Rekomendacje na temat leczenia popunkcyjnych bólów głowy

Popunkcyjne bóle głowy to uciążliwe powikłanie. Jak mu zapobiegać i jak leczyć, gdy już wystąpi? Odpowiedzi, w formie rekomendacji, udzielił zespół ekspertów na łamach prestiżowego „JAMA Network Open”.

Popunkcyjne bóle głowy są znanym powikłaniem nakłucia lędźwiowego podczas interwencji terapeutycznych lub diagnostycznych. Częstość ich występowania jest bardzo zróżnicowana i waha się od mniej niż 2 do nawet 40 proc., w zależności od czynników proceduralnych i pacjenta. Jest to dolegliwość posturalna, dlatego pacjenci nie mogą wstać z łóżka z powodu nasilających się bólów głowy podczas siedzenia lub stania. Może to być szczególnie uciążliwe dla pacjentek po porodzie, które wracają do zdrowia i pragną zajmować się noworodkiem. Ze względu na ubogi materiał dowodowy obecne podejście do leczenia nie jest jednolite. Pomimo licznych przeglądów dotyczących zapobiegania i leczenia w większości brakuje ustrukturyzowanych zaleceń.

Z tego powodu eksperci zrzeszeni w kilku towarzystwach naukowych (ASRA Pain Medicine, European Society of Regional Anaesthesia and Pain Therapy, Society for Obstetric Anesthesia and Perinatology, Obstetric Anaesthetists’ Association, American Society of Spine Radiology oraz American Interventional Headache Society) wygenerowała 37 stwierdzeń i 47 zaleceń, przy czym w przypadku prawie wszystkich zaleceń uzyskano 90–100-proc. konsensus.

Jakie jest główne przesłanie powyższej grupy roboczej? Kluczowym aspektem wytycznych jest identyfikacja czynników ryzyka przed wykonaniem zamierzonego nakłucia; przed jego zaproponowaniem należy wziąć pod uwagę istotne czynniki ryzyka, w tym rozmiar i rodzaj igły oraz czynniki związane z pacjentem (młodszy wiek i płeć żeńska).

Dowody nie potwierdzają rutynowego stosowania reżimu łóżkowego, choć może być stosowany jako środek tymczasowy w celu złagodzenia objawów. Należy utrzymywać odpowiednie nawodnienie możliwie za pomocą płynów doustnych.

Ponadto wszystkim pacjentom należy zaproponować regularną analgezję multimodalną, w tym acetaminofen i niesteroidowe leki przeciwzapalne, chyba że jest to przeciwwskazane, a przy braku skuteczności można rozważyć krótkotrwałe stosowanie opioidów. Dodatkowo można podawać kofeinę w ciągu pierwszych 24 godzin wystąpienia objawów w maksymalnej dawce 900 mg na dzień (200–300 mg w przypadku karmienia piersią). Co do pozostałych często stosowanych leków (hydrokortyzonu, teofiliny, tryptanów, neostygminy, atropiny i gabapentyny) brak wiarygodnych dowodów na ich uzasadnione stosowanie.

Pełna wersja wytycznych, z szerokim omówieniem, jest dostępna pod linkiem: „Consensus Practice Guidelines on Postdural Puncture Headache From a Multisociety, International Working Group. A Summary Report”.

Opracowanie: lek. Damian Matusiak