Znikający lekarze sądowi

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej na posiedzeniu 5 grudnia postanowiło wystąpić z petycją dotyczącą uchylenia ustawy o lekarzu sądowym i upoważnić prezesa NRA adw. Przemysława Rosatiego do reprezentowania rady w pracach nad projektem. Petycja zostanie złożona w Sejmie, Senacie i Radzie Ministrów.

Naczelna Rada Adwokacka podjęła uchwałę w sprawie złożenia w interesie publicznym petycji dotyczącej uchylenia ustawy o lekarzu sądowym.

– Prezes NRA w tym roku dwukrotnie alarmował Ministerstwo Sprawiedliwości o braku dostępności lekarzy sądowych na terenie całego kraju – jednak od maja do października sytuacja jeszcze uległa pogorszeniu – informuje NRA w komunikacie.

Legislacyjne rozwiązanie problemu braku dostępności lekarzy sądowych

Jak tłumaczy adw. Przemysław Rosati, przepisy przewidujące istnienie tzw. lekarzy sądowych są dysfunkcyjne i szkodliwe dla obywateli, a także dla adwokatów. Zamiast wspierać obywateli w realizacji ich praw procesowych, tworzą kolejne przeszkody i zastawiają na ludzi pułapki.

– Wprowadzona w 2007 roku instytucja lekarza sądowego nie sprawdziła się. Nie ma żadnego powodu, aby odmawiać lekarzom wystawiającym klasyczne zaświadczenia lekarskie zaufania, które jest oczywistym elementem wykonywania zawodu lekarza. W związku z powyższym nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia, aby istniał „nadlekarz”, który obecnie weryfikuje wystawiane przez lekarza prowadzącego danego pacjenta, zaświadczenia lekarskie stwierdzające niezdolność do pracy, czy niezdolność do wzięcia udziału w czynności procesowej. Zwykłe zaświadczenie lekarskie uruchamia świadczenia z ubezpieczenia społecznego, świadczenia wypłacane przez Skarb Państwa, ale nie jest wystarczające do tego, aby usprawiedliwić niestawiennictwo w sądzie – mówi adw. Rosati.

Brakuje lekarzy sądowychObywatele skarżą się na problemy z dostępnością lekarzy sądowych, którzy wydają zaświadczenia o zdolności stawiennictwa danej osoby na rozprawie. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się w tej sprawie do ministra sprawiedliwości.

NRA przypomina, że obowiązujące przepisy ustawy z 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym stosuje się „w przypadkach dotyczących usprawiedliwiania niestawiennictwa z powodu choroby, na wezwanie lub zawiadomienie sądu lub organu prowadzącego postępowanie karne, w postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296, z późn. zm.) oraz ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555, z późn. zm.), stron, ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, świadków, oskarżonych, obrońców i innych uczestników postępowania.

W całym kraju brakuje lekarzy sądowych

Analizy przeprowadzone przez Naczelną Radę Adwokacką w kwietniu i październiku 2024 r. na podstawie informacji dostępnych na stronach internetowych poszczególnych sądów okręgowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wykazały, że w dziesięciu okręgach sądowych lekarze sądowi nie są w ogóle dostępni (brak zawartych umów między lekarzami a prezesami tych sądów), a w pozostałych okręgach sądowych ich liczba jest niewystarczająca, aby można było zrealizować obowiązek wynikający z przepisów prawa, które obligują do uzyskania takiego zaświadczenia.

W kwietniu 2024 r. w całym kraju dostępnych było 222 lekarzy sądowych. W przypadku dziewięciu okręgów sądowych nie byli oni w ogóle dostępni.

W październiku 2024 r. ogólna liczba lekarzy sądowych spadła do 218, a w dziesięciu okręgach sądowych lekarze sądowi nie są w ogóle dostępni (brak zawartych umów).

Obywatel postawiony jest więc w sytuacji, w której państwo wymaga zaświadczenia od lekarza sądowego jednocześnie nie zapewniając dostępności do lekarza z takimi uprawnieniami.

To ma negatywny wpływ nie tylko na obywateli, ale także na adwokatów i ich możliwość wykonywania zawodu.

Brak dostępności lekarzy sądowych niesie za sobą poważne, często nieodwracalne skutki dla obywatela, który nie ma możliwości skutecznego usprawiedliwienia swojej nieobecności w sądzie.

Warto mieć na uwadze, że brak dostępności lekarzy sądowych o różnych specjalizacjach powoduje, iż lekarze ci wydają zaświadczenia potwierdzające zdolność lub niezdolność do stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie organu uprawnionego, powielając diagnozy innych lekarzy, znajdujące się w przedkładanej im dokumentacji medycznej, nie czując się kompetentnymi do czynienia własnych ustaleń.

To zaś prowadzi do wniosku, że dalsze utrzymywanie w systemie prawa instytucji lekarza sądowego jest zbyteczne i niecelowe. W dobie pełnej kontroli państwa (ZUS, KRUS, NFZ i tp.) nad elektronicznym systemem wystawiania zwolnień i zaświadczeń lekarskich celowe i wystarczające wydaje się powierzenie obowiązków lekarzy sądowych lekarzom szeroko rozumianej Służby Zdrowia.

System mogą uzdrowić inni lekarze

Petycja prezydium NRA zawiera projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, oraz o uchyleniu ustawy o lekarzu sądowym.

Podkreśla, że proponowane rozwiązanie polega na uchyleniu ustawy z 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym i pozostawienie każdemu lekarzowi prawa do wystawienia zaświadczenia lekarskiego, które będzie honorowane przez sądy i prokuratury. Rozwiązanie takie będzie korzystne i dostępne dla każdego obywatela.

– Proponowane rozwiązanie przyczyni się do szybkiej zmiany sytuacji i tym samym umożliwienia obywatelom terminowego usprawiedliwiania niestawiennictwa przed sądami i organami procesowymi – przekonuje. 

Rada przypomina, że prezes NRA dwukrotnie alarmował ministra sprawiedliwości o braku dostępności lekarzy sądowych.

– W maju 2024 r. wskazywał, że konieczne jest zapewnienie dostępności lekarzy sądowych w każdym okręgu sądowym oraz zapewnienie odpowiedniej liczby tych lekarzy, pozwalającej na realizowanie powierzonych im zadań. Już wtedy argumentował za uchyleniem przepisów ustawy z 15 czerwca 2007 r. o lekarzu sądowym – dodaje NRA.
    
Prezes NRA ponownie zwrócił się do ministra sprawiedliwości w sprawie zapewnienia dostępności lekarzy sądowych w październiku 2024 r.

Uchwała prezydium NRA i projekt ustawy poniżej: