Czy Program Szczepień Ochronnych zaspokaja potrzeby Polaków?

Zakażeń pneumokokowych jest coraz więcej, zmieniają się też przeważające w populacji serotypy (rodzaje pneumokoka). Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych podkreślają, że szczepionki powinny być wybierane na podstawie analizy sytuacji epidemiologicznej w kraju. Kluczowa jest ich walentność, odpowiadająca na dominujące serotypy.

Sytuacja epidemiologiczna stale się zmienia, co jest wynikiem dynamicznego rozwoju patogenów, zmian w strukturze populacji oraz ewoluujących warunków środowiskowych.

Zgodnie z danymi Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN), dominującym serotypem wywołującym inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP) jest 19A. W latach 2022-2023 zakażone nim było co trzecie chore dziecko poniżej 5. roku życia, odpowiadał również za ponad 60 proc. zakażeń pneumokokami wielolekoopornymi w roku 2023.

– Obecne dane epidemiologiczne jasno pokazują, że serotyp 19A jest jednym z głównych sprawców zakażeń pneumokokowych w Polsce. Jego wysoka zjadliwość i zdolność do unikania odpowiedzi immunologicznej sprawiają, że jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci i osób starszych. Dlatego rekomendujemy stosowanie szczepionek obejmujących ten serotyp – komentuje prof. dr hab. n. med. Teresa Jackowska, prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, członek Rady Naukowej OPZCI.

Pneumokoki to bakterie wywołujące wiele poważnych chorób, takich jak zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i sepsa. Najpoważniejszą konsekwencją zakażenia pneumokokami jest inwazyjna choroba pneumokokowa (IchP), objawiająca się zapaleniem opon mózgowych, posocznicą lub zapaleniem płuc z bakteriemią. Dzieci, zwłaszcza te poniżej 5. roku życia, są szczególnie narażone na infekcje pneumokokowe, które mogą prowadzić do ciężkich powikłań, a nawet śmierci. Diagnostyka chorób wywoływanych przez pneumokoki jest trudna, a częstość ich występowania prawdopodobnie niedoszacowana. Eksperci jednogłośnie zaznaczają, że najskuteczniejszą formą profilaktyki chorób wywoływanych przez dwoinkę zapalenia płuc jest szczepienie.

– W Polsce dla dzieci szczepienia przeciw pneumokokom są refundowane w Programie Szczepień Ochronnych, jednak bezpłatnie dostępna jest wyłącznie szczepionka PCV10. Szczepionki o szerszym zakresie ochrony, takie jak PCV13, wymagają dopłaty, co może stanowić barierę finansową dla wielu rodzin. Nie każdego stać na szczepionki o szerszym zakresie ochrony, a to właśnie te preparaty odpowiadają na aktualną sytuację epidemiologiczną w kraju. Dlatego konieczne jest rozważenie zmiany polityki refundacyjnej, aby zapewnić równość dostępu do najskuteczniejszych form ochrony przed pneumokokami dla każdego – dodaje prof. Teresa Jackowska.

Serotyp 19A wyróżnia się zdolnością do wywoływania ciężkich zakażeń oraz wysoką opornością na antybiotyki, co znacząco utrudnia leczenie. Wzrost liczby przypadków IChP związanych z tym serotypem w Polsce jest alarmujący, szczególnie w kontekście ograniczonej skuteczności PCV10 w kierunku serotypów nieszczepionkowych w tym również serotypu 19A.

Eksperci OPZCI, Polskie Towarzystwo Pediatryczne oraz Zespół ds. Szczepień rekomendują, aby przy wyborze szczepionek kierować się aktualną sytuacją epidemiologiczną oraz danymi KOROUN. Zalecenia WHO również podkreślają konieczność dostosowania polityki szczepień do zmieniających się warunków epidemiologicznych oraz roli szczepień w ograniczaniu oporności na antybiotyki.

Zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obecna sytuacja epidemiologiczna w Polsce, charakteryzująca się wyraźnym wzrostem inwazyjnych zakażeń wywoływanych przez pneumokoki należące do serotypu 19A, powinna być brana pod uwagę przy wyborze szczepionki w Programie Szczepień Ochronnych. Włączenie i zwiększenie znaczenia komponentu jakościowego oraz uwzględnianie lokalnych danych epidemiologicznych powinny być niezbędnymi elementami podejmowania decyzji o zakupie szczepionki

– Kluczowe jest, aby decyzje o wyborze szczepionek opierać na danych epidemiologicznych i rekomendacjach ekspertów. Tylko w ten sposób możemy skutecznie chronić najbardziej narażone grupy oraz ograniczać ryzyko rozwoju oporności na antybiotyki. Dzięki dostosowaniu programów szczepień do aktualnych potrzeb możliwe jest skuteczniejsze zwalczanie chorób pneumokokowych w Polsce, co przekłada się na poprawę zdrowia publicznego i ograniczenie liczby ciężkich przypadków chorób zakaźnych — zaznacza prof. dr hab. n. med. Adam Antczak, przewodniczący Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych.