Warszawski Uniwersytet Medyczny/Michał Teperek
Nowe wyzwania dla studentów pielęgniarstwa i położnictwa
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 26.08.2022
Źródło: Warszawski Uniwersytet Medyczny/Małgorzata Stefaniak
| Tagi: | Małgorzata Stefaniak |
Rozumowanie kliniczne jest złożoną umiejętnością, która przekłada się na lepszą jakość opieki nad pacjentami. Dostrzegając potrzebę doskonalenia tej umiejętności, Warszawski Uniwersytet Medyczny – z pięcioma europejskimi ośrodkami – realizuje projekt „Clinical reasoning in nursing/midwifery education and clinical practice”. Pisze o nim dr n. o zdr. Małgorzata Stefaniak z Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej WUM.
Artykuł dr n. o zdr. Małgorzaty Stefaniak z Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego:
Zawody pielęgniarki i położnej zajmują znaczącą pozycję w systemie opieki zdrowotnej. Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (International Council of Nurses) wskazuje na wzrost oczekiwań w zakresie umiejętności i gotowości do podejmowania przez pielęgniarki i położne bardziej specjalistycznych funkcji. Coraz większa samodzielność zawodowa pielęgniarek i położnych wiąże się również ze zwiększeniem odpowiedzialności za podejmowane decyzje.
Większa samodzielność to większa odpowiedzialność
W dyskusji o edukacji medycznej podkreśla się, że tradycyjne metody nauczania nie są wystarczające, by sprostać oczekiwaniom obecnego systemu opieki zdrowotnej. Zatem w praktyce edukacyjnej należy stosować nowoczesne rozwiązania, by proces dydaktyczny stawał się coraz bardziej interaktywny, pozwalał na aktywizację i zaangażowanie studentów. Badania wskazują, że profesjonalne wdrażanie innowacyjnych rozwiązań i wykorzystywanie nowoczesnych strategii dydaktycznych, przekłada się na lepszą jakość kształcenia praktycznego, co w przyszłości będzie wiązało się z poprawą organizacji opieki nad pacjentami. Jednym z elementów wpływających na jakość opieki, w tym zapewnienie bezpieczeństwa pacjentom i zwiększenie prawdopodobieństwa świadczenia opieki skoncentrowanej na pacjencie, jest posiadanie umiejętności rozumowania klinicznego.
Rozumowanie kliniczne – dlaczego jest konieczne?
Według koncepcji Simmonsa (2010) rozumowanie kliniczne definiowane jest jako „złożony proces, który wykorzystuje poznanie, metapoznanie i wiedzę specyficzną dla danej dyscypliny w celu gromadzenia i analizowania informacji o pacjencie oraz podjęcia skutecznego postępowania”. W odniesieniu do pielęgniarstwa i położnictwa rozumowanie kliniczne jest procesem ciągłym. Pielęgniarka lub położna w jak najkrótszym czasie ocenia sytuację kliniczną i wdraża interwencje, podejmując właściwe działania, uwzględniając przy tym ich cel.
Następnie, na podstawie wyników, dokonuje refleksyjnej ewaluacji zastosowanego postępowania. Rozumowanie kliniczne może być zatem postrzegane jako kluczowy czynnik zwiększający jakość praktyk zawodowych, a krytyczne myślenie jest istotnym procesem poznawczym w osiąganiu skutecznych decyzji klinicznych. Brak tej umiejętności jest głównym powodem błędów w opiece nad pacjentem. Z prowadzonych badań wynika, że nieprawidłowości w ocenie sytuacji klinicznej i podejmowaniu decyzji powodują 60 proc. zdarzeń niepożądanych. Oznacza to, że istnieje konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na nabywanie przez studentów jak najwcześniejszych lat studiów umiejętności efektywnego rozumowania klinicznego, które będzie przejawiało się m.in. w integracji wiedzy klinicznej z wiedzą nabytą podczas zajęć teoretycznych. Posiadanie tych umiejętności jest niezwykle ważne, ponieważ to właśnie pielęgniarka/położna jest wiodącą osobą, która monitoruje stan pacjentów, wykonuje wiele czynności w opiece, zapewniając jej wysoką jakość, a przede wszystkim przewiduje ryzyko wystąpienia stanów nagłych. Ponadto, rozumowanie kliniczne zwiększa możliwości zapewnienia opieki skoncentrowanej na pacjencie, a przez to wpływa na jego bezpieczeństwo.
Ale czy można się tego nauczyć? Potrzebne metody, narzędzia i program
Widząc potrzebę zmian szczególnie w obszarze doskonalenia przez studentów umiejętności krytycznego myślenia i poszerzania kompetencji w zakresie podejmowania decyzji klinicznych, nasz uniwersytet wraz z pięcioma europejskimi ośrodkami kształcącymi pielęgniarki (University Colleges Leuven-Limburg, Atlas College Genk, Univerza v Ljubljani, Fundacio Clinic Per a La Recerca Biomedica oraz Instituto Politecnico de Setubal) realizuje projekt pt. „Clinical reasoning in nursing/midwifery education and clinical practice”. Jego celem jest stworzenie metod i narzędzi służących rozwijaniu kompetencji w zakresie rozumowania klinicznego wśród studentów pielęgniarstwa i położnictwa. Badacze opracują i upowszechnią program dydaktyczny w zakresie rozumowania klinicznego dla studentów.
Stworzą także kurs dla instruktorów na temat sposobów jego nauczania. Obecnie możemy jedynie przypuszczać, że pielęgniarki i położne w swojej codziennej praktyce zawodowej angażują się w proces rozumowania klinicznego, prowadząc obserwacje pacjentów i podejmując adekwatne działania. Zatem oczekiwanym rezultatem podjętej współpracy jest również ustalenie: w jaki sposób pielęgniarki i położne z różnych krajów europejskich postrzegają zagadnienie rozumowania klinicznego, jak angażują się w proces rozwijania umiejętności poznawczych w praktyce, czy posiadają odpowiednie umiejętności krytycznego myślenia oraz jakie trudności/przeszkody napotykają na drodze do efektywnego rozumowania klinicznego. Analiza piśmiennictwa wskazuje na brak konkretnych narzędzi pomiarowych, które mogłyby być wykorzystywane do oceny rozwoju umiejętności rozumowania klinicznego wśród studentów i absolwentów pielęgniarstwa i położnictwa.
Studenci często wskazują na problemy związane z rozwijaniem umiejętności rozumowania klinicznego i przyznają, że potrzebują doświadczonych tutorów i mentorów, którzy będą czuwać nad ich kształtowaniem, by zapewnić bezpieczną i skuteczną opiekę nad pacjentami. Podejmowanie decyzji klinicznych ma zasadnicze znaczenie i może być postrzegane jako kluczowy czynnik zwiększenia jakości praktyk zawodowych. Pomaga ono wykluczyć mechaniczne, oparte na nauczaniu procedur i dostosowywaniu się do panujących praktyk sposoby uczenia się, promując o wiele głębsze zrozumienie podejmowanych działań, nie tylko na poziomie „jak”, ale przede wszystkim „dlaczego”.
Wskazuje się, że rozumowanie kliniczne jest jedną z najważniejszych kompetencji wymaganych do osiągnięcia założonych rezultatów w profesjonalnym kształceniu pielęgniarek oraz położnych i oczekuje się, że będzie traktowane jako jeden z podstawowych efektów kształcenia w toku ich edukacji. Często nauczanie rozumowania klinicznego odbywa się w sposób intuicyjny, bez świadomości istnienia różnorodnych narzędzi pomocnych w integrowaniu wiedzy praktycznej i teoretycznej. Stąd też w projekcie przewidujemy stworzenie gotowych rozwiązań wspierających rozumowanie kliniczne w praktyce pielęgniarek i położnych.
Projekt „Clinical reasoning in nursing/midwifery education and clinical practice” i zespół zaangażowany w jego realizację
Okres realizacji projektu na przypada na lata 2021–2025. Pracami zespołu polskiego kieruje dr n. o zdr. Małgorzata Stefaniak z Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej WUM, a członkami zespołu są: dr hab. n. med. Ewa Dmoch-Gajzlerska – były wieloletni pracownik Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik Oddziału Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Południowego w Warszawie, dr n. med. Barbara Mazurkiewicz z Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej WUM oraz dr n. o zdr. Tomasz Duda z Zakładu Psychologii i Komunikacji Medycznej WUM.
Materiał w „Menedżerze Zdrowia” opublikowano za zgodą i dzięki uprzejmości Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – pierwotnie udostępniono go na stronie internetowej: www.wum.edu.pl/node/17246.
Zawody pielęgniarki i położnej zajmują znaczącą pozycję w systemie opieki zdrowotnej. Międzynarodowa Rada Pielęgniarek (International Council of Nurses) wskazuje na wzrost oczekiwań w zakresie umiejętności i gotowości do podejmowania przez pielęgniarki i położne bardziej specjalistycznych funkcji. Coraz większa samodzielność zawodowa pielęgniarek i położnych wiąże się również ze zwiększeniem odpowiedzialności za podejmowane decyzje.
Większa samodzielność to większa odpowiedzialność
W dyskusji o edukacji medycznej podkreśla się, że tradycyjne metody nauczania nie są wystarczające, by sprostać oczekiwaniom obecnego systemu opieki zdrowotnej. Zatem w praktyce edukacyjnej należy stosować nowoczesne rozwiązania, by proces dydaktyczny stawał się coraz bardziej interaktywny, pozwalał na aktywizację i zaangażowanie studentów. Badania wskazują, że profesjonalne wdrażanie innowacyjnych rozwiązań i wykorzystywanie nowoczesnych strategii dydaktycznych, przekłada się na lepszą jakość kształcenia praktycznego, co w przyszłości będzie wiązało się z poprawą organizacji opieki nad pacjentami. Jednym z elementów wpływających na jakość opieki, w tym zapewnienie bezpieczeństwa pacjentom i zwiększenie prawdopodobieństwa świadczenia opieki skoncentrowanej na pacjencie, jest posiadanie umiejętności rozumowania klinicznego.
Rozumowanie kliniczne – dlaczego jest konieczne?
Według koncepcji Simmonsa (2010) rozumowanie kliniczne definiowane jest jako „złożony proces, który wykorzystuje poznanie, metapoznanie i wiedzę specyficzną dla danej dyscypliny w celu gromadzenia i analizowania informacji o pacjencie oraz podjęcia skutecznego postępowania”. W odniesieniu do pielęgniarstwa i położnictwa rozumowanie kliniczne jest procesem ciągłym. Pielęgniarka lub położna w jak najkrótszym czasie ocenia sytuację kliniczną i wdraża interwencje, podejmując właściwe działania, uwzględniając przy tym ich cel.
Następnie, na podstawie wyników, dokonuje refleksyjnej ewaluacji zastosowanego postępowania. Rozumowanie kliniczne może być zatem postrzegane jako kluczowy czynnik zwiększający jakość praktyk zawodowych, a krytyczne myślenie jest istotnym procesem poznawczym w osiąganiu skutecznych decyzji klinicznych. Brak tej umiejętności jest głównym powodem błędów w opiece nad pacjentem. Z prowadzonych badań wynika, że nieprawidłowości w ocenie sytuacji klinicznej i podejmowaniu decyzji powodują 60 proc. zdarzeń niepożądanych. Oznacza to, że istnieje konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na nabywanie przez studentów jak najwcześniejszych lat studiów umiejętności efektywnego rozumowania klinicznego, które będzie przejawiało się m.in. w integracji wiedzy klinicznej z wiedzą nabytą podczas zajęć teoretycznych. Posiadanie tych umiejętności jest niezwykle ważne, ponieważ to właśnie pielęgniarka/położna jest wiodącą osobą, która monitoruje stan pacjentów, wykonuje wiele czynności w opiece, zapewniając jej wysoką jakość, a przede wszystkim przewiduje ryzyko wystąpienia stanów nagłych. Ponadto, rozumowanie kliniczne zwiększa możliwości zapewnienia opieki skoncentrowanej na pacjencie, a przez to wpływa na jego bezpieczeństwo.
Ale czy można się tego nauczyć? Potrzebne metody, narzędzia i program
Widząc potrzebę zmian szczególnie w obszarze doskonalenia przez studentów umiejętności krytycznego myślenia i poszerzania kompetencji w zakresie podejmowania decyzji klinicznych, nasz uniwersytet wraz z pięcioma europejskimi ośrodkami kształcącymi pielęgniarki (University Colleges Leuven-Limburg, Atlas College Genk, Univerza v Ljubljani, Fundacio Clinic Per a La Recerca Biomedica oraz Instituto Politecnico de Setubal) realizuje projekt pt. „Clinical reasoning in nursing/midwifery education and clinical practice”. Jego celem jest stworzenie metod i narzędzi służących rozwijaniu kompetencji w zakresie rozumowania klinicznego wśród studentów pielęgniarstwa i położnictwa. Badacze opracują i upowszechnią program dydaktyczny w zakresie rozumowania klinicznego dla studentów.
Stworzą także kurs dla instruktorów na temat sposobów jego nauczania. Obecnie możemy jedynie przypuszczać, że pielęgniarki i położne w swojej codziennej praktyce zawodowej angażują się w proces rozumowania klinicznego, prowadząc obserwacje pacjentów i podejmując adekwatne działania. Zatem oczekiwanym rezultatem podjętej współpracy jest również ustalenie: w jaki sposób pielęgniarki i położne z różnych krajów europejskich postrzegają zagadnienie rozumowania klinicznego, jak angażują się w proces rozwijania umiejętności poznawczych w praktyce, czy posiadają odpowiednie umiejętności krytycznego myślenia oraz jakie trudności/przeszkody napotykają na drodze do efektywnego rozumowania klinicznego. Analiza piśmiennictwa wskazuje na brak konkretnych narzędzi pomiarowych, które mogłyby być wykorzystywane do oceny rozwoju umiejętności rozumowania klinicznego wśród studentów i absolwentów pielęgniarstwa i położnictwa.
Studenci często wskazują na problemy związane z rozwijaniem umiejętności rozumowania klinicznego i przyznają, że potrzebują doświadczonych tutorów i mentorów, którzy będą czuwać nad ich kształtowaniem, by zapewnić bezpieczną i skuteczną opiekę nad pacjentami. Podejmowanie decyzji klinicznych ma zasadnicze znaczenie i może być postrzegane jako kluczowy czynnik zwiększenia jakości praktyk zawodowych. Pomaga ono wykluczyć mechaniczne, oparte na nauczaniu procedur i dostosowywaniu się do panujących praktyk sposoby uczenia się, promując o wiele głębsze zrozumienie podejmowanych działań, nie tylko na poziomie „jak”, ale przede wszystkim „dlaczego”.
Wskazuje się, że rozumowanie kliniczne jest jedną z najważniejszych kompetencji wymaganych do osiągnięcia założonych rezultatów w profesjonalnym kształceniu pielęgniarek oraz położnych i oczekuje się, że będzie traktowane jako jeden z podstawowych efektów kształcenia w toku ich edukacji. Często nauczanie rozumowania klinicznego odbywa się w sposób intuicyjny, bez świadomości istnienia różnorodnych narzędzi pomocnych w integrowaniu wiedzy praktycznej i teoretycznej. Stąd też w projekcie przewidujemy stworzenie gotowych rozwiązań wspierających rozumowanie kliniczne w praktyce pielęgniarek i położnych.
Projekt „Clinical reasoning in nursing/midwifery education and clinical practice” i zespół zaangażowany w jego realizację
Okres realizacji projektu na przypada na lata 2021–2025. Pracami zespołu polskiego kieruje dr n. o zdr. Małgorzata Stefaniak z Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej WUM, a członkami zespołu są: dr hab. n. med. Ewa Dmoch-Gajzlerska – były wieloletni pracownik Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, kierownik Oddziału Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Południowego w Warszawie, dr n. med. Barbara Mazurkiewicz z Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej WUM oraz dr n. o zdr. Tomasz Duda z Zakładu Psychologii i Komunikacji Medycznej WUM.
Materiał w „Menedżerze Zdrowia” opublikowano za zgodą i dzięki uprzejmości Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – pierwotnie udostępniono go na stronie internetowej: www.wum.edu.pl/node/17246.
