Wytyczne w sprawie procedury przerwania ciąży – stanowisko NRL

Naczelna Rada Lekarska, pozytywnie oceniając wytyczne w sprawie obowiązujących przepisów prawnych dotyczących dostępu do procedury przerwania ciąży, podkreśla, że rozwiązanie to w zakresie problematyki przerywania ciąży nie może być uznane za wystarczające i docelowe.  

Naczelna Rada Lekarska wydaje stanowisko w sprawie wytycznych minister zdrowia w sprawie obowiązujących przepisów prawnych dotyczących dostępu do procedury przerwania ciąży oraz wytycznych prokuratora generalnego w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie prowadzenia postępowań przygotowawczych dotyczących odmowy dokonania przerwania ciąży oraz tzw. aborcji farmakologicznej.

Wytyczne w sprawie aborcji – stanowisko NRL 
– Wytyczne w sprawie aborcji stanowią próbę wyjaśnienia lekarzom, pacjentkom i prokuratorom problematyki związanej ze stosowaniem obecnych, wysoce niedoskonałych przepisów prawa dotyczących przerywania ciąży.

– Sam fakt opublikowania przez minister zdrowia oraz prokuratora generalnego takich wytycznych wyjaśniających przepisy prawa należy ocenić wysoce pozytywnie. Należy jednak zaznaczyć, że o ile nadanie przez prokuratora generalnego swojemu pismu nazwy „wytyczne” wydaje się uzasadnione z uwagi na to, że ich adresatami są prokuratorzy, dla których – zgodnie z ustawą z 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze – prokurator generalny jest przełożonym, a prawo o prokuraturze przyznaje prokuratorowi generalnemu uprawnienie do wydawania wytycznych i poleceń, o tyle samorząd lekarski nie znajduje uzasadnienia dla nadania przez minister zdrowia nazwy „wytyczne” dla pisma skierowanego do lekarzy – ordynatorów i kierowników oddziałów – tutaj nie występuje podległość służbowa lekarzy pełniących te funkcje wobec ministra zdrowia – tłumaczy NRL.

Minister Leszczyna o wytycznych w sprawie aborcji – Nowe zasady dotyczące aborcji nie zmieniają prawa, ale jedynie dają wykładnię co do tego, jak należy je czytać – powiedziała minister zdrowia Izabela Leszczyna. 

W ocenie samorządu lekarskiego powinien to być raczej komunikat lub wyjaśnienia minister zdrowia, a nie wytyczne.

– Tworzenie wytycznych dla lekarzy jest domeną wyłącznie lekarskich towarzystw naukowych i gremiów naukowych, natomiast wydanie ich przez ministra zdrowia może być odbierane jako próba wywarcia presji na środowisko lekarskie – stwierdza NRL.

– Pozytywnie oceniając wydanie przez ministra zdrowia i prokuratora generalnego wspomnianych dokumentów, należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że rozwiązanie to w zakresie problematyki przerywania ciąży nie może być uznane za wystarczające i docelowe. Wytyczne wydane jednoosobowo przez ministra czy prokuratora generalnego mają to do siebie, że w równie szybki sposób mogą zostać uchylone lub znacząco zmienione. Nie wiążą one także sądów w zakresie wykładni prawa i jego stosowania – pisze rada.

Jak kontynuuje NRL, problematyka legalnej terminacji ciąży jest niezwykle wrażliwym społecznie tematem, wokół którego narosło wiele wątpliwości i trudności, a uchylenie niektórych przepisów ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży przez Trybunał Konstytucyjny spowodowało, że aktualne brzmienie ustawy nasuwa wiele problemów interpretacyjnych.

NRL od dawna wnioskuje, aby przyjęte w prawodawstwie rozwiązania dotyczące warunków i kryteriów przerywania ciąży zostały określone w akcie rangi ustawy, a także aby były jasne i jednoznaczne.

NRL o potrzebie regulacji prawnej 
W związku z powyższym Naczelna Rada Lekarska ponawia zgłaszaną już przez samorząd lekarski potrzebę przygotowania przez parlament regulacji prawnej określającej jednoznacznie warunki przerywania ciąży.

– To parlament, jako władza ustawodawcza, wyposażony jest w legitymację do regulowania tego rodzaju społecznie istotnych obszarów życia społecznego. Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. ciężar określenia, na jakich warunkach i w jakich okolicznościach możliwe jest przerwanie ciąży, spoczywa w istocie na lekarzach czy placówkach medycznych i ten stan rzeczy należy uznać za daleko niezadowalający w demokratycznym państwie prawa – wskazuje. 

NRL zwraca się do lekarzy o zapoznanie się z wytycznymi minister zdrowia oraz prokuratora generalnego, uznając, że ich celem jest ujednolicenie praktyki stosowania ustawy z 7 stycznia 1993 r. i próba wyjaśnienia niektórych wątpliwości, które narosły w czasie jej stosowania.

A jednak referendum w sprawie aborcji? Pisze się, że premier Donald Tusk rozważa propozycję polityków z Trzeciej Drogi, czyli przeprowadzenie referendum dotyczącego aborcji.  

Samorząd lekarski spodziewa się, że opublikowane wytyczne prokuratora generalnego i ministra zdrowia wpłyną w istotnym stopniu na stosowanie przez organy publiczne ustawy o planowaniu rodziny. NRL podkreśla, że dokumenty te nie rozstrzygnęły wszystkich wątpliwości, które pojawiają się w trakcie kwalifikacji pacjenta do takiej procedury i jej wykonania, mało tego – zrodziły dodatkowe poważne zastrzeżenia środowiska lekarskiego z uwagi na płynącą z nich sugestię, jakoby lekarz wykonujący zabieg miał ograniczone prawa do zwołania konsylium w tej sprawie oraz analizy zaistnienia wskazań do wykonania tej procedury.

Rada dodaje, że w dokumencie wydanym przez minister zdrowia – oprócz przypomnienia podstawowych informacji prawnych o warunkach przerywania ciąży, które nie budzą większych sporów – znalazły się też wyjaśnienia niektórych zagadnień o charakterze spornym.

Wskazuje, że warte odnotowania są kwestie poruszone w wytycznych ministra zdrowia, czyli m.in. wyjaśnienia dotyczące art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o planowaniu rodziny, który stanowi, że przerwanie ciąży może być dokonane przez lekarza, w przypadku gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej.

– W ocenie ministra zdrowia ustawa o planowaniu rodziny nie określa zamkniętego katalogu wskazań do przerwania ciąży w przypadku, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, wskazania mogą więc dotyczyć każdego obszaru zdrowia, zarówno fizycznego, jak i psychicznego – zwraca uwagę NRL.

Ustawa nie precyzuje pojęcia „zagrożenie”
Wytyczne resortu wskazują ponadto, że ustawa o planowaniu rodziny nie precyzuje także pojęcia „zagrożenie”, pozostawiając je do oceny lekarza działającego na podstawie aktualnej wiedzy medycznej.  

– Minister zdrowia uznaje, że do stwierdzenia wystąpienia okoliczności, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety, wymagane jest tylko jedno orzeczenie lekarza specjalisty w zakresie medycyny właściwej ze względu na rodzaj choroby kobiety ciężarnej, co do zasady zatem uzależnianie możliwości przerwania ciąży od uzyskania dodatkowych orzeczeń albo opinii lekarzy nie znajduje uzasadnienia. W wytycznych przypomniano, że tzw. klauzula sumienia jest prawem wyłącznie lekarza i nie może się na nią powoływać podmiot leczniczy – stwierdza NRL.

Stanowisko w całości poniżej.

Przeczytaj także: „Wytyczne dotyczące aborcji – idziemy we właściwym kierunku”.