Profesor Bernatowska: Powszechne szczepienia przeciwko rotawirusom to znaczące oszczędności
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 24.10.2017
Źródło: Pediatryczny Zespół Ekspertów do spraw Programu Szczepień Ochronnych
| Tagi: | Ewa Bernatowska, szczepienia, szczepionki, rotawirusy |
- Ze statystyk NFZ wynika, że roczne koszty hospitalizacji z powodu zapalenia żołądka i jelit mogą sięgać 122 mln zł. A potencjalne koszty szczepień populacyjnych 95 proc. kohorty urodzeniowej przy założeniu kosztu szczepienia na poziomie ok. 240 zł, wyniosłyby maksymalnie ok. 84 mln zł - pisze prof. Ewa Bernatowska w stanowisku PZE ds. PSO o wprowadzeniu szczepień przeciwko rotawirusom do obowiązkowego programu szczepień.
Komentarz prof. Ewy Bernatowskiej z Kliniki Gastroenterologii Hepatologii i Immunologii w Instytucie „Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie, zastępcy przewodniczącego Pediatrycznego Zespołu Ekspertów do spraw Programu Szczepień Ochronnych:
- Wprowadzenie szczepień przeciwko rotawirusom do obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych to jeden z najważniejszych priorytetów zmian proponowanych przez PZE do spraw PSO na liście zaplanowanych do końca 2022 roku. Rekomendacje te uzasadnia sytuacja epidemiologiczna, danych o wysokiej częstości zakażeń rotawirusowych w Polsce. Grupa rotawirusów jako najczęstsza przyczyna nieżytu żołądkowo-jelitowego powoduje około 200 tysięcy zgonów na świecie u dzieci do piątego roku życia. Według dostępnych danych w Polsce zapadalność na RVGE jest bardzo wysoka i wynosi około 172 000 zachorowań rocznie dzieci zgłaszających się do lekarza z powodu zakażenia żołądkowo-jelitowego [1]. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia, znaczna liczba hospitalizacji z powodu zapalenia żołądka i jelit o prawdopodobnym lub potwierdzonym podłożu infekcyjnym sięga 50 tysięcy rocznie i utrzymuje się na niezmiennie wysokim poziomie. Równocześnie z danych PZH wynika, że 90 proc. wszystkich przypadków RVGE dotyczy dzieci w wieku 0-4 lat [2,3].
Objawy RVGE są bardzo gwałtowne i burzliwe. Wystarczą 2-3 dni, aby na skutek silnych wymiotów, gorączki i oddawania wielu wodnistych stolców doszło do poważnego odwodnienia dziecka. Ponieważ nawadnianie doustne jest często niemożliwe, ze względu na wymioty, pozostaje hospitalizacja i do żylne wlewy płynów i niezbędnych elektrolitów [4].
Prawie każde dziecko do piątego roku życia przechodzi przynajmniej jedną infekcję rotawirusową ,69 proc. dzieci w tej grupie wiekowej dwa zakażenia, a 42 proc. aż trzy infekcje. Przy czym pierwsze zakażenie ma z reguły najcięższy przebieg.
Najpoważniejszy przebieg zakażenia rotawirusowego obserwuje się u niemowląt poniżej szóstego miesiąca życia. Przebieg choroby jest wówczas bardzo gwałtowny i często nieprzewidywalny. Małe dziecko, łatwiej niż starsze, ulega odwodnieniu w wyniku gwałtownej biegunki i wymiotów [5]. Każda kolejna infekcja rotawirusowa w 91 proc. przypadków jest wywoływana przez inny genotyp wirusa. Należy podkreślić , że wysoka zakaźność, rozprzestrzenianie się wirusa wynika też z oporności wirusa wobec zwykłych środków dezynfekcyjnych. W dalszym ciągu nie ma też specyficznego leczenia zakażeń rotawirusowych. RVGE jako jedna z głównych przyczyn chorób infekcyjnych u dzieci, wiąże się z istotnym obciążeniem zdrowotnym dla dzieci, społecznym dla ich opiekunów oraz prowadzi do hospitalizacji, pociągających za sobą istotne koszty medyczne. Jedyną skuteczną metodą zmniejszenia zachorowalności i hospitalizacji z powodu RVGE wśród dzieci pozostają powszechne szczepienia.
Wprowadzenie każdej nowej szczepionki do Programu Szczepień Ochronnych poprzedza ocena opłacalności wprowadzenia szczepień .Ocenia się wydatki z budżetu państwa poniesione na finansowanie powszechnych szczepie ń ochronnych, w tym przypadku szczepień przeciwko rotawirusom, porównując z kosztami hospitalizacji z powodu RVGE.
Koszty finansowania powszechnych szczepień przeciwko rotawirusom w Polsce
Ze statystyk Narodowego Funduszu Zdrowia (według jednorodnych grup pacjentów – P.22) wynika, że roczne koszty hospitalizacji z powodu zapalenia żołądka i jelit (ok. 50 tys. hospitalizacji) mogą sięgać 122 mln zł. A potencjalne koszty szczepień populacyjnych 95% kohorty urodzeniowej przy założeniu kosztu szczepienia na poziomie ok. 240 zł, wyniosłyby maksymalnie ok. 84 mln zł.
Ekstrapolacja danych europejskich dotyczących efektywności szczepień populacyjnych przeciwko rotawirusom [6,7] na warunki polskie, uwzględniając specyficzne dane GUS, NFZ i NIZP/PZH [3,7] wskazuje, że profilaktyka przy użyciu szczepionki poliwalentnej przełożyłaby się w Polsce na 74-procentową redukcje liczby hospitalizacji z powodu RVGE już w drugim roku od wprowadzenia szczepień zapewniając dodatni bilans ekonomiczny.
Docelowe oszczędności wynikające z unikniętych hospitalizacji przekraczałyby 100 mln zł rocznie, przekraczając znacząco koszty szczepień populacyjnych.
Uzasadnienie i zalecenia ekspertów
Zgodnie z danymi EuroRotaNet [10,11], zebranymi w 16 krajach europejskich, korzyści wynikające z zapobiegania RVGE mogą być znacząco (od 35 proc. do 80 proc. ) wyższe w przypadku zapewnienia szerokiego zakresu protekcji przeciwko kilku najbardziej patogennym genotypom wirusa. Profilaktyka za pomocą szczepionki zawierającej w składzie największą liczbę spośród patogennych genotypów ma potwierdzoną w badaniach 69 proc. bezpośrednią skuteczność w zapobieganiu hospitalizacji i wizytom ambulatoryjnym z powodu zakażeń rotawirusowych do siódmego roku życia [9]. Powszechne i bezpłatne szczepienia profilaktyczne realizowane w ramach programu obowiązkowych szczepień ochronnych gwarantują najwyższy odsetek zaszczepionych dzieci, który dla szczepień obecnie realizowanych w Polsce wynosi 95 proc., co dałoby podobny efekt ochronny jak na przykład w Austrii [7,8]. Wysoki odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko RVGE znajdzie odzwierciedlenie w korzyściach zdrowotnych i ekonomicznych wyrażonych zmniejszą zachorowalnością na RVGE i redukcją liczby hospitalizacji z tego powodu. Według badań fińskiego instytutu THL (The National Institute for Health and Welfare), podległego ministerstwu zdrowia i opieki społecznej, w ciągu pięciu lat niemal całkowicie zostały wyeliminowane przypadki ciężkich zachorowań u dzieci w wieku poniżej pięciu lat, które wymagałyby hospitalizacji na skutek infekcji spowodowanej rotawirusami. Ponadto liczba wszystkich infekcji układu pokarmowego spadła o 69 proc. Według szacunków THL, szczepionki przeciwko rotawirusom zapobiegły rocznie około 2200 przypadkom ciężkich zakażeń wymagających leczenia szpitalnego. Dzięki zmniejszeniu liczby przypadków zachorowań wymagających hospitalizacji, koszty opieki spadły o 4,5 mln euro rocznie. Przed wprowadzeniem programu szczepień rocznie ponad 11 tys. dzieci w wieku poniżej pięciu lat wymagało opieki lekarskiej podczas epidemii biegunek spowodowanych rotawirusami.
Szczepionki przeciwko rotawirusom włączono do krajowego programu szczepień na jesieni 2009 r. W ramach niego zaoferowano bezpłatnie szczepionki wszystkim dzieciom urodzonym po 1 lipca 2009 roku.
Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Dziecięcych Chorób Zakaźnych oraz Pediatrycznego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia wskazują, że szczepienia przeciwko rotawirusom powinny być dostępne dla wszystkich zdrowych dzieci w Europie.
