Pielęgniarstwo chirurgiczne i operacyjne: Ciągle nowe wyzwania
Redaktor: Marta Koblańska
Data: 28.04.2016
Źródło: MK
Chirurgia idzie do przodu. Dokonujący się postęp znajduje odzwierciedlenie w pracy pielęgniarek chirurgicznych, naczyniowych i operacyjnych. Jedno pozostaje niezmienne: dbałość o profilaktykę zakażeń miejsca operowanego nawet przy niewielkiej ranie. O nowych wyzwaniach mówi prof. Maria T. Szewczyk, konsultant krajowa w dz. pielęgniarstwa chirurgicznego i operacyjnego.
O tym, jak zmieniła się rola pielęgniarki chirurgicznej i operacyjnej wraz z rozwojem nowych technik zabiegowych będzie mowa podczas "V Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Angiologicznego". Najważniejsze tematy i zmiany przedstawia prof. Maria T. Szewczyk, konsultant krajowa w dz. pielęgniarstwa chirurgicznego i operacyjnego, przewodnicząca Komitetu Naukowego.
Jak zmieniła się rola pielęgniarki zajmującej się chirurgią ogólną i naczyniową w ostatnich latach?
W ostatnich latach dokonał się duży postęp pod względem diagnostyki, a mam na myśli radiologię i w wraz z tym rozwój oraz implementowanie nowych metod operacyjnych. W chirurgii ogólnej zostały wprowadzone metody laparoskopowe – minimalnie inwazyjne. W chirurgii naczyniowej dokonuje się systematyczny postęp w zakresie metod endowaskularnych. Stąd również pielęgniarki są zainteresowane pozyskaniem nowej wiedzy, która upoważnia je do wykonywania nowych obowiązków. Pielęgniarki poszerzają także swoje kompetencje np. w zakresie wykonywania badań diagnostycznych – badanie dopplerowskie tj. pomiar wskaźnika kostka – ramię, opracowują rany i dokonują zmiany opatrunków specjalistycznych np. u chorych z raną przewlekłą. Również we współpracy z naszym Towarzystwem od kilku lat prowadzimy badania przesiewowe zaburzeń układu naczyniowego, m.in. przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych oraz ryzyka zespołu stopy cukrzycowej. Zbadaliśmy już ponad 400 chorych. Ocena wartości wskaźnika kostka-ramię wykazała występowanie bezobjawowych postaci niedokrwienia kończyn u znacznej grupy chorych. Dlatego chcemy kontynuować to przedsięwzięcie i zachęcić do współpracy inne ośrodki. Ale dokładne wyniki tego badania zostaną zaprezentowane podczas zbliżającej się Konferencji.
Nowoczesna diagnostyka pozwala również na stosowanie wysokospecjalistycznych procedur operacyjnych u chorych ze schorzeniami naczyń tętniczych, jak np.: udrażnianie lub wszczepianie protez naczyniowych, operacje tętniaków aorty brzusznej metodami otwartymi i wewnątrznaczyniowymi (stentgrafty), operacje tętniaków naczyń obwodowych, operacje zwężeń tętnic szyjnych, operacje endowaskularne – plastyka balonowa, stentgrafty, stenty naczyń obwodowych oraz tętnic szyjnych. Pielęgniarka już na poziomie kształcenia przeddyplomowego pozyskuje wiedzę jak przygotować chorego do zabiegu, jak zapobiegać np. powikłaniom płucnym, powikłaniom ze strony układu krążenia, później jednak po podjęciu pracy wymagane jest dalsze kształcenie podyplomowe, specjalistyczne.
Czyli rola pielęgniarki, w związku z postępem się zmieniła? Wymagania są wyższe?
Tak. Pielęgniarka pracująca w oddziale/klinice chirurgicznej, naczyniowej zainteresowana jest posiadaniem coraz szerszej, bardziej specjalistycznej wiedzy dotyczącej dotyczącej postępowania z chorym np. w zakresie żywienia do stomii odżywczej (gastrostomii, jejunostomii), pielęgnacji ileostomii czy kolostomii i wielu innych. Do podejmowania tych obowiązków wymagane są już dodatkowe kwalifikacje, w tym kursy specjalistyczne, które pozwalają pielęgniarce na kompleksową ocenę stanu chorego, np. w zakresie stanu odżywienia, ryzyka powikłań okołooperacyjnych, niezbędną do planowania i realizacji procesu pielęgnowania.
W poszukiwaniu najnowszej wiedzy pielęgniarki kończą 1-2-letnie specjalizacje, kursy specjalistyczne, doskonalące oraz biorą udział w konferencjach naukowych. Powstają nowe, specjalistyczne podręczniki. Również PTPA, zgodnie z przyjętym statutem, podejmuje działania, których celem jest upowszechnianie wiedzy z zakresu pielęgniarstwa angiologicznego. Przykładem jest wydanie w 2010 roku podręcznika dla pielęgniarek pod takim właśnie tytułem, tj. Pielęgniarstwo angiologiczne, także od 10 lat wydawanie czasopisma Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne (kwartalnik 6pkt. MNiSzW).
Podczas majowej konferencji także zostanie przedstawiona najnowsza wiedza z zakresu pielęgniarstwa chirurgicznego, naczyniowego oraz leczenia ran przewlekłych. Łącznie poza uroczystym otwarciem i wykładem inauguracyjnym przewidujemy VI sesji. W zakresie chirurgii naczyniowej zostanie zaprezentowany wykład na temat stentów i stengraftów. Opieka medyczna w chirurgii naczyniowej zostanie przedstawiona m.in. z perspektywy chirurga angiologia, psychologa i rehabilitanta. Problematykę leczenia ran przedstawimy zarówno „makroskopowo” (tj. w aspekcie profilaktyki, diagnostyki, procesu opracowania i postępowania miejscowego z raną), ale również „mikroskopowo”, w aspekcie diagnostyki mikrobiologicznej i działań przeciwdrobnoustrojowych.
Odrębną sesję zaplanowaliśmy dla zespołu stopy cukrzycowej, ze względu na rosnącą zapadalność i coraz większe zagrożenie amputacją kończyny. W sesji poświęconej Zakażeniom miejsca operowanego zostaną zaprezentowane, wspomniane wcześniej Zalecenia profilaktyki i opieki okołooperacyjnej. W programie znalazły się także prace na temat oceny jakości życia chorych po zabiegu, interdyscyplinarnej opieki okołooperacyjnej, przygotowania chorego do zabiegu operacyjnego i wiele innych ciekawych prac. Planujemy także warsztaty poświęcone żywieniu chorych oraz wykład na temat podawania leków przez zgłębnik, przez stomię.
Jak zmieniła się jakość życia chorego po operacjach w związku z nowymi, dostępnymi technikami?
Obecnie w chirurgii złotym standardem stają się coraz częściej zabiegi minimalnie inwazyjne. Czas pobytu chorego w szpitalu jest krótszy, pacjent nie jest narażony na wysokie ryzyko zakażenia miejsca operowanego, występuje mniej powikłań ze strony układu oddechowego, czy układu krążenia. Chory jest wcześnie uruchamiany. Jakość życia chorych jest więc zupełnie inna. Oczywiście ma na to wpływ wiele czynników, w tym takie jak wiek, choroby współistniejące – cukrzyca, warunki socjalne, mieszkaniowe i inne. Jakość życia po zabiegach małoinwazyjnych jest znacznie korzystniejsza niż po operacjach klasycznych z otwarciem jamy brzusznej.
Czy zmieniła się profilaktyka zakażeń miejsca operowanego?
W ostatnim roku nie. Należy jednak zwracać na ten problem szczególną uwagę. Zakażenia miejsca operowanego wciąż są najczęstszą postacią zakażeń w oddziałach zabiegowych, choć rzeczywiście, ich obraz się zmienia i jest związany np. z narastającą opornością bakterii na antybiotyki. Profilaktyka jest najtańszym sposobem walki z zakażeniami szpitalnymi. Ale musi ona być właściwie ukierunkowana i skuteczna. Dlatego w ubiegłym roku podjęliśmy inicjatywę i zaprosiliśmy do współpracy specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Po wielu miesiącach pracy powstały Zalecenia dotyczące profilaktyki miejsca operowanego i stosowania antybiotykoterapii w okresie przedoperacyjnym i pooperacyjnym. Łącznie obejmują one 28 punktów dokładnie opisujących zasady postępowania ogólnego, miejscowego, pielęgnacji rany pooperacyjnej, obserwacji ukierunkowanej na wczesną identyfikację i leczenie zakażenia. Wcześniej były opracowane ogólne zasady postępowania. Obecne Zalecenia stanowią szczegółowe wyznaczniki postępowania, zostały przygotowane na podstawie wiarygodnych danych naukowych.
Jakie jeszcze tematy konferencji zasługują na szczególną uwagę?
Wszystkie sesje zawierają informacje naukowe i praktyczne zarówno z obszaru chirurgii jak i pielęgniarstwa chirurgicznego i naczyniowego. Wszystkie tematy są bardzo interesujące i w praktyce bardzo pielęgniarkom potrzebne. Chodzi przede wszystkim o dążenie do coraz lepszej jakości opieki i życia chorych, ale także korzystniejszych warunków pracy zespołów opiekujących się chorymi w chirurgii.
Co można powiedzieć o sytuacji pielęgniarek chirurgicznych w Polsce?
Niestety nie jest ona najkorzystniejsza. Gdybyśmy chcieli porównać sytuację pielęgniarek w Unii Europejskiej, w Skandynawii, to w innych krajach pracuje ich dwa razy więcej na oddziałach chirurgicznych, czy nawet trzy razy więcej w stosunku do liczby pielęgniarek zatrudnionych w polskich szpitalach. Pielęgniarki są nadmiernie obciążone, przepracowane i ta sytuacja będzie musiała w najbliższych latach ulec zmianie. Warunki pracy i funkcjonowania pielęgniarek są trudne, na ten stan ma wpływ także sytuacja płacowa. Obserwujemy mniejsze zainteresowanie zawodem. Duża grupa pielęgniarek osiągnęła już wiek średni… zatem sytuacja jest niepokojąca.
Czyli niedofinansowanie chirurgii przekłada się na sytuację pielęgniarek?
Tak. Mamy trudną sytuację finansową przy jednoczesnym wykonywaniu bardzo odpowiedzialnych obowiązków. Nawet dodatkowe kwalifikacje nie zawsze przekładają się na wyższą płacę. W niektórych szpitalach rzeczywiście tak jest, ale nie stanowi to normy. Pielęgniarki uzyskują dodatkowe kompetencje, umiejętności często też samodzielnie ponosząc koszty kształcenia. Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych dofinansowuje kursy, posiada także szeroką ofertę kształcenia podyplomowego, ale nie wszystkie pielęgniarki mają szansę korzystać z bezpłatnego kształcenia. Część pielęgniarek legitymuje się dyplomem/certyfikatem ukończenia kilkunastu kursów specjalistycznych, które mają przełożenie na praktykę i są niezbędne do wykonywania obowiązków zawodowych. Determinacja pielęgniarek w zdobywaniu najnowszej wiedzy jest bardzo duża, świadczy to o dużej odpowiedzialności tej grupy zawodowej za zdrowie i życie chorego.
Jaka jest rola pielęgniarki w powodzeniu zabiegu?
Bardzo istotna. Zabiegi bez pielęgniarki operacyjnej nie mogłyby się odbywać. Przy każdym stole operacyjnym/chorym powinny pracować dwie pielęgniarki – tzw. „czysta”, instrumentująca i „brudna”, pomagająca. Chodzi o współpracę z chirurgiem, perfekcyjną znajomość instrumentarium, które do każdego zabiegu jest inne. Poza tym, bezpieczny przebieg operacji zależy od dobrego przygotowania chorego, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu liczne czynniki zwiększające ryzyko okołooperacyjne. W chirurgii naczyniowej są to, wcale nie rzadko współistniejące schorzenia, np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, uogólniona miażdżyca. Chorzy ci zwykle wymagają dłuższej hospitalizacji przedoperacyjnej, dodatkowych badań diagnostycznych i terapii zachowawczej. Wspólnym celem opieki lekarskiej i pielęgniarskiej jest wówczas optymalizacja stanu ogólnego, rozpoznanie i wyrównanie zaburzeń, m.in. w zakresie stanu odżywienia, równowagi wodno-elektrolitowej, czy parametrów biochemicznych. Chorego należy „fizycznie” przygotować do zabiegu, np. ogolić i umyć pole operacyjne zgodnie z obowiązującymi standardami, nauczyć gimnastyki oddechowej, zastosować profilaktykę przeciwzakrzepową. Opieka pielęgniarska obejmuje również psychiczne przygotowanie chorego, bo w chirurgii naczyniowej każdy zabieg wzbudza emocje, jest źródłem ogromnego stresu i lęku o zdrowie i życie. Choremu trzeba udzielić wsparcia, a czasem fachowej porady lub konkretnej formy pomocy psychospołecznej, np. gdy czeka go zabieg amputacji kończyny.
Rozmawiała Marta Koblańska
Jak zmieniła się rola pielęgniarki zajmującej się chirurgią ogólną i naczyniową w ostatnich latach?
W ostatnich latach dokonał się duży postęp pod względem diagnostyki, a mam na myśli radiologię i w wraz z tym rozwój oraz implementowanie nowych metod operacyjnych. W chirurgii ogólnej zostały wprowadzone metody laparoskopowe – minimalnie inwazyjne. W chirurgii naczyniowej dokonuje się systematyczny postęp w zakresie metod endowaskularnych. Stąd również pielęgniarki są zainteresowane pozyskaniem nowej wiedzy, która upoważnia je do wykonywania nowych obowiązków. Pielęgniarki poszerzają także swoje kompetencje np. w zakresie wykonywania badań diagnostycznych – badanie dopplerowskie tj. pomiar wskaźnika kostka – ramię, opracowują rany i dokonują zmiany opatrunków specjalistycznych np. u chorych z raną przewlekłą. Również we współpracy z naszym Towarzystwem od kilku lat prowadzimy badania przesiewowe zaburzeń układu naczyniowego, m.in. przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych oraz ryzyka zespołu stopy cukrzycowej. Zbadaliśmy już ponad 400 chorych. Ocena wartości wskaźnika kostka-ramię wykazała występowanie bezobjawowych postaci niedokrwienia kończyn u znacznej grupy chorych. Dlatego chcemy kontynuować to przedsięwzięcie i zachęcić do współpracy inne ośrodki. Ale dokładne wyniki tego badania zostaną zaprezentowane podczas zbliżającej się Konferencji.
Nowoczesna diagnostyka pozwala również na stosowanie wysokospecjalistycznych procedur operacyjnych u chorych ze schorzeniami naczyń tętniczych, jak np.: udrażnianie lub wszczepianie protez naczyniowych, operacje tętniaków aorty brzusznej metodami otwartymi i wewnątrznaczyniowymi (stentgrafty), operacje tętniaków naczyń obwodowych, operacje zwężeń tętnic szyjnych, operacje endowaskularne – plastyka balonowa, stentgrafty, stenty naczyń obwodowych oraz tętnic szyjnych. Pielęgniarka już na poziomie kształcenia przeddyplomowego pozyskuje wiedzę jak przygotować chorego do zabiegu, jak zapobiegać np. powikłaniom płucnym, powikłaniom ze strony układu krążenia, później jednak po podjęciu pracy wymagane jest dalsze kształcenie podyplomowe, specjalistyczne.
Czyli rola pielęgniarki, w związku z postępem się zmieniła? Wymagania są wyższe?
Tak. Pielęgniarka pracująca w oddziale/klinice chirurgicznej, naczyniowej zainteresowana jest posiadaniem coraz szerszej, bardziej specjalistycznej wiedzy dotyczącej dotyczącej postępowania z chorym np. w zakresie żywienia do stomii odżywczej (gastrostomii, jejunostomii), pielęgnacji ileostomii czy kolostomii i wielu innych. Do podejmowania tych obowiązków wymagane są już dodatkowe kwalifikacje, w tym kursy specjalistyczne, które pozwalają pielęgniarce na kompleksową ocenę stanu chorego, np. w zakresie stanu odżywienia, ryzyka powikłań okołooperacyjnych, niezbędną do planowania i realizacji procesu pielęgnowania.
W poszukiwaniu najnowszej wiedzy pielęgniarki kończą 1-2-letnie specjalizacje, kursy specjalistyczne, doskonalące oraz biorą udział w konferencjach naukowych. Powstają nowe, specjalistyczne podręczniki. Również PTPA, zgodnie z przyjętym statutem, podejmuje działania, których celem jest upowszechnianie wiedzy z zakresu pielęgniarstwa angiologicznego. Przykładem jest wydanie w 2010 roku podręcznika dla pielęgniarek pod takim właśnie tytułem, tj. Pielęgniarstwo angiologiczne, także od 10 lat wydawanie czasopisma Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne (kwartalnik 6pkt. MNiSzW).
Podczas majowej konferencji także zostanie przedstawiona najnowsza wiedza z zakresu pielęgniarstwa chirurgicznego, naczyniowego oraz leczenia ran przewlekłych. Łącznie poza uroczystym otwarciem i wykładem inauguracyjnym przewidujemy VI sesji. W zakresie chirurgii naczyniowej zostanie zaprezentowany wykład na temat stentów i stengraftów. Opieka medyczna w chirurgii naczyniowej zostanie przedstawiona m.in. z perspektywy chirurga angiologia, psychologa i rehabilitanta. Problematykę leczenia ran przedstawimy zarówno „makroskopowo” (tj. w aspekcie profilaktyki, diagnostyki, procesu opracowania i postępowania miejscowego z raną), ale również „mikroskopowo”, w aspekcie diagnostyki mikrobiologicznej i działań przeciwdrobnoustrojowych.
Odrębną sesję zaplanowaliśmy dla zespołu stopy cukrzycowej, ze względu na rosnącą zapadalność i coraz większe zagrożenie amputacją kończyny. W sesji poświęconej Zakażeniom miejsca operowanego zostaną zaprezentowane, wspomniane wcześniej Zalecenia profilaktyki i opieki okołooperacyjnej. W programie znalazły się także prace na temat oceny jakości życia chorych po zabiegu, interdyscyplinarnej opieki okołooperacyjnej, przygotowania chorego do zabiegu operacyjnego i wiele innych ciekawych prac. Planujemy także warsztaty poświęcone żywieniu chorych oraz wykład na temat podawania leków przez zgłębnik, przez stomię.
Jak zmieniła się jakość życia chorego po operacjach w związku z nowymi, dostępnymi technikami?
Obecnie w chirurgii złotym standardem stają się coraz częściej zabiegi minimalnie inwazyjne. Czas pobytu chorego w szpitalu jest krótszy, pacjent nie jest narażony na wysokie ryzyko zakażenia miejsca operowanego, występuje mniej powikłań ze strony układu oddechowego, czy układu krążenia. Chory jest wcześnie uruchamiany. Jakość życia chorych jest więc zupełnie inna. Oczywiście ma na to wpływ wiele czynników, w tym takie jak wiek, choroby współistniejące – cukrzyca, warunki socjalne, mieszkaniowe i inne. Jakość życia po zabiegach małoinwazyjnych jest znacznie korzystniejsza niż po operacjach klasycznych z otwarciem jamy brzusznej.
Czy zmieniła się profilaktyka zakażeń miejsca operowanego?
W ostatnim roku nie. Należy jednak zwracać na ten problem szczególną uwagę. Zakażenia miejsca operowanego wciąż są najczęstszą postacią zakażeń w oddziałach zabiegowych, choć rzeczywiście, ich obraz się zmienia i jest związany np. z narastającą opornością bakterii na antybiotyki. Profilaktyka jest najtańszym sposobem walki z zakażeniami szpitalnymi. Ale musi ona być właściwie ukierunkowana i skuteczna. Dlatego w ubiegłym roku podjęliśmy inicjatywę i zaprosiliśmy do współpracy specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Po wielu miesiącach pracy powstały Zalecenia dotyczące profilaktyki miejsca operowanego i stosowania antybiotykoterapii w okresie przedoperacyjnym i pooperacyjnym. Łącznie obejmują one 28 punktów dokładnie opisujących zasady postępowania ogólnego, miejscowego, pielęgnacji rany pooperacyjnej, obserwacji ukierunkowanej na wczesną identyfikację i leczenie zakażenia. Wcześniej były opracowane ogólne zasady postępowania. Obecne Zalecenia stanowią szczegółowe wyznaczniki postępowania, zostały przygotowane na podstawie wiarygodnych danych naukowych.
Jakie jeszcze tematy konferencji zasługują na szczególną uwagę?
Wszystkie sesje zawierają informacje naukowe i praktyczne zarówno z obszaru chirurgii jak i pielęgniarstwa chirurgicznego i naczyniowego. Wszystkie tematy są bardzo interesujące i w praktyce bardzo pielęgniarkom potrzebne. Chodzi przede wszystkim o dążenie do coraz lepszej jakości opieki i życia chorych, ale także korzystniejszych warunków pracy zespołów opiekujących się chorymi w chirurgii.
Co można powiedzieć o sytuacji pielęgniarek chirurgicznych w Polsce?
Niestety nie jest ona najkorzystniejsza. Gdybyśmy chcieli porównać sytuację pielęgniarek w Unii Europejskiej, w Skandynawii, to w innych krajach pracuje ich dwa razy więcej na oddziałach chirurgicznych, czy nawet trzy razy więcej w stosunku do liczby pielęgniarek zatrudnionych w polskich szpitalach. Pielęgniarki są nadmiernie obciążone, przepracowane i ta sytuacja będzie musiała w najbliższych latach ulec zmianie. Warunki pracy i funkcjonowania pielęgniarek są trudne, na ten stan ma wpływ także sytuacja płacowa. Obserwujemy mniejsze zainteresowanie zawodem. Duża grupa pielęgniarek osiągnęła już wiek średni… zatem sytuacja jest niepokojąca.
Czyli niedofinansowanie chirurgii przekłada się na sytuację pielęgniarek?
Tak. Mamy trudną sytuację finansową przy jednoczesnym wykonywaniu bardzo odpowiedzialnych obowiązków. Nawet dodatkowe kwalifikacje nie zawsze przekładają się na wyższą płacę. W niektórych szpitalach rzeczywiście tak jest, ale nie stanowi to normy. Pielęgniarki uzyskują dodatkowe kompetencje, umiejętności często też samodzielnie ponosząc koszty kształcenia. Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych dofinansowuje kursy, posiada także szeroką ofertę kształcenia podyplomowego, ale nie wszystkie pielęgniarki mają szansę korzystać z bezpłatnego kształcenia. Część pielęgniarek legitymuje się dyplomem/certyfikatem ukończenia kilkunastu kursów specjalistycznych, które mają przełożenie na praktykę i są niezbędne do wykonywania obowiązków zawodowych. Determinacja pielęgniarek w zdobywaniu najnowszej wiedzy jest bardzo duża, świadczy to o dużej odpowiedzialności tej grupy zawodowej za zdrowie i życie chorego.
Jaka jest rola pielęgniarki w powodzeniu zabiegu?
Bardzo istotna. Zabiegi bez pielęgniarki operacyjnej nie mogłyby się odbywać. Przy każdym stole operacyjnym/chorym powinny pracować dwie pielęgniarki – tzw. „czysta”, instrumentująca i „brudna”, pomagająca. Chodzi o współpracę z chirurgiem, perfekcyjną znajomość instrumentarium, które do każdego zabiegu jest inne. Poza tym, bezpieczny przebieg operacji zależy od dobrego przygotowania chorego, zwłaszcza jeśli towarzyszą mu liczne czynniki zwiększające ryzyko okołooperacyjne. W chirurgii naczyniowej są to, wcale nie rzadko współistniejące schorzenia, np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, uogólniona miażdżyca. Chorzy ci zwykle wymagają dłuższej hospitalizacji przedoperacyjnej, dodatkowych badań diagnostycznych i terapii zachowawczej. Wspólnym celem opieki lekarskiej i pielęgniarskiej jest wówczas optymalizacja stanu ogólnego, rozpoznanie i wyrównanie zaburzeń, m.in. w zakresie stanu odżywienia, równowagi wodno-elektrolitowej, czy parametrów biochemicznych. Chorego należy „fizycznie” przygotować do zabiegu, np. ogolić i umyć pole operacyjne zgodnie z obowiązującymi standardami, nauczyć gimnastyki oddechowej, zastosować profilaktykę przeciwzakrzepową. Opieka pielęgniarska obejmuje również psychiczne przygotowanie chorego, bo w chirurgii naczyniowej każdy zabieg wzbudza emocje, jest źródłem ogromnego stresu i lęku o zdrowie i życie. Choremu trzeba udzielić wsparcia, a czasem fachowej porady lub konkretnej formy pomocy psychospołecznej, np. gdy czeka go zabieg amputacji kończyny.
Rozmawiała Marta Koblańska
