Stany nagłe w onkologii bez tajemnic – najnowsze wytyczne postępowania

Niebawem na rynku dostępna będzie książka, która wypełni tematyczną lukę dotyczącą zagadnień nagłych stanów w onkologii w znaczeniu klinicznym. Młodzi polscy lekarze do tej pory posiłkowali się literaturą obcojęzyczną traktującą o tym aspekcie onkologii lub też korzystali z informacji zamieszczonych w internecie.

Bardzo często pozyskiwana w ten wiedza oderwana była od realiów rodzimej onkologii, a informacje pozyskiwane z sieci były niejednokrotnie pobieżne, wycinkowe czy bez merytorycznej oprawy. To tylko niektóre z powodów, dla których podręcznik powstał. Jak podkreśla prof. Andrzej Szawłowski z Centrum Onkologii w Warszawie, specjalista w zakresie chirurgii onkologicznej oraz pomysłodawca powstania książki „Stany nagłe w onkologii: Występowanie – leczenie” oraz jej redaktor naukowy i współautor, stany nagłe w onkologii, to zagadnienie interdyscyplinarne dotyczące wielu specjalności. Nie tylko głównych onkologicznych dyscyplin, jakimi są chemioterapia, radioterapia czy chirurgia. Ekspert zauważa, że jest wiele sytuacji klinicznych, z którymi młodzi lekarze po skończeniu studiów, z chwilą podjęcia pracy zawodowej np. w szpitalnych oddziałach ratunkowych mogą mieć trudności z prawidłowym postępowaniem. A na SOR-y trafiają pacjenci z różnymi stanami nagłymi, w tym onkologicznymi.

– Dlatego myślą przewodnią było stworzenie podręcznika, którego do tej pory nie ma w Polsce, by uzupełnić lukę zagadnieniowo-problemową. Wiedza z zakresu stanów nagłych w onkologii dostępna jest fragmentarycznie, w różnych podręcznikach. Zależało mi na tym, aby powstał zbiorczy materiał, przewodnik problemowy adresowany głównie do młodych lekarzy, którzy mają do czynienia z różnymi sytuacjami klinicznymi. Ważnym też było przedstawienie najnowszych wytycznych postępowania w świetle aktualnego stanu wiedzy oraz polskich możliwości. Wierzę, że przełoży się to na właściwą jakość leczenia pacjentów – mówi prof. Andrzej Szawłowski.
Publikacja może być także literaturą uzupełniającą dla lekarzy szkolących się w dyscyplinach onkologicznych, takich jak chirurgia – onkologiczna i ogólna, onkologia kliniczna i radioterapia oraz w dyscyplinach pokrewnych, jak na przykład gastrologia – powiązanych z leczeniem nowotworów oraz dla lekarzy już mających specjalizację, którzy chcą zgłębiać wiedzę o to, co dziś jest aktualne w stanach nagłych w onkologii w zależności od problemu, który może się im przytrafić w klinicznej praktyce. Jednak książka głównie adresowana jest dla lekarzy leczących chorych onkologicznych – dla chirurgów, onkologów klinicznych, radioterapeutów oraz specjalistów innych dziedzin pokrewnych związanych z leczeniem nowotworów. Przykładowo, dla chirurga równie ważnym powinno być zapoznanie się z rozdziałami dotyczącymi depresji czy stanami lękowymi u chorych na nowotwory – bo z takimi problemami także ma do czynienia – bowiem w sposób zasadniczy stany takie utrudniają leczenie.
Czytelnik będzie mógł także dowiedzieć się, że np. kaszel, zaparcia, biegunka, nudności i wymioty, wysypka, niedożywienie mogą być wyniszczające, a w niektórych przypadkach prowadzić do stanu zagrożenia życia, czy przerwania leczenia, co w przypadku pacjentów onkologicznych ma szczególne znaczenie. Podobnie jak poważniejsze stany – krwotoki i krwawienia z przewodu pokarmowego oraz zespoły metaboliczne związane ze specyfiką leczenia onkologicznego jak np. hiperglikemia, kwasica czy zespół lizy guza, co stanowi duży problem w leczeniu nowotworów systemowych, wrażliwych na chemioterapię czy powikłania neurologiczne, urologiczne, zakrzepice.

Powikłania w onkologii to duże wyzwanie

Dopełnieniem publikacji są także kwestie powikłań chirurgii onkologicznej oraz chemioterapii, radioterapii oraz toksyczności niektórych leków. Opisane są również specyficzne stany związane z powikłaniami leczenia onkologicznego, które są wpisane w ryzyko procedur, np. tężyczka po operacjach tarczycy, czy przełom nadnerczowy – po operacjach nadnercza, które są stanami zagrożenia życia. Prof. Szawłowski zwraca uwagę na to, że podczas egzaminów specjalizacyjnych problem stanów nagłych jest praktycznie pomijany. A jest to problem, który dotyka lekarzy i pacjentów w sytuacjach ekstremalnych.
Stany nagłe, to sytuacje ekstremalne. W takich sytuacjach lekarz musi podejmować szybkie i trafne decyzje. Nie mogą opierać się one na instynkcie, tylko być oparte o rzetelną widzę, bowiem decyduje to o ludzkim życiu.
– Choć nie ma precyzyjnych danych opisujących skalę zjawiska stanów nagłych w onkologii, to lekarze praktycy przyznają, że skala tego problemu narasta. Dlatego powstanie merytorycznego opracowania, które dostarczy wiedzy, w jaki sposób poruszać się w tych zagadnieniach, jest ważne – akcentuje prof. Szawłowski. Podkreśla, że do prac nad książką udało się zebrać grono wybitych ekspertów w swoich dziedzinach, którzy podzielili się swoją wiedzą w części dotyczącej epidemiologii, etiologii, diagnostyce różnicowej klinicznych stanów nagłych w onkologii, jak również rekomendowali postępowania w stanach nagłych w onkologii.
Warto zaznaczyć, że w książce poruszone są tematy dotyczące nie tylko stanów nagłych – dotyczących części somatycznej, ale i problemów psychicznych występujących u chorych onkologicznych, które także przynależą do stanów nagłych. – Choć brzmi to jak truizm, to osoba, którą dopadła choroba nowotworowa odczuwa z tego powodu stres. Często może on przerodzić się w depresję. Jeśli chory nie wierzy w wyzdrowienie, to tak się raczej nie stanie. Natomiast chorzy, którzy mają wolę walki, nie raz wbrew logice wychodzą z ciężkich stanów onkologicznych – mówi prof. Szawłowski.
Przykładowo o specyfice stanów nagłych w onkologii dziecięcej, także w aspekcie psychicznym, pisze prof. Danuta Perek. Poruszone przez eksperta zagadnienia mają wyjątkowe znaczenie, ponieważ dotyczą dzieci, które walczą z nowotworem. Omówione są także stany rzadkie, ale występujące w stanach nagłych w onkologii. Zapoznanie się z nimi pozwoli przygotować się lekarzowi do postępowania w przypadku, gdy się z nimi zetknie. Ważne by nie był nimi zaskoczony.

Nie tylko dla lekarzy

Książka może także być punktem odniesienia dla Narodowego Funduszu Zdrowia, resortu zdrowia do rzetelnej wyceny procedur. By tak się stało, musi być oparta o kryteria merytoryczne, które decydują o zdrowiu i życiu oraz rokowaniach pacjenta.
Przedstawiciele środowiska medycznego, niezależnie od specjalizacji, często podkreślają, że czasami opłaca się zainwestować w droższe leki m.in. po to, by skrócić czas pobytu chorego w szpitalu, pozwolić na dojście do zdrowia w domowych warunkach, co przełoży się na szybki powrót do pracy, a tym samym spłacenie zainwestowanych pieniędzy w leczenie. By tak się stało potrzebne są mądre, rozsądne i optymalne decyzje dotyczące polityki zdrowotnej w Polsce – szczególnie w onkologii. Prof. Szawłowski akcentuje, że dziedzina ta będzie coraz większym wyzwaniem dla systemu m.in. z uwagi na starzejące się społeczeństwo, postępy w leczeniu wielu schorzeń. Przypomina, iż już teraz trzeba przygotować się na trend wzrastających zachorowań na nowotwory. Stawienie temu czoła dotyczy prócz lekarzy, także administratorów służby zdrowia.
Książki nie trzeba czytać „od deski do deski”. Jej atutem jest to, że każdy z rozdziałów jest kompendium wiedzy w danym obszarze, w danej sytuacji klinicznej. Mało jest takich pozycji, które opisują stany nagłe w onkologii szerzej, w rozbiciu na różne aspekty.