Podsumowanie
Przytoczone dane epidemiologiczne, utrzymujące się od lat na podobnym poziomie w Polsce, wskazują, że oszczędności wynikające ze zmniejszenia liczby hospitalizacji z powodu RVGE po wprowadzeniu powszechnych szczepień ochronnych przeciwko rotawirusom przewyższają znacząco koszty finansowania szczepień. Stanowi to istotny argument za wprowadzeniem tych szczepie ń do programu szczepień obowiązkowych. Należy również zauważyć , że uzyskane dzięki temu oszczędności, mogłyby zostać przeznaczone na finansowanie kolejnych szczepień profilaktycznych.
Piśmiennictwo:
1. Jackowska T i wsp. Zakażenia rotawirusowe – aktualne zalecenia i propozycje dotycz ą ce zapobiegania. Pediatr. Pol. 89 (2014) 176 – 184
2. www.pzh.gov.pl
3. https://prog.nfz.gov.pl/app-jgp/Grupa.aspx?id=Ky FDT1k2uKg%3d
4. Bernstein DI. Rotavirus overview. Pediatr Infect Dis J 2009;28:50–53. 5. Velázquez FR et al. N Engl J Med. 1996;335:1022– 1028.
6. Karafillakis E, et al. Effectiveness and impact of rotavirus vaccines in Europe, 2006– 2014. Vaccine 2015; 33: 2097–2107
7. Paulke-Korinek M et al. Sustained low hospitaliz ation rates after four years of rotavirus mass vccination in Austria. Vaccine 2013; 31: 2686 – 2691
8. Biuletyn PZH „szczepienia ochronne w Polsce”; http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/ epimeld/index_p.html#05
9. Charaktrystyka Produktu Leczniczgo Rotateq
10. Eurorotanet annual report 2015; 2. Laszlo B. et al. Surveillance of human rotaviruses in 2007–2011, Hungary: Exploring the genetic relatedne ss between vaccine and field strains Journal of Clinical Virology 55 (2012) 140–146
11. Laszlo B. et al. Surveillance of human rotaviru ses in 2007–2011, Hungary: Exploring the genetic relatedness between vaccine and field strai ns Journal of Clinical Virology 55 (2012) 140– 146
12. European Society for Paediatric Gastroenterolog y, Hepatology, and Nutrition /European Society for Paediatric Infectious Diseases Evidence -based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe, Update 2014
13. The National Institute for Health and Welfare ( THL), Finland. https://www.thl.fi/fi/web/infektiotaudit/seuranta-j a- epidemiat/tartuntatautirekisteri/tartuntataudit-suo messa-vuosiraportit/tautien-esiintyvyys- 2016/rotaviruksen-esiintyvyys-2016
Przeczytaj także: "Szczepienia dzieci przeciwko rotawirusom to mniej hospitalizacji" i "Grzesiowski: Szczepienie chroni prawie w stu procentach przed ciężkimi postaciami biegunki rotawirusowej".
- Wprowadzenie szczepień przeciwko rotawirusom do obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych to jeden z najważniejszych priorytetów zmian proponowanych przez PZE do spraw PSO na liście zaplanowanych do końca 2022 roku. Rekomendacje te uzasadnia sytuacja epidemiologiczna, danych o wysokiej częstości zakażeń rotawirusowych w Polsce. Grupa rotawirusów jako najczęstsza przyczyna nieżytu żołądkowo-jelitowego powoduje około 200 tysięcy zgonów na świecie u dzieci do piątego roku życia. Według dostępnych danych w Polsce zapadalność na RVGE jest bardzo wysoka i wynosi około 172 000 zachorowań rocznie dzieci zgłaszających się do lekarza z powodu zakażenia żołądkowo-jelitowego [1]. Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia, znaczna liczba hospitalizacji z powodu zapalenia żołądka i jelit o prawdopodobnym lub potwierdzonym podłożu infekcyjnym sięga 50 tysięcy rocznie i utrzymuje się na niezmiennie wysokim poziomie. Równocześnie z danych PZH wynika, że 90 proc. wszystkich przypadków RVGE dotyczy dzieci w wieku 0-4 lat [2,3].
Objawy RVGE są bardzo gwałtowne i burzliwe. Wystarczą 2-3 dni, aby na skutek silnych wymiotów, gorączki i oddawania wielu wodnistych stolców doszło do poważnego odwodnienia dziecka. Ponieważ nawadnianie doustne jest często niemożliwe, ze względu na wymioty, pozostaje hospitalizacja i do żylne wlewy płynów i niezbędnych elektrolitów [4].
Prawie każde dziecko do piątego roku życia przechodzi przynajmniej jedną infekcję rotawirusową ,69 proc. dzieci w tej grupie wiekowej dwa zakażenia, a 42 proc. aż trzy infekcje. Przy czym pierwsze zakażenie ma z reguły najcięższy przebieg.
Najpoważniejszy przebieg zakażenia rotawirusowego obserwuje się u niemowląt poniżej szóstego miesiąca życia. Przebieg choroby jest wówczas bardzo gwałtowny i często nieprzewidywalny. Małe dziecko, łatwiej niż starsze, ulega odwodnieniu w wyniku gwałtownej biegunki i wymiotów [5]. Każda kolejna infekcja rotawirusowa w 91 proc. przypadków jest wywoływana przez inny genotyp wirusa. Należy podkreślić , że wysoka zakaźność, rozprzestrzenianie się wirusa wynika też z oporności wirusa wobec zwykłych środków dezynfekcyjnych. W dalszym ciągu nie ma też specyficznego leczenia zakażeń rotawirusowych. RVGE jako jedna z głównych przyczyn chorób infekcyjnych u dzieci, wiąże się z istotnym obciążeniem zdrowotnym dla dzieci, społecznym dla ich opiekunów oraz prowadzi do hospitalizacji, pociągających za sobą istotne koszty medyczne. Jedyną skuteczną metodą zmniejszenia zachorowalności i hospitalizacji z powodu RVGE wśród dzieci pozostają powszechne szczepienia.
Wprowadzenie każdej nowej szczepionki do Programu Szczepień Ochronnych poprzedza ocena opłacalności wprowadzenia szczepień .Ocenia się wydatki z budżetu państwa poniesione na finansowanie powszechnych szczepie ń ochronnych, w tym przypadku szczepień przeciwko rotawirusom, porównując z kosztami hospitalizacji z powodu RVGE.
Koszty finansowania powszechnych szczepień przeciwko rotawirusom w Polsce
Ze statystyk Narodowego Funduszu Zdrowia (według jednorodnych grup pacjentów – P.22) wynika, że roczne koszty hospitalizacji z powodu zapalenia żołądka i jelit (ok. 50 tys. hospitalizacji) mogą sięgać 122 mln zł. A potencjalne koszty szczepień populacyjnych 95% kohorty urodzeniowej przy założeniu kosztu szczepienia na poziomie ok. 240 zł, wyniosłyby maksymalnie ok. 84 mln zł.
Ekstrapolacja danych europejskich dotyczących efektywności szczepień populacyjnych przeciwko rotawirusom [6,7] na warunki polskie, uwzględniając specyficzne dane GUS, NFZ i NIZP/PZH [3,7] wskazuje, że profilaktyka przy użyciu szczepionki poliwalentnej przełożyłaby się w Polsce na 74-procentową redukcje liczby hospitalizacji z powodu RVGE już w drugim roku od wprowadzenia szczepień zapewniając dodatni bilans ekonomiczny.
Docelowe oszczędności wynikające z unikniętych hospitalizacji przekraczałyby 100 mln zł rocznie, przekraczając znacząco koszty szczepień populacyjnych.
Uzasadnienie i zalecenia ekspertów
Zgodnie z danymi EuroRotaNet [10,11], zebranymi w 16 krajach europejskich, korzyści wynikające z zapobiegania RVGE mogą być znacząco (od 35 proc. do 80 proc. ) wyższe w przypadku zapewnienia szerokiego zakresu protekcji przeciwko kilku najbardziej patogennym genotypom wirusa. Profilaktyka za pomocą szczepionki zawierającej w składzie największą liczbę spośród patogennych genotypów ma potwierdzoną w badaniach 69 proc. bezpośrednią skuteczność w zapobieganiu hospitalizacji i wizytom ambulatoryjnym z powodu zakażeń rotawirusowych do siódmego roku życia [9]. Powszechne i bezpłatne szczepienia profilaktyczne realizowane w ramach programu obowiązkowych szczepień ochronnych gwarantują najwyższy odsetek zaszczepionych dzieci, który dla szczepień obecnie realizowanych w Polsce wynosi 95 proc., co dałoby podobny efekt ochronny jak na przykład w Austrii [7,8]. Wysoki odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko RVGE znajdzie odzwierciedlenie w korzyściach zdrowotnych i ekonomicznych wyrażonych zmniejszą zachorowalnością na RVGE i redukcją liczby hospitalizacji z tego powodu. Według badań fińskiego instytutu THL (The National Institute for Health and Welfare), podległego ministerstwu zdrowia i opieki społecznej, w ciągu pięciu lat niemal całkowicie zostały wyeliminowane przypadki ciężkich zachorowań u dzieci w wieku poniżej pięciu lat, które wymagałyby hospitalizacji na skutek infekcji spowodowanej rotawirusami. Ponadto liczba wszystkich infekcji układu pokarmowego spadła o 69 proc. Według szacunków THL, szczepionki przeciwko rotawirusom zapobiegły rocznie około 2200 przypadkom ciężkich zakażeń wymagających leczenia szpitalnego. Dzięki zmniejszeniu liczby przypadków zachorowań wymagających hospitalizacji, koszty opieki spadły o 4,5 mln euro rocznie. Przed wprowadzeniem programu szczepień rocznie ponad 11 tys. dzieci w wieku poniżej pięciu lat wymagało opieki lekarskiej podczas epidemii biegunek spowodowanych rotawirusami.
