SMA – nowe możliwości i wyzwania

Wszyscy pacjenci z rdzeniowym zanikiem mięśni w Polsce otrzymują leczenie, a w programie lekowym są dostępne trzy dostępne terapie. Mamy także program badań przesiewowych noworodków w kierunku SMA. Jednak sytuacja nadal nie jest idealna – poprawy wymaga zabezpieczenie dostępu do rehabilitacji oraz opracowanie jasnych standardów tranzycji spod opieki pediatrycznej do opieki dla dorosłych.

• Podczas konferencji prasowej zorganizowanej przez Fundację SMA „Nowe możliwości i wyzwania w leczeniu i opiece nad osobami z SMA” podsumowano rok 2024, który przyniósł chorym z rdzeniowym zanikiem mięśni w Polsce wiele pozytywnych zmian, m.in. umożliwienie leczenia kobiet w ciąży czy rozszerzenie wskazań refundacyjnych dla terapii doustnej
• Prelegenci i zaproszeni goście zauważyli jednak, że wciąż istnieje kilka niezaspokojonych potrzeb osób chorych oraz problemów wymagających rozwiązania, m.in. płynne przejście spod opieki neurologa dziecięcego pod opiekę neurologa zajmującego się osobami dorosłymi
• Wszyscy pacjenci z SMA w Polsce otrzymują konieczne leczenie, ale sytuacja jednak nie jest idealna, bo są wciąż obszary, które wymagają poprawy. Jedną z takich kwestii jest zabezpieczenie dostępu do rehabilitacji dla pacjentów, którzy jej potrzebują – podkreślali eksperci

Podczas konferencji „Nowe możliwości i wyzwania w leczeniu i opiece nad osobami z SMA”, którą moderowała Marzena Sygut-Mirek, dyrektor działu dziennikarskiego Termedii, podkreślono ogromne znaczenie badań przesiewowych noworodków w kierunku SMA.

– Dzięki badaniu genetycznemu można wykryć SMA, zanim jeszcze pojawią się jakiekolwiek objawy i zanim dojdzie do obumierania motoneuronów. To pozwala już na bardzo wczesnym etapie choroby wdrożyć leczenie i zahamować jej progresję. W efekcie dzieci z rdzeniowym zanikiem mięśni rozwijają się w podobnym tempie jak ich zdrowi rówieśnicy i w podobnym wieku osiągają kolejne kamienie milowe rozwoju motorycznego – tłumaczyła dr hab. Monika Gos z Zakładu Badań Przesiewowych i Diagnostyki Metabolicznej Instytutu Matki i Dziecka.

– Dotychczas w programie przebadaliśmy ponad 904 tys. noworodków. U 122 z nich wykryliśmy SMA,  co daje częstość występowania rdzeniowego zaniku mięśni w populacji polskiej 1 na 7400 urodzeń. Najwięcej nowo zdiagnozowanych pacjentów jest w województwie małopolskim. Zdecydowana większość dzieci, u których wykryto SMA, kwalifikuje się do rozpoczęcia leczenia – referowała ekspertka.

SMA – oczekiwania i nadzieje ►Lekarze zajmujący się leczeniem rdzeniowego zaniku mięśni apelowali o dostępu do terapii genowej dla dzieci, u których w badaniu przesiewowym potwierdzono cztery kopie genu SMN2 – mówili o tym podczas posiedzenia Parlamentarnego Zespół do spraw SMA, a przysłuchiwała im się wiceminister Urszula Demkow, która przyznała, że przedstawiciele resortu są skłonni do rozmowy o zmianach.

Wszyscy pacjenci z SMA otrzymują konieczne leczenie, ale...

W Polsce leczenie rdzeniowego zaniku mięśni odbywa się w ramach programu lekowego B.102.FM, w którym refundowane są wszystkie trzy leki dopuszczone do stosowania w leczeniu tej choroby.

– Jeśli chodzi o program lekowy, to w 2024 roku została wprowadzona do niego ważna zmiana, która umożliwia u pacjentów nowo włączanych do leczenia wybór terapii pomiędzy risdiplamem a nusinersenem lub terapią genową w przypadku noworodków. Druga ważna zmiana to umożliwienie leczenia nusinersenem w ciąży. Na dzisiaj w programie lekowym mamy 719 pacjentów leczonych nusinersenem, 320 leczonych risdiplamem oraz 44 pacjentów po podaniu terapii genowej. Liczby te zmieniają się bardzo szybko, co pokazuje, że program lekowy działa bardzo prężnie. Wydaje się, że obecnie wszyscy pacjenci z SMA w Polsce, którzy kwalifikują się do leczenia, takie leczenie otrzymują – mówiła prof. dr hab. n. med. Katarzyna Kotulska-Jóźwiak z Kliniki Neurologii Centrum Zdrowia Dziecka, przewodnicząca Zespołu Koordynacyjnego ds. Leczenia Chorych na Rdzeniowy Zanik Mięśni.

Jak dalej mówiła ekspertka, sytuacja jednak nie jest idealna, bo są wciąż obszary, które wymagają poprawy. Jedną z takich kwestii jest zabezpieczenie dostępu do rehabilitacji dla pacjentów, którzy jej potrzebują. – Trzeba pamiętać, że większość chorych z SMA to osoby, u których leczenie zostało wdrożone, gdy choroba poczyniła już postępy i ci chorzy wymagają leczenia kompleksowego, systematycznej, ciągłej rehabilitacji czy odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego.

– Dziś mamy kilka bardzo zróżnicowanych grup pacjentów z SMA i każda z nich ma zupełnie inne potrzeby dotyczące rehabilitacji. Małe dzieci zdiagnozowane w badaniu przesiewowym, które otrzymały leczenie przedobjawowo, wymagają czujnej obserwacji pod kątem ewentualnego pojawienia się pewnych małych dysfunkcji. Dzieci w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym, u których leczenie rozpoczęto dość wcześnie, ale już na etapie objawowym, mają problemy związane z nierównomiernym rozkładem siły mięśniowej, co wymaga szczegółowego badania oraz odpowiednio dobranej rehabilitacji i działań prewencyjnych, aby nie dopuścić do rozwoju skoliozy. Mamy też dzieci, które są przygotowywane do leczenia operacyjnego skoliozy lub po takich operacjach i one również wymagają specyficznego podejścia. Ostatnią i niestety wciąż zapomnianą grupą są osoby dorosłe żyjące z SMA – zwróciła uwagę dr Agnieszka Stępień z Wydziału Rehabilitacji Akademii Wychowania Fizycznego, prezes Stowarzyszenia Fizjoterapia Polska.

Leczenie SMA – jesteśmy na podium EuropyRdzeniowy zanik mięśni (spinal muscular atrophy – SMA) to jedna z chorób rzadkich, których leczenie jest prowadzone w Polsce w sposób modelowy. Chorzy mają dostęp do diagnostyki, w tym przesiewu noworodkowego, wszystkich zarejestrowanych na świecie terapii, także najnowszej – genowej, oraz do opieki koordynowanej.

Co nowego w terapii SMA?

O nowych nadziejach w leczeniu rdzeniowego zaniku mięśni mówiła dr Anna Łusakowska z Katedry i Kliniki Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, koordynatorka Polskiego Rejestru Pacjentów z SMA. Jak poinformowała, obecnie trwają badania nad zwiększeniem dawki leku podawanego dooponowo, czyli nusinersenu. Część pacjentów odczuwa bowiem, że efekt działania tego leku słabnie wraz z czasem upływającym od momentu podania. Trwają też prace nad wdrożeniem nowych metod podawania leków, w przypadku nusinersenu – nad podawaniem z wykorzystaniem podskórnego portu z cewnikiem do kanału kręgowego zamiast standardowej procedury punkcji lędźwiowej, natomiast w przypadku risdiplamu, który obecnie jest dostępny w postaci syropu, nową formą będą tabletki – łatwiejsze do przechowywania zarówno dla pacjentów w domu, jak i dla szpitali.

Obiecującą nową możliwością w leczeniu SMA wydaje się łączenie stosowanych już terapii z lekami, działającymi na inny punkt uchwytu, czyli na mięśnie, tak aby poprawić ich siłę i masę mięśniową. Te nowe leki to inhibitory miostatyny.

– Miostatyna to białko, które sprawia, że nasze mięśnie przestają przyrastać. Stąd koncepcja, że zahamowanie działania miostatyny sprawi, że mięśnie będą przyrastać, a ich siła będzie się zwiększać. Obecnie trwają badania kliniczne, w których oceniane jest bezpieczeństwo i skuteczność działania inhibitorów miostatyny w połączeniu z nusinersenem oraz z risdiplamem. Z dużą ciekawością i nadzieją czekamy na wyniki tych badań – zaznaczyła dr Anna Łusakowska.

– Inwestycje w leczenie rdzeniowego zaniku mięśni są niewątpliwie opłacalne – nie tylko dlatego, że dzięki leczeniu przedłuża się życie osób chorych, ale także dlatego, że obecnie osoby z SMA mogą uczyć się, pracować zawodowo i bez przeszkód funkcjonować w społeczeństwie, co znacząco redukuje koszty pośrednie związane z rdzeniowym zanikiem mięśni – podkreślił prof. dr hab. n. med. Marcin Czech, prezes Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego.

SMA leczymy modelowo – Polska może swoim sukcesem chwalić się na świecie Skuteczność leczenia odzwierciedla się w codziennym życiu chorych, którzy w pierwszych polskich badaