w diagnostyce. Mam nadzieję, że dzięki realizacji badania uda nam się rozwiązać to wielkie wyzwanie diagnostyczne i pomóc pacjentkom w Polsce – i być może na całym świecie – podsumował prof. Wojciech Fendler.

Szansa
Dotychczas jedyną pewną metodą potwierdzenia endometriozy była operacja – laparoskopia. Natomiast test EndoRNA jest alternatywą dla tych kobiet, które chcą mieć pewność, czy chorują na endometriozę. Test jest krótką, bezpieczną procedurą, którą można wykonać w gabinecie lekarskim, polegającą na pobraniu fragmentu błony śluzowej w trakcie badania ginekologicznego. Test EndoRNA jest dostępny komercyjnie na rynku polskim od 2023 r.

Test EndoRNA umożliwia szybsze potwierdzenie lub wykluczenie obecności endometriozy – wynik nawet w ciągu dwóch dób. Skrócony czas diagnostyki jest ważny dla pacjentek, ponieważ pozwala na wcześniejsze rozpoczęcie leczenia i minimalizację negatywnych skutków schorzenia.

Test EndoRNA może być pomocy w identyfikacji przypadków, które wcześniej mogły pozostać nierozpoznane, przyczyniając się do poprawy statystyk diagnozowania endometriozy. Co więcej, jest to metoda, która może być wykorzystana w każdym gabinecie lekarskim – nie wymaga specjalistycznego sprzętu, a pacjentka po pobraniu próbki może wrócić do codziennych obowiązków.

Realizacja projektu ABM umożliwi sprawdzenie przydatności klinicznej testu EndoRNA w odniesieniu do populacji pacjentek z niejednoznacznymi wynikami badań obrazowych lub brakiem odchyleń w badaniach obrazowych pomimo objawów klinicznych sugerujących endometriozę. Każdej z pacjentek zostanie wykonany test EndoRNA, a jego wyniki porównane z wynikami z laparoskopii.

Wyniki eksperymentu mogą zostać wykorzystane przez pracowników Ministerstwa Zdrowia do zlecenia Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji oceny możliwości refundacji testu w przypadku otrzymania wyników potwierdzających jego porównywalną skuteczność do laparoskopii.

W przypadku pozytywnej odpowiedzi dotyczącej porównywalnej skuteczności i czułości testu względem laparoskopii możliwe stanie się wczesne wykrycie schorzenia i podjęcie terapii. Wczesne leczenie to również szansa na ograniczenie skutków powikłań towarzyszących zaawansowanej endometriozie.

Więcej informacji na stronie internetowej: www.endometrioza.abm.gov.pl.