123RF
Tak mi dopomóż Hipokrates
Redaktor: Krystian Lurka
Data: 13.02.2024
Źródło: Cezary Pakulski
| Tagi: | Cezary Pakulski, klauzula sumienia, lekarz, lekarze |
Co z klauzulą sumienia? Potrzebne jest podjęcie działań, które przy poszanowaniu przekonań lekarzy, pielęgniarek i położnych zagwarantują obywatelom należne im prawo do bezpiecznych zabiegów i potrzebnych leków.
Tekst dr. hab. n. med. Cezarego Pakulskiego z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, lekarza i nauczyciela akademickiego:
Formalnie obowiązek zapewnienia wykonania każdego świadczenia zdrowotnego przez podmiot medyczny jest regulowany umową o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, którą jednostka ochrony zdrowia zawiera z Narodowym Funduszem Zdrowia. Na jej podstawie, w przypadku niewykonania lub wykonania umowy niezgodnie z jej postanowieniami, z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy (na przykład szpitala), fundusz ma prawo nałożyć na placówkę medyczną karę umowną. Wysokość kary umownej, w przypadku nieudzielenia świadczeń w czasie lub miejscu ustalonym w umowie, może wynieść do 1 proc. wartości ryczałtu, czyli całego budżetu jednostki. NFZ wielokrotnie korzystał ze swoich uprawnień w przypadku wielu zakresów i wielu miejsc niewykonanych lub nieprawidłowo wykonanych świadczeń medycznych. W przypadku nieudzielenia świadczeń z zakresu zdrowia reprodukcyjnego, NFZ nigdy nie skorzystał ze swoich uprawnień wymuszenia ich wykonania udzieleniem wysokiej kary finansowej.
Praktyka stosowania klauzuli sumienia w Polsce w ostatnich latach pokazuje, że prawo nie jest stosowane. Konieczne jest podjęcie pięciu działań, które przy poszanowaniu przekonań i wiary lekarzy, pielęgniarek i położnych zagwarantują obywatelom należne im prawo do zabiegów i leków.
Po pierwsze – statystyka dostępności do procedur z zakresu zdrowia reprodukcyjnego powinna dotyczyć każdego szpitala i poradni publicznej, a także każdej jednostki prywatnej, niepublicznej, jeśli prowadzona działalność medyczna jest finansowana z pieniędzy publicznych – przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Po drugie – należy zacząć wymagać od lekarzy, lekarzy stomatologów, pielęgniarek i położnych obowiązku składania do pracodawcy informacji o korzystaniu z klauzuli sumienia podczas wykonywania świadczeń finansowanych przez NFZ oraz obowiązku poinformowania pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego o odmowie wykonania procedury medycznej w związku z powołaniem się na klauzulę sumienia i obowiązku odnotowania faktu tej odmowy w dokumentacji medycznej pacjentki/pacjenta – powyższe regulują artykuł 38 punkt 2 i artykuł 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz artykuł 12 punkt 2, 3 i 4 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.
Po trzecie – należy zobowiązać Ministerstwo Zdrowia i/lub Narodowy Fundusz Zdrowia do opublikowania listy placówek ochrony zdrowia, w których klauzula sumienia nie jest powszechnie stosowana, lub alternatywnie listy jednostek, w których wszyscy pracownicy zgłosili postępowanie oparte na zasadzie klauzuli sumienia.
Po czwarte – Ministerstwo Zdrowia powinno jednoznacznie potwierdzić, że do wypełnienia zapisów artykułu 68 punkt 2 Konstytucji RP i zapewnienia kobietom niezależnie od ich sytuacji materialnej oraz miejsca zamieszkania równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej z pieniędzy publicznych, w sytuacji gdy lekarz, powołując się na klauzulę sumienia, odmawia pacjentce udzielenia świadczenia zdrowotnego i jednocześnie nie jest zobowiązany do poinformowania, gdzie może ona takie świadczenie uzyskać, zobowiązany jest zarządzający placówką. W interesie placówki ochrony zdrowia powinno być poinformowanie potencjalnych pacjentek i pacjentów o posiadanych zasobach specjalistów i specjalistek w konkretnych zakresach świadczeń medycznych, których działania nie są ograniczone klauzulą sumienia. Jeżeli liczba osób, które zarządzającemu jednostką systemu ochrony zdrowia zgłosiły konflikt sumienia, stawia pod znakiem zapytania możliwość zawarcia umowy z płatnikiem na realizację określonego zakresu świadczeń, zadaniem zarządzających placówką powinno stać się poszukiwanie i zatrudnienie lekarzy, pielęgniarek i położnych, którzy klauzuli sumienia nie stosują i którzy będą mogli udzielić pacjentowi przysługujących mu świadczeń zdrowotnych w pełnym zakresie. Dla realizacji tego celu kierujący jednostką ochrony zdrowia powinien korzystać z prawa do dywersyfikowania wynagrodzeń w zespołach lekarsko/pielęgniarsko/położniczych, w zależności od zakresu wykonywanych świadczeń medycznych w konkretnym rodzaju świadczeń.
Po piąte – na placówkę medyczną, która zawrze umowę z płatnikiem na wykonywanie określonego zakresu świadczeń finansowanych ze środków publicznych, a następnie niektórych świadczeń z jakiegoś powodu, np. klauzuli sumienia, wykonywać nie będzie, powinna zostać nałożona kara zgodnie z katalogiem kar wynikającym z umowy z płatnikiem.
Takie uprawnienia posiada NFZ, który wielokrotnie z nich korzystał w przypadku wielu innych zakresów i miejsc niewykonanych lub nieprawidłowo wykonanych świadczeń medycznych, ale nigdy nie skorzystał ze swoich uprawnień w przypadku nieudzielenia świadczeń z zakresu zdrowia reprodukcyjnego.
Zmniejszenie budżetu konkretnej jednostki powinno skutkować odpowiednim zmniejszeniem wynagrodzenia pracowników jednostki, w której zapisy umowy z płatnikiem nie zostały zrealizowane.
Organizacja publicznych i niepublicznych jednostek systemu ochrony zdrowia finansowanych z pieniędzy publicznych wymaga spełnienia zasady kompleksowości świadczonych usług, czego jednym z elementów jest realizowanie wszystkich świadczeń medycznych z danego zakresu. Placówka medyczna, podpisując umowę z płatnikiem na przykład w zakresie ginekologii, zobowiązuje się do wypełniania warunków kontraktu w pełnym zakresie, to znaczy realizacji wszystkich świadczeń wymienionych w specjalnym wykazie świadczeń medycznych z danego zakresu. Żaden podmiot wykonujący określony zakres świadczeń finansowanych z pieniędzy publicznych nie może wybierać, które świadczenia będą udzielane pacjentom, i jednocześnie odmawiać wykonania świadczeń innych, tanich, nierentownych czy niepopularnych. Mówiąc o procedurach niepopularnych, myślę nie tylko o zabiegu legalnej terminacji ciąży, ale również o innych świadczeniach z zakresu zdrowia reprodukcyjnego, na przykład o procedurze założenia bądź usunięcia wewnątrzmacicznej wkładki antykoncepcyjnej czy przepisywania innych środków antykoncepcyjnych.
Przeczytaj także: „Co z klauzulą sumienia?”.
Formalnie obowiązek zapewnienia wykonania każdego świadczenia zdrowotnego przez podmiot medyczny jest regulowany umową o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, którą jednostka ochrony zdrowia zawiera z Narodowym Funduszem Zdrowia. Na jej podstawie, w przypadku niewykonania lub wykonania umowy niezgodnie z jej postanowieniami, z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy (na przykład szpitala), fundusz ma prawo nałożyć na placówkę medyczną karę umowną. Wysokość kary umownej, w przypadku nieudzielenia świadczeń w czasie lub miejscu ustalonym w umowie, może wynieść do 1 proc. wartości ryczałtu, czyli całego budżetu jednostki. NFZ wielokrotnie korzystał ze swoich uprawnień w przypadku wielu zakresów i wielu miejsc niewykonanych lub nieprawidłowo wykonanych świadczeń medycznych. W przypadku nieudzielenia świadczeń z zakresu zdrowia reprodukcyjnego, NFZ nigdy nie skorzystał ze swoich uprawnień wymuszenia ich wykonania udzieleniem wysokiej kary finansowej.
Praktyka stosowania klauzuli sumienia w Polsce w ostatnich latach pokazuje, że prawo nie jest stosowane. Konieczne jest podjęcie pięciu działań, które przy poszanowaniu przekonań i wiary lekarzy, pielęgniarek i położnych zagwarantują obywatelom należne im prawo do zabiegów i leków.
Po pierwsze – statystyka dostępności do procedur z zakresu zdrowia reprodukcyjnego powinna dotyczyć każdego szpitala i poradni publicznej, a także każdej jednostki prywatnej, niepublicznej, jeśli prowadzona działalność medyczna jest finansowana z pieniędzy publicznych – przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Po drugie – należy zacząć wymagać od lekarzy, lekarzy stomatologów, pielęgniarek i położnych obowiązku składania do pracodawcy informacji o korzystaniu z klauzuli sumienia podczas wykonywania świadczeń finansowanych przez NFZ oraz obowiązku poinformowania pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego o odmowie wykonania procedury medycznej w związku z powołaniem się na klauzulę sumienia i obowiązku odnotowania faktu tej odmowy w dokumentacji medycznej pacjentki/pacjenta – powyższe regulują artykuł 38 punkt 2 i artykuł 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz artykuł 12 punkt 2, 3 i 4 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej.
Po trzecie – należy zobowiązać Ministerstwo Zdrowia i/lub Narodowy Fundusz Zdrowia do opublikowania listy placówek ochrony zdrowia, w których klauzula sumienia nie jest powszechnie stosowana, lub alternatywnie listy jednostek, w których wszyscy pracownicy zgłosili postępowanie oparte na zasadzie klauzuli sumienia.
Po czwarte – Ministerstwo Zdrowia powinno jednoznacznie potwierdzić, że do wypełnienia zapisów artykułu 68 punkt 2 Konstytucji RP i zapewnienia kobietom niezależnie od ich sytuacji materialnej oraz miejsca zamieszkania równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej z pieniędzy publicznych, w sytuacji gdy lekarz, powołując się na klauzulę sumienia, odmawia pacjentce udzielenia świadczenia zdrowotnego i jednocześnie nie jest zobowiązany do poinformowania, gdzie może ona takie świadczenie uzyskać, zobowiązany jest zarządzający placówką. W interesie placówki ochrony zdrowia powinno być poinformowanie potencjalnych pacjentek i pacjentów o posiadanych zasobach specjalistów i specjalistek w konkretnych zakresach świadczeń medycznych, których działania nie są ograniczone klauzulą sumienia. Jeżeli liczba osób, które zarządzającemu jednostką systemu ochrony zdrowia zgłosiły konflikt sumienia, stawia pod znakiem zapytania możliwość zawarcia umowy z płatnikiem na realizację określonego zakresu świadczeń, zadaniem zarządzających placówką powinno stać się poszukiwanie i zatrudnienie lekarzy, pielęgniarek i położnych, którzy klauzuli sumienia nie stosują i którzy będą mogli udzielić pacjentowi przysługujących mu świadczeń zdrowotnych w pełnym zakresie. Dla realizacji tego celu kierujący jednostką ochrony zdrowia powinien korzystać z prawa do dywersyfikowania wynagrodzeń w zespołach lekarsko/pielęgniarsko/położniczych, w zależności od zakresu wykonywanych świadczeń medycznych w konkretnym rodzaju świadczeń.
Po piąte – na placówkę medyczną, która zawrze umowę z płatnikiem na wykonywanie określonego zakresu świadczeń finansowanych ze środków publicznych, a następnie niektórych świadczeń z jakiegoś powodu, np. klauzuli sumienia, wykonywać nie będzie, powinna zostać nałożona kara zgodnie z katalogiem kar wynikającym z umowy z płatnikiem.
Takie uprawnienia posiada NFZ, który wielokrotnie z nich korzystał w przypadku wielu innych zakresów i miejsc niewykonanych lub nieprawidłowo wykonanych świadczeń medycznych, ale nigdy nie skorzystał ze swoich uprawnień w przypadku nieudzielenia świadczeń z zakresu zdrowia reprodukcyjnego.
Zmniejszenie budżetu konkretnej jednostki powinno skutkować odpowiednim zmniejszeniem wynagrodzenia pracowników jednostki, w której zapisy umowy z płatnikiem nie zostały zrealizowane.
Organizacja publicznych i niepublicznych jednostek systemu ochrony zdrowia finansowanych z pieniędzy publicznych wymaga spełnienia zasady kompleksowości świadczonych usług, czego jednym z elementów jest realizowanie wszystkich świadczeń medycznych z danego zakresu. Placówka medyczna, podpisując umowę z płatnikiem na przykład w zakresie ginekologii, zobowiązuje się do wypełniania warunków kontraktu w pełnym zakresie, to znaczy realizacji wszystkich świadczeń wymienionych w specjalnym wykazie świadczeń medycznych z danego zakresu. Żaden podmiot wykonujący określony zakres świadczeń finansowanych z pieniędzy publicznych nie może wybierać, które świadczenia będą udzielane pacjentom, i jednocześnie odmawiać wykonania świadczeń innych, tanich, nierentownych czy niepopularnych. Mówiąc o procedurach niepopularnych, myślę nie tylko o zabiegu legalnej terminacji ciąży, ale również o innych świadczeniach z zakresu zdrowia reprodukcyjnego, na przykład o procedurze założenia bądź usunięcia wewnątrzmacicznej wkładki antykoncepcyjnej czy przepisywania innych środków antykoncepcyjnych.
Przeczytaj także: „Co z klauzulą sumienia?”.
