Archiwum
Spirometria – aktualny standard wykonywania badań czynnościowych (ATS/ERS 2019)
Autor: Monika Stelmach
Data: 24.05.2022
| Tagi: | Piotr Boros, spirometria, POChP |
Podstawą do rozpoznania POChP jest badanie spirometryczne. W 2019 roku ukazały się wspólne wytyczne ATS/ERS aktualizujące standard wykonywania spirometrii. O najważniejszych zmianach, jakie zapisano w tym dokumencie, mówi prof. Piotr Boros, pulmonolog z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.
Wytyczne European Respiratory Society (ERS) i American Thoracic Society (ATS) z 2019 roku wprowadzają wiele zmian w wykonywaniu spirometrii. – Pandemia COVID-19 w tym czasie była tematem dominującym, który przysłonił wszystkie inne. W związku z tym nowe wytyczne nie znalazły szerszego oddźwięku. Dlatego warto dzisiaj wrócić do tego dokumentu – argumentuje prof. Piotr Boros.
Ekspert krok po kroku omawia aktualne standardy dotyczące wykonywania spirometrii.
– Większość przeciwwskazań do spirometrii zyskała status względnych. To oznacza, że należy do nich podchodzić bardziej elastycznie i zlecać badanie, jeśli istnieje konieczność jego wykonania lub potencjalne korzyści przeważają nad ryzykiem.
– Przeciwwskazaniem nadal są tętniaki mózgu, ale zgodnie z tym dokumentem przeszkodą nie są już tętniaki aorty brzusznej. Ta zmiana jest konsekwencją analiz lekarzy z ośrodka, którzy operował tętniaki. Okazało się, że spirometria wykonywana u takich pacjentów nie spowodowała żadnych niekorzystnych konsekwencji.
– Zmiana dotyczy też chirurgii oka. Poprzednie rekomendacje mówiły o potrzebie nawet niekiedy półrocznej przerwy między operacją oka a spirometrią. Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami tygodniowy odstęp wydaje się wystarczający.
– Obecność choroby infekcyjnej transmitowanej drogą oddechową jest niewątpliwie podstawą, żeby powstrzymać się od wykonania spirometrii. To też przyczyniło się do drastycznego ograniczenia wykonywania spirometrii w okresie pandemii COVID-19.
– Przed wykonaniem spirometrii pacjent powinien powstrzymać się od palenia papierosów, ale także od: fajki wodnej, papierosów elektronicznych oraz różnych intoksykantów. Środki te mogą zaburzać wynik badania.
– W rekomendacjach nie ma już kryterium minimalnego czasu trwania natężonego wydechu (6 sekund). Było ono przyczyną trudności w wykonywaniu badań u pacjentów z chorobami restrykcyjnymi. Pierwszoplanowym kryterium zakończenia wydechu jest plateau definiowane jako zmiana objętości nie mniejsza niż 25 ml w ostatniej sekundzie natężonego wydechu. Wystarczający jest 15-sekundowy wydech, jeśli nie osiąga się plateau. Jeśli nie można uzyskać 15-sekundowego wydechu, zwracamy uwagę, czy FVC jest powtarzalne w kilku następnych próbach. Warto w tej sytuacji posiłkować się parametrami wdechowymi. Jeśli kryteria natężonego wydechu nie są spełnione, to też nie znaczy, że badanie jest do wyrzucenia. Pojawiła się nowa kategoria „useability”, czyli użytecznego klinicznie badania. Mówimy o nim wtedy, kiedy nie jest idealne technicznie, ale może być użyteczne.
– Zasady wykonywania próby rozkurczowej nie zmieniły się, ale pojawiły się zmiany w terminologii. Należy unikać terminu „próba odwracalności”. Obecnie właściwy termin to: badanie odpowiedzi na bronchodilator, czyli próba rozkurczowa.
– Spirometria w celach diagnostycznych powinna być wykonywana z próbą rozkurczową również u chorych bez obturacji. Istotna poprawa po leku może nieść istotne informacje kliniczne.
Rola spirometrii w POChP:
– Badanie wykonuje się w celu rozpoznania POChP. Podczas kongresu ERS 2021 zaprezentowano dokument przygotowany przez 4 organizacje zajmujące się badaniami czynnościowymi na Wyspach Brytyjskich, który wskazuje kierunki działań mających na celu powrót do wykonywania badań spirometrycznych po pandemii COVID-19.
– PTChP opublikowało rekomendacje dotyczące organizowania badania w sposób maksymalizujący bezpieczeństwo osób badanych i personelu.
