E-papierosy – postępująca plaga

Roczna sprzedaż jednorazowych e-papierosów w Polsce wyniosła ok. 100 mln sztuk – sięga po nie 25 proc. dziewczynek i 21 proc. chłopców w wieku od 12 do 15 lat.

• Wiek inicjacji palenia, wapowania czy podgrzewania znacząco się obniża. 75 proc. dzieci po raz pierwszy próbuje produktu z nikotyną do 15. roku życia
• 70 proc. badanych 16- i 17-latków zaopatruje się w produkty nikotynowe w sklepie lub kiosku
• W 2023 r. sprzedaż jednorazówek w Polsce sięgnęła ok. 100 mln sztuk, podczas gdy rok wcześniej szacowana była na 32 mln.
• W 2024 r. Polacy wydadzą na e-papierosy ponad 1,2 mld zł
• Z badań WHO oraz danych opublikowanych przez RPP wynika, że Polska ma jeden z najwyższych na świecie odsetków nieletnich używających e-papierosów

Zaczyna się już przed 15. rokiem życia
– Eksperci Polskiego Towarzystwa Postępów Medycyny – Medycyna XXI, na podstawie badania ankietowego grupy 16- i 17-latków, stwierdzają, że wiek inicjacji palenia, wapowania czy podgrzewania znacząco się obniża. 75 proc. dzieci po raz pierwszy próbuje produktu z nikotyną do 15. roku życia. Większość zaczyna od e-papierosa, jego stosowanie jest już trzykrotnie częstsze niż standardowych papierosów w tej grupie nastolatków – stwierdził prezes PTPM, prof. dr hab. med. Krzysztof J. Filipiak, kardiolog, internista i farmakolog kliniczny.

70 proc. badanych 16- i 17-latków zaopatruje się w produkty nikotynowe w sklepie lub kiosku.

– Kontrola sprzedaży wyrobów z nikotyną nieletnim nie działa, a chińskie jednorazówki zalewają nasz rynek. Zakaz sprzedaży jednorazowych e-papierosów – w pierwszym rzędzie tych o smakach przyciągających nieletnich – jest palącą koniecznością. Wzywamy do jak najszybszych działań i bardzo bolejemy nad tym, że problemu tego nie udało się legislacyjnie rozwiązać przed okresem wakacyjnym 2024 roku – podkreślił ekspert.

1,2 mld zł wydamy w tym roku na e-papierosy
Z danych serwisu Statista wynika, że przychody importerów tych używek wzrosną o 5,5 proc. rok do roku. W Polsce dynamika wzrostu jest wyższa m.in. niż w Niemczech (2,1 proc.), Czechach (4,3 proc.) i Słowacji (5,0 proc.). Jak się szacuje, w 2024 r. Polacy wydadzą na e-papierosy ponad 1,2 mld zł.

Z badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz danych opublikowanych przez Rzecznika Praw Dziecka wynika, że Polska ma jeden z najwyższych na świecie odsetków nieletnich używających e-papierosów: między 12. a 15. rokiem życia, e-papierosów używa 25 proc. dziewczynek i 21 proc. chłopców.

Centrum Monitorowania Rynku (CMR) poinformowało, że „przebojem sprzedaży” były w Polsce tzw. e-papierosy jednorazowe, które importowane są z Chin, gdzie sprzedaż tych artykułów jest zakazana. Według szacunków Grand View Research Chiny sprzedały w ubiegłym roku e-papierosy o wartości 2,27 mld dolarów.

Według szacunków Instytutu Prognoz i Analiz Gospodarczych (IPAG) w 2023 r. sprzedaż jednorazówek w Polsce sięgnęła ok. 100 mln sztuk, podczas gdy rok wcześniej szacowana była na 32 mln. Ponad 90 proc. sprzedanych W Polsce e-papierosów miało smak słodki, owocowy lub tzw. napojowy. Łącznie w oficjalnej polskiej dystrybucji jest ok. 770 kombinacji smakowych e-papierosów jednorazowych. Statystyczna jednorazówka kosztuje ok. 30 zł i pozwala na ok. 600 zaciągnięć. To równowartość wypalenia ok. 3 paczek papierosów.

Zakaz sprzedaży nie działa
Według ostatniego badania ankietowego młodzieży PolNicoYouth, niemal 43 proc. nastolatków deklaruje, że samodzielnie kupuje e-papierosy w sklepie, pomimo formalnego zakazu sprzedaży tej używki nieletnim. Interwencję w tej sprawie podjęło już środowisko lekarzy pediatrów. Polskie Towarzystwo Pediatryczne zaapelowało do premiera Donalda Tuska i minister zdrowia Izabeli Leszczyny o zakaz sprzedaży tej używki.

– Polskie Towarzystwo Pediatryczne rekomenduje wprowadzenie zakazu stosowania e-papierosów, dodatków smakowych (deserowych i owocowych) oraz zakazu sprzedaży jednorazowych wersji tych produktów. Jednorazowe, aromatyzowane e-papierosy są produktami relatywnie nowymi na polskim rynku, a odległe skutki zdrowotne nie zostały jeszcze dobrze poznane. Dla niektórych substancji dodawanych do e-liquidów dla osiągnięcia atrakcyjnego smaku nadal brakuje danych toksykologicznych uwzględniających wziewną drogę podania – przekazała w stanowisku wystosowanym do rządu prof. Teresa Jackowska, prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.

Koniec z e-papierosami dla nieletnichW konsultacjach publicznych jest projekt nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, z którym zakazuje się sprzedaży e-papierosów niepełnoletni.

– Skład e-papierosów nie jest w Polsce badany, a rejestracja jest prowadzona na podstawie deklaracji importera – zauważyła specjalistka, wskazując, że e-papierosy są stosunkowo nowymi produktami, a większość bezpośrednich dowodów dotyczących e-papierosów ogranicza się do badań krótkoterminowych.

– Pośrednie dowody, takie jak badania długoterminowych skutków zdrowotnych zażywania substancji stosowanych w e-płynach, jak formaldehyd, mogą być przydatne do uzyskania pełnego obrazu bezpieczeństwa i potencjalnych długoterminowych skutków używania e-papierosów. Zgłoszono, że płyny zawierają nie tylko nikotynę, lecz także środki aromatyzujące i szkodliwe substancje, takie jak metale ciężkie, lotne związki organiczne i chemikalia powodujące raka. Ostatnie raporty wykazały ponad 200 unikalnych składników stosowanych w e-liquidach – dodała prof. Jackowska.

Rynek e-papierosów w 2024 roku szacowany na 26 mld dolarów
Uwagę na problem dostępu nieletnich do e-papierosów jednorazowych zwracało uwagę również Polskie Towarzystwo Postępów Medycyny – Medycyna XXI. Jak wynika z ankietowego badania młodzieży, omawianego przez ekspertów towarzystwa, spośród uczniów używających nikotyny aż 78 proc. regularnie używa e-papierosów.

To ponad trzykrotnie więcej niż uczniów palących papierosy. Nastolatków do e-papierosów przyciągają przede wszystkim ciekawe smaki imitujące owoce, słodycze lub napoje gazowane. Takie aromaty wybiera 87 proc. uczniów używających e-papierosów. 58 proc. spośród tych, którzy mieli styczność z nikotyną, po raz pierwszy spróbowało jej z e-papierosa.

Według danych portalu Statista globalny rynek e-papierosów w tym roku będzie wart jest 26 mld dolarów. Polska uznawana jest zaś za jeden z największych rynków e-papierosowych w UE. Ze względu na rosnącą popularność używki wśród osób młodych część państw decyduje się na całkowity zakaz sprzedaży e-papierosów jednorazowych, które stały się szczególnie popularne wśród nieletnich.

W Europie na ten krok zdecydowała się już Belgia, która notyfikowała zakaz sprzedaży tzw. jednorazówek do Komisji Europejskiej i otrzymała na niego zgodę Brukseli. Zakaz sprzedaży tych produktów mają zamiar wprowadzić Francja i Wielka Brytania.

Przeczytaj także: „Wyższe ceny na papierosy i alkohol”.