Szczepionki przeciwko rotawirusom włączono do krajowego programu szczepień na jesieni 2009 r. W ramach niego zaoferowano bezpłatnie szczepionki wszystkim dzieciom urodzonym po 1 lipca 2009 roku.
Zalecenia Europejskiego Towarzystwa Dziecięcych Chorób Zakaźnych oraz Pediatrycznego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia wskazują, że szczepienia przeciwko rotawirusom powinny być dostępne dla wszystkich zdrowych dzieci w Europie.
Podsumowanie
Przytoczone dane epidemiologiczne, utrzymujące się od lat na podobnym poziomie w Polsce, wskazują, że oszczędności wynikające ze zmniejszenia liczby hospitalizacji z powodu RVGE po wprowadzeniu powszechnych szczepień ochronnych przeciwko rotawirusom przewyższają znacząco koszty finansowania szczepień. Stanowi to istotny argument za wprowadzeniem tych szczepie ń do programu szczepień obowiązkowych. Należy również zauważyć , że uzyskane dzięki temu oszczędności, mogłyby zostać przeznaczone na finansowanie kolejnych szczepień profilaktycznych.
Piśmiennictwo:
1. Jackowska T i wsp. Zakażenia rotawirusowe – aktualne zalecenia i propozycje dotycz ą ce zapobiegania. Pediatr. Pol. 89 (2014) 176 – 184
2. www.pzh.gov.pl
3. https://prog.nfz.gov.pl/app-jgp/Grupa.aspx?id=Ky FDT1k2uKg%3d
4. Bernstein DI. Rotavirus overview. Pediatr Infect Dis J 2009;28:50–53. 5. Velázquez FR et al. N Engl J Med. 1996;335:1022– 1028.
6. Karafillakis E, et al. Effectiveness and impact of rotavirus vaccines in Europe, 2006– 2014. Vaccine 2015; 33: 2097–2107
7. Paulke-Korinek M et al. Sustained low hospitaliz ation rates after four years of rotavirus mass vccination in Austria. Vaccine 2013; 31: 2686 – 2691
8. Biuletyn PZH „szczepienia ochronne w Polsce”; http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/ epimeld/index_p.html#05
9. Charaktrystyka Produktu Leczniczgo Rotateq
10. Eurorotanet annual report 2015; 2. Laszlo B. et al. Surveillance of human rotaviruses in 2007–2011, Hungary: Exploring the genetic relatedne ss between vaccine and field strains Journal of Clinical Virology 55 (2012) 140–146
11. Laszlo B. et al. Surveillance of human rotaviru ses in 2007–2011, Hungary: Exploring the genetic relatedness between vaccine and field strai ns Journal of Clinical Virology 55 (2012) 140– 146
12. European Society for Paediatric Gastroenterolog y, Hepatology, and Nutrition /European Society for Paediatric Infectious Diseases Evidence -based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe, Update 2014
13. The National Institute for Health and Welfare ( THL), Finland. https://www.thl.fi/fi/web/infektiotaudit/seuranta-j a- epidemiat/tartuntatautirekisteri/tartuntataudit-suo messa-vuosiraportit/tautien-esiintyvyys- 2016/rotaviruksen-esiintyvyys-2016
Przeczytaj także: "Szczepienia dzieci przeciwko rotawirusom to mniej hospitalizacji" i "Grzesiowski: Szczepienie chroni prawie w stu procentach przed ciężkimi postaciami biegunki rotawirusowej".