– Należy określić grupę pacjentów, która wymaga spirometrii priorytetowo. Taką grupą są np. chorzy wymagający rozpoznania POChP.
– Nie zaleca się natomiast rutynowego powtarzania spirometrii u chorych z rozpoznaną już chorobą, zwłaszcza w okresie pandemii. Wynik badania spirometrycznego nie wpływa na decyzje terapeutyczne. Należy wykonywać spirometrię u pacjentów, u których są do tego wskazania (np. znacząca zmiana stanu klinicznego, konieczność wykonania zabiegu operacyjnego).
Ekspert krok po kroku omawia aktualne standardy dotyczące wykonywania spirometrii.
– Większość przeciwwskazań do spirometrii zyskała status względnych. To oznacza, że należy do nich podchodzić bardziej elastycznie i zlecać badanie, jeśli istnieje konieczność jego wykonania lub potencjalne korzyści przeważają nad ryzykiem.
– Przeciwwskazaniem nadal są tętniaki mózgu, ale zgodnie z tym dokumentem przeszkodą nie są już tętniaki aorty brzusznej. Ta zmiana jest konsekwencją analiz lekarzy z ośrodka, którzy operował tętniaki. Okazało się, że spirometria wykonywana u takich pacjentów nie spowodowała żadnych niekorzystnych konsekwencji.
– Zmiana dotyczy też chirurgii oka. Poprzednie rekomendacje mówiły o potrzebie nawet niekiedy półrocznej przerwy między operacją oka a spirometrią. Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami tygodniowy odstęp wydaje się wystarczający.
– Obecność choroby infekcyjnej transmitowanej drogą oddechową jest niewątpliwie podstawą, żeby powstrzymać się od wykonania spirometrii. To też przyczyniło się do drastycznego ograniczenia wykonywania spirometrii w okresie pandemii COVID-19.
– Przed wykonaniem spirometrii pacjent powinien powstrzymać się od palenia papierosów, ale także od: fajki wodnej, papierosów elektronicznych oraz różnych intoksykantów. Środki te mogą zaburzać wynik badania.
– W rekomendacjach nie ma już kryterium minimalnego czasu trwania natężonego wydechu (6 sekund). Było ono przyczyną trudności w wykonywaniu badań u pacjentów z chorobami restrykcyjnymi. Pierwszoplanowym kryterium zakończenia wydechu jest plateau definiowane jako zmiana objętości nie mniejsza niż 25 ml w ostatniej sekundzie natężonego wydechu. Wystarczający jest 15-sekundowy wydech, jeśli nie osiąga się plateau. Jeśli nie można uzyskać 15-sekundowego wydechu, zwracamy uwagę, czy FVC jest powtarzalne w kilku następnych próbach. Warto w tej sytuacji posiłkować się parametrami wdechowymi. Jeśli kryteria natężonego wydechu nie są spełnione, to też nie znaczy, że badanie jest do wyrzucenia. Pojawiła się nowa kategoria „useability”, czyli użytecznego klinicznie badania. Mówimy o nim wtedy, kiedy nie jest idealne technicznie, ale może być użyteczne.
– Zasady wykonywania próby rozkurczowej nie zmieniły się, ale pojawiły się zmiany w terminologii. Należy unikać terminu „próba odwracalności”. Obecnie właściwy termin to: badanie odpowiedzi na bronchodilator, czyli próba rozkurczowa.
– Spirometria w celach diagnostycznych powinna być wykonywana z próbą rozkurczową również u chorych bez obturacji. Istotna poprawa po leku może nieść istotne informacje kliniczne.
Rola spirometrii w POChP:
– Badanie wykonuje się w celu rozpoznania POChP. Podczas kongresu ERS 2021 zaprezentowano dokument przygotowany przez 4 organizacje zajmujące się badaniami czynnościowymi na Wyspach Brytyjskich, który wskazuje kierunki działań mających na celu powrót do wykonywania badań spirometrycznych po pandemii COVID-19.
– PTChP opublikowało rekomendacje dotyczące organizowania badania w sposób maksymalizujący bezpieczeństwo osób badanych i personelu.
– Należy określić grupę pacjentów, która wymaga spirometrii priorytetowo. Taką grupą są np. chorzy wymagający rozpoznania POChP.
– Nie zaleca się natomiast rutynowego powtarzania spirometrii u chorych z rozpoznaną już chorobą, zwłaszcza w okresie pandemii. Wynik badania spirometrycznego nie wpływa na decyzje terapeutyczne. Należy wykonywać spirometrię u pacjentów, u których są do tego wskazania (np. znacząca zmiana stanu klinicznego, konieczność wykonania zabiegu operacyjnego).
