Neurologia u progu kryzysu

– Istotne jest, żeby neurologia została uznana za strategiczną dziedzinę w polityce zdrowotnej państwa – tak, jak kardiologia i onkologia. Zarówno my, neurolodzy, jak i pacjenci czekamy na dostęp do nowoczesnych terapii w chorobach neurologicznych – mówi prof. Alina Kułakowska, prezes elekt PTN. To jeden z wielu wniosków płynących z raportu „Neurologia w Polsce. Stan obecny i perspektywy rozwoju”.

• Neurologia to jedna z najprężniej rozwijających się gałęzi medycyny. Na świecie w tej dziedzinie jest prowadzonych ponad 500 badań klinicznych nad nowymi lekami. W Polsce jest 17 programów lekowych dotyczących leczenia chorób układu nerwowego, w których w 2023 r. było leczonych ok. 50 tys. pacjentów. Stanowili oni ok. 25 proc. wszystkich pacjentów leczonych w programach lekowych w naszym kraju
• Z badań wynika, że w ciągu swojego życia aż jedna trzecia populacji zachoruje na jedno ze schorzeń neurologicznych. Dlatego szczególnie istotne staje się odpowiednie zorganizowanie systemu opieki neurologicznej
• Tymczasem – jak twierdzą eksperci – polska neurologia znajduje się na progu poważnego kryzysu. Przedstawieniem aktualnego stanu, niezbędnych kierunków zmian oraz perspektyw rozwoju neurologii w Polsce jest opublikowany właśnie raport „Neurologia w Polsce. Stan obecny i perspektywy rozwoju”, przygotowany przez Polskie Towarzystwo Neurologiczne i Fundację Zdrowie i Edukacja Ad Meritum.

– Jesteśmy przekonani, że raport ten jest materiałem unikatowym, zawierającym zarówno liczne dane liczbowe opisujące skalę opieki neurologicznej, jak i prezentującym stanowiska wszystkich szefów sekcji należących do Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, przedstawicieli licznych organizacji pacjentów oraz ekspertów systemu opieki zdrowotnej – podkreślają autorzy raportu, wśród których jest inicjator projektu prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak, prezes PTN (kadencja 2021–2024) oraz prof. dr hab. n. med. Alina Kułakowska, która obejmie stanowisko prezesa Polskiego Towarzystwa Neurologicznego podczas rozpoczynającego się 11 września br. XXV Zjazdu PTN.

– Jako środowisko neurologów kilka lat temu podjęliśmy decyzję o konieczności intensyfikacji naszych działań na rzecz poprawy efektywności i jakości opieki neurologicznej w Polsce. Ponieważ by dobrze leczyć pacjentów, nie wystarczy nasza wiedza fachowa, nowe terapie czy technologie. Konieczne jest odpowiednie zorganizowanie opieki, tak aby pacjent diagnozowany był jak najszybciej, by o sposobie jego leczenia decydowała najnowsza wiedza medyczna, a nie wyceny czy procedury, które często nie nadążają za postępem medycyny. Mamy świadomość, że skala chorób neurologicznych i koszty z nimi związane, zarówno budżetowe, jak i społeczne, wymagają bardzo złożonych analiz i często kompromisowych rozwiązań. Mamy jednak nadzieję, że w ostatecznym rozrachunku ekonomia i matematyka będą służyć przede wszystkim dobru pacjenta – mówi prof. Konrad Rejdak.

Wyzwania w chorobach neurodegeneracyjnych ►Podczas panelu dotyczącego chorób neurodegeneracyjnych eksperci dyskutowali o optymalizacji diagnostyki, terapii i modelu opieki w chorobie Parkinsona – zastanawiali się, do jakiego stopnia system ochrony zdrowia w Polsce jest przygotowany na wyzwania związane z takimi schorzeniami, jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona czy stwardnienie zanikowe boczne.   

Obecnie obowiązują niesprawiedliwe zasady
Jak mówi prezes, eksperci wypracowali listę rozwiązań, które są możliwe do  wprowadzenia. – Zarówno tych o szerokim zakresie, wymagających głębokich zmian organizacyjno-finansowych, jak i tych szybkich, bo nieniosących za sobą dużych rewolucyjnych zmian w prawie, a jedynie pewne uporządkowanie systemu. Rozwiązania te dotyczą na przykład wewnątrzszpitalnych rozliczeń procedur. Apelujemy też o możliwość sumowania wycen kilku procedur, bo obecnie obowiązuje niesprawiedliwa zasada, że szpital otrzymuje finansowanie tylko za jedną najwyżej wycenioną procedurę, choć praktycznie u każdego pacjenta hospitalizowanego na oddziale neurologicznym wykonuje się także mnóstwo innych, często kosztownych, dodatkowych badań – wyjaśnia.

– Konieczne jest też przyśpieszenie prac AOTMiT nad nowelizacją wycen świadczeń neurologicznych, bo trwają one już dość długo, a konsekwencje ponoszą w efekcie osoby chore – dodaje prof. Alina Kułakowska.

Przyszłość polskiej neurologii
– W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój diagnostyki i terapii w chorobach neurologicznych w Polsce, co implikuje wzrost finansowania, rozwój kadr medycznych i pomocniczych, utrzymanie i rozwój oddziałów i przychodni neurologicznych oraz optymalizację modelu opieki. W 2022 r. w Polsce funkcjonowało 208 oddziałów neurologicznych, w których leczono ok. 223 tys. pacjentów w trakcie 262 tys. hospitalizacji. W 1427 poradniach neurologicznych udzielono ponad 4,51 mln porad. W 2023 r. neurolodzy diagnozowali i leczyli ok. 6 mln pacjentów z chorobami neurologicznymi w Polsce – przypomina dr n. med. Jakub Gierczyński, jeden ze współautorów raportu.

Polska neurologia wymaga zmian i inwestycji, przede wszystkim w kadry medyczne i pomocnicze, oraz optymalizacji opieki w szpitalu, jak również opieki ambulatoryjnej. Celem jest skrócenie czasu od pierwszych objawów do postawienia diagnozy i rozpoczęcia optymalnego leczenia i rehabilitacji. Miarą sukcesu będzie odroczenie niesprawności i ryzyka przedwczesnego zgonu pacjentów neurologicznych, poprawa jakości życia chorych przewlekle oraz efektywności wykorzystania zasobów. Kluczowe rekomendacje zmian przedstawionych w raporcie koncentrują się wokół czterech głównych obszarów, którymi są:

• inwestycje w poprawę organizacji opieki zdrowotnej,
• kadry,
• innowacyjne technologie – lekowe i nielekowe,
• profilaktyka, edukacja i jakość życia pacjentów neurologicznych.

– W aspekcie polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej od stycznia do czerwca 2025 r. postulatem środowiska neurologicznego jest włączenie neurologii, jako jednego z priorytetów w zakresie zdrowia, nie tylko na okres prezydencji, ale na stałe. Chcielibyśmy, aby wreszcie decydenci kreujący politykę zdrowotną państwa dostrzegli naszą specjalizację – dodaje prof. Konrad Rejdak.

Zmiany w Krajowej Radzie do spraw NeurologiiMinister zdrowia zarządzeniem z 12 sierpnia wprowadza zmiany w składzie Krajowej Radzie do spraw Neurologii.  

Borykamy się z dużymi problemami kadrowymi
Prof. Alina Kułakowska podkreśla, że najważniejsza jest poprawa organizacji opieki neurologicznej. – Dostęp do nowoczesnych, innowacyjnych terapii i technologii jest krytycznie istotny, jednak bez osób, które będą mogły je u pacjenta zastosować, wszystko traci sens! Już teraz borykamy się z dużymi problemami kadrowymi. W tej chwili przeciętny neurolog ma około 55 lat, a jedna trzecia pracujących neurologów jest już w wieku emerytalnym. (...) Na oddziałach neurologii brakuje również pielęgniarek, które od 2015 r. nie mogą specjalizować się w dziedzinie neurologii. (...) Do usprawnienia opieki neurologicznej konieczny jest także rozwój neurorehabilitacji i sieci zakładów opiekuńczo-leczniczych, do których mogliby trafiać pacjenci po zakończeniu leczenia na oddziałach neurologicznych – wymienia ekspertka.

Nowe i przełomowe terapie
Jak podkreślają autorzy raportu, bardzo duży postęp odnotowano w Polsce w ostatnich kilku latach w zakresie refundacji nowych technologii lekowych i nielekowych w neurologii.

Nowe leki w neurologii pod względem liczby rejestracji stanowiły drugą (po lekach onkologicznych) grupę rejestrowanych leków. Liczba nowych substancji czynnych, pierwszych w swojej klasie stosowanych w neurologii, zarejestrowanych przez FDA w latach 2019–2023, wyniosła 19. W zakresie neurologii prowadzonych jest ok. 500 badań klinicznych na całym świecie. Biorąc pod uwagę, że część tych badań klinicznych zakończy się sukcesem oraz rejestracją i refundacją nowych terapii w neurologii, oprócz edukacji lekarzy na temat nowych opcji diagnostyczno-terapeutycznych należy przygotować płatników na wydatki związane z nowymi terapiami.