Zależność między sytuacją finansową szpitala a jakością opieki – wyniki przeglądu literatury

Z ogólnego przeglądu literatury wynika, że szpitale są w stanie jednocześnie poprawiać i utrzymywać jakość oraz zyskowność. Sugeruje to, że potencjalny trade-off między jakością a kosztami nie jest aż tak silny, jak sugerują niektóre badania teoretyczne.

Artykuł dr hab. Katarzyny Dubas-Jakóbczyk z Zakładu Ekonomiki Zdrowia i Zabezpieczenia Społecznego Instytutu Zdrowia Publicznego Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum:
W ujęciu teoretycznym zależność między jakością opieki a sytuacją finansową szpitala przybierać może dwa kierunki.

Z jednej strony dobra jakość opieki może wpływać pozytywnie na finanse szpitala. Dokonuje się to poprzez:
– zwiększony popyt na usługi, co przekłada się na zwiększone dochody,
– dodatkowe bonusy finansowe w ramach programów opłaty za rezultat (pay for performance),
– ograniczanie kosztów dzięki zmniejszeniu częstotliwości zdarzeń niepożądanych.

Z drugiej strony szpital będący w dobrej kondycji finansowej posiadać może większe zasoby finansowe na inwestycje w systemy poprawy jakości czy też zatrudnienie najlepszych specjalistów (rys. 1) ¹.



Celem naszego przeglądu literatury (typu scoping review) było zidentyfikowanie i usystematyzowanie dostępnych wyników badań dotyczących zależności pomiędzy sytuacją finansową szpitali (F) a jakością opieki (Q). Włączono publikacje, w których:
– sytuacja finansowa szpitala mierzona była za pomocą wskaźnika wyrażającego relację minimum dwóch zmiennych (zgodnie z klasycznym ujęciem finansowej analizy wskaźnikowej ²,
– miary jakości opieki można było zaklasyfikować do jednego z trzech obszarów: struktury, procesu lub wyniku (zgodnie z matrycą Donabediana ³).

Zidentyfikowano 69 publikacji, w tym 60 badań empirycznych, pięć przeglądów literatury, dwa opracowania teoretyczne i dwie dysertacje. W przypadku większości zidentyfikowanych badań empirycznych:
– przedmiotem badania były szpitale w Stanach Zjednoczonych,
– zastosowano podejście przekrojowe (oceniano występowanie zależności, lecz nie przyczynowości),
– przeprowadzono analizy statystyczne, w których metryki sytuacji finansowej szpitala stanowiły zmienne zależne (oceniano wpływ jakości usług na sytuację finansową szpitali: Q → F).

W zdecydowanej większości badań empirycznych sytuacja finansowa szpitala oceniana była za pomocą wskaźników zyskowności (np. zysk w przeliczeniu na jedną usługę lub zysk operacyjny szpitala w danym okresie), natomiast w odniesieniu do jakości opieki badacze zastosowali zróżnicowane metryki, zarówno struktury, procesu, jak i wyniku odnoszące się do różnych obszarów tematycznych (tab. 1). Przykładowo, znaczna część badań dotyczyła oceny zależności pomiędzy jakością a zyskownością szpitala, gdzie jakość mierzona była występowaniem i/lub zastosowaniem różnych rozwiązań IT (np. systemów elektronicznego wspomagania decyzji klinicznych lub zaangażowania pacjenta – wskaźniki struktury lub procesu) lub występowaniem zdarzeń niepożądanych (wskaźniki wyniku).



W odniesieniu do wszystkich 60 badań empirycznych, w niemalże połowie zidentyfikowano pozytywną zależność pomiędzy Q a F, a w żadnym badaniu nie wykazano jednoznacznie negatywnej zależności. Badania, które dały mieszane wyniki (mix), to najczęściej analizy z wykorzystaniem wielu czynników i/lub modeli, w których ocena zależności pomiędzy Q a F różniła się w zależności od przyjętych zmiennych.

Najważniejsze wnioski:
– Zainteresowanie oceną zależności pomiędzy sytuacją finansową szpitali a jakością opieki wzrasta – większość zidentyfikowanych badań została opublikowana w latach 2010–2021.
– Zdecydowana większość badań przeprowadzona została w Stanach Zjednoczonych, co może wynikać zarówno z występującego tam tradycyjnie komercyjnego podejścia do funkcjonowania szpitali, jak i dużego nacisku na programy z zakresu monitorowania i raportowania jakości usług. Źródłem danych dla większości badań były publicznie dostępne rejestry, w których na bieżąco publikowane są zarówno dane finansowe, jak i metryki jakości usług poszczególnych szpitali.
– Mimo że możliwości porównania poszczególnych badań są bardzo ograniczone (różnorodność metod, metryk, kontekstu), z ogólnego przeglądu literatury wynika, że szpitale są w stanie jednocześnie poprawiać i/lub utrzymywać jakość oraz zyskowność. Sugeruje to, że potencjalny trade-off pomiędzy jakością a kosztami nie jest aż tak silny, jak sugerują niektóre badania teoretyczne. Ważne jest, by nie skupiać się tylko na pytaniu „ile kosztuje jakość?” (wyłącznie strona kosztowa), lecz na długofalowej analizie zależności z sytuacją finansową szpitala – „czy jakość się opłaca?” (relacja przychodów i kosztów).

Piśmiennictwo:
1. Dubas-Jakóbczyk K, Sowada Ch, Kocot E. Ekonomika organizacji świadczącej usługi medyczne: ekonomiczna analiza szpitala w Sowada Ch (red). Ekonomika świadczeniodawców w sektorze ochrony zdrowia. PZWL 2021, Str. 230.
2. Gapenski LC, Pink GH. Understanding Healthcare Financial Management. Chicago: Health Administration Press; 2015.
3. Donabedian A. The quality of care. How can it be assessed? JAMA. 1988; 260(12):1743-1748. doi:10.1001/jama.260.12.1743.

Pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: www.ijhpm.com/article_4297.

Przeczytaj także: „Ustawa o jakości po konsultacjach” i „Analiza twitterowej debaty o obowiązku szczepień przeciw COVID-19”.