Szczepienia przeciw półpaścowi – aktualne dane
Redaktor: Arleta Czarnik
Data: 09.05.2022
Szczepienia zmniejszają częstość występowania półpaśca i związanych z nim powikłań, które stanowią obciążenie zarówno zdrowotne, jak i społeczno-ekonomiczne. Obecnie dostępne są dwie szczepionki: zawierająca żywego atenuowanego wirusa (LZV) oraz rekombinowana z adiuwantem (RZV). Szczepionka RZV ma wyższą skuteczność i zapewnia dłuższy okres ochronny.
Półpasiec (herpes zoster) jest chorobą skóry spowodowaną reaktywacją utajonego zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus – VZV). Klinicznie objawia się występowaniem zmian skórnych w postaci zgrupowanych pęcherzyków na podłożu rumieniowym. Choroba pojawia się najczęściej, gdy wraz z wiekiem ulega osłabieniu odporność komórkowa przeciw wirusowi ospy wietrznej i półpaśca, która rozwinęła się podczas pierwotnego zakażenia.
Pierwotne zakażenie VZV, które zazwyczaj występuje u dzieci, może wywoływać ospę wietrzną. Po przechorowaniu ospy wietrznej wirus pozostaje w postaci utajonej w zwojach nerwowych, a w sprzyjających warunkach może ulec uaktywnieniu. Szczepienie przeciw ospie wietrznej lub zakażenie powoduje wytwarzanie przeciwciał swoistych dla VZV, co zapewnia ochronę przed wirionami bytującymi w postaci utajonej w zwojach grzbietowych po przechorowaniu ospy wietrznej. Odporność ta może jednak zanikać z wiekiem i po wystąpieniu określonych czynników, a na pewnym etapie może dojść do uaktywnienia VZV, które klinicznie przyjmuje postać półpaśca.
Półpasiec może powodować różne powikłania, m.in. neuralgię półpaścową, która stanowi istotne obciążenie zdrowotne i społeczno-ekonomiczne oraz niekorzystnie wpływa na jakość życia. Już od dawna dostępne są leki przeciwwirusowe wskazane w leczeniu półpaśca, ale ich skuteczność może być niezadowalająca, zwłaszcza u pacjentów z obniżoną odpornością. W celu zapobiegania rozwojowi powikłań opracowano szczepionki dla pacjentów w podeszłym wieku. Zmniejszają one częstość występowania choroby, ograniczają pojawianie się powikłań i przypadki ciężkiego przebiegu choroby.
Artykuł zamieszczony w „Przeglądzie Dermatologicznym” zawiera przegląd aktualnie dostępnych szczepionek przeciw półpaścowi i ich skuteczności. W pracy uwzględniono szczepionkę zawierającą żywego atenuowanego wirusa oraz rekombinowaną szczepionkę z adiuwantem.
Żywa atenuowana szczepionka (live attenuated zoster vaccine – LZV) to pierwsza wprowadzona do obrotu szczepionka przeciw półpaścowi, dostępna od ponad dekady. Jej działanie ochronne utrzymuje się do 8 lat, choć niektóre badania wskazują, że maksymalny okres ochronny wynosi ok. 5 lat. Stosowanie szczepionki LZV u osób bez zaburzeń odporności jest bezpieczne, a ewentualne działania niepożądane mają łagodny przebieg. LZV może być podawana pacjentom z chorobami współistniejącymi, takimi jak cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek lub reumatoidalne zapalenie stawów. Przeciwwskazania do stosowania LZV obejmują pierwotne i nabyte stany niedoboru odporności, leczenie immunosupresyjne, nieleczoną gruźlicę oraz ciążę.
Rekombinowana szczepionka z adiuwantem (recombinant zoster vaccine – RZV) została zatwierdzona w Stanach Zjednoczonych w 2017 r., a w Europie w 2018 r. Porównanie szczepionek RZV i LZV wykazało, że odporność humoralna i komórkowa indukowana przez RZV może być wyższa oraz utrzymywać się dłużej niż w przypadku szczepionki LZV. W przeglądzie systematycznym dotyczącym stosowania RZV stwierdzono pewne działania niepożądane. Do najczęściej zgłaszanych należały ból w miejscu wstrzyknięcia oraz ból mięśni, oprócz tego odnotowano: rumień, obrzęk, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, bóle głowy i gorączkę. Brakuje danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania szczepionki RZV u kobiet w ciąży i karmiących piersią, dlatego zaleca się jej unikanie w tej grupie. Przeciwwskazaniem do szczepienia RZV jest ciężka reakcja alergiczna (np. anafilaktyczna) na składnik szczepionki w wywiadzie.
Szczepionki przeciw półpaścowi są łatwo dostępne. Na podstawie dowodów naukowych można stwierdzić, że szczepienia zmniejszają częstość występowania półpaśca i związanych z nim powikłań, które stanowią obciążenie zarówno zdrowotne, jak i społeczno-ekonomiczne. Szczepionka RZV jest preferowana w stosunku do LZV ze względu na wyższą skuteczność i dłuższy okres ochronny.
Pełna treść artykułu: Khairuddin Djawad, Safruddin Amin, Anni Adriani, Widyawati Djamaluddin, Dirmawati Kadir, Sri Vitayani Muchtar. Herpes zoster vaccination. An update. Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2021; 108 (6): 517-525.
Pierwotne zakażenie VZV, które zazwyczaj występuje u dzieci, może wywoływać ospę wietrzną. Po przechorowaniu ospy wietrznej wirus pozostaje w postaci utajonej w zwojach nerwowych, a w sprzyjających warunkach może ulec uaktywnieniu. Szczepienie przeciw ospie wietrznej lub zakażenie powoduje wytwarzanie przeciwciał swoistych dla VZV, co zapewnia ochronę przed wirionami bytującymi w postaci utajonej w zwojach grzbietowych po przechorowaniu ospy wietrznej. Odporność ta może jednak zanikać z wiekiem i po wystąpieniu określonych czynników, a na pewnym etapie może dojść do uaktywnienia VZV, które klinicznie przyjmuje postać półpaśca.
Półpasiec może powodować różne powikłania, m.in. neuralgię półpaścową, która stanowi istotne obciążenie zdrowotne i społeczno-ekonomiczne oraz niekorzystnie wpływa na jakość życia. Już od dawna dostępne są leki przeciwwirusowe wskazane w leczeniu półpaśca, ale ich skuteczność może być niezadowalająca, zwłaszcza u pacjentów z obniżoną odpornością. W celu zapobiegania rozwojowi powikłań opracowano szczepionki dla pacjentów w podeszłym wieku. Zmniejszają one częstość występowania choroby, ograniczają pojawianie się powikłań i przypadki ciężkiego przebiegu choroby.
Artykuł zamieszczony w „Przeglądzie Dermatologicznym” zawiera przegląd aktualnie dostępnych szczepionek przeciw półpaścowi i ich skuteczności. W pracy uwzględniono szczepionkę zawierającą żywego atenuowanego wirusa oraz rekombinowaną szczepionkę z adiuwantem.
Żywa atenuowana szczepionka (live attenuated zoster vaccine – LZV) to pierwsza wprowadzona do obrotu szczepionka przeciw półpaścowi, dostępna od ponad dekady. Jej działanie ochronne utrzymuje się do 8 lat, choć niektóre badania wskazują, że maksymalny okres ochronny wynosi ok. 5 lat. Stosowanie szczepionki LZV u osób bez zaburzeń odporności jest bezpieczne, a ewentualne działania niepożądane mają łagodny przebieg. LZV może być podawana pacjentom z chorobami współistniejącymi, takimi jak cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek lub reumatoidalne zapalenie stawów. Przeciwwskazania do stosowania LZV obejmują pierwotne i nabyte stany niedoboru odporności, leczenie immunosupresyjne, nieleczoną gruźlicę oraz ciążę.
Rekombinowana szczepionka z adiuwantem (recombinant zoster vaccine – RZV) została zatwierdzona w Stanach Zjednoczonych w 2017 r., a w Europie w 2018 r. Porównanie szczepionek RZV i LZV wykazało, że odporność humoralna i komórkowa indukowana przez RZV może być wyższa oraz utrzymywać się dłużej niż w przypadku szczepionki LZV. W przeglądzie systematycznym dotyczącym stosowania RZV stwierdzono pewne działania niepożądane. Do najczęściej zgłaszanych należały ból w miejscu wstrzyknięcia oraz ból mięśni, oprócz tego odnotowano: rumień, obrzęk, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, bóle głowy i gorączkę. Brakuje danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania szczepionki RZV u kobiet w ciąży i karmiących piersią, dlatego zaleca się jej unikanie w tej grupie. Przeciwwskazaniem do szczepienia RZV jest ciężka reakcja alergiczna (np. anafilaktyczna) na składnik szczepionki w wywiadzie.
Szczepionki przeciw półpaścowi są łatwo dostępne. Na podstawie dowodów naukowych można stwierdzić, że szczepienia zmniejszają częstość występowania półpaśca i związanych z nim powikłań, które stanowią obciążenie zarówno zdrowotne, jak i społeczno-ekonomiczne. Szczepionka RZV jest preferowana w stosunku do LZV ze względu na wyższą skuteczność i dłuższy okres ochronny.
Pełna treść artykułu: Khairuddin Djawad, Safruddin Amin, Anni Adriani, Widyawati Djamaluddin, Dirmawati Kadir, Sri Vitayani Muchtar. Herpes zoster vaccination. An update. Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2021; 108 (6): 517-525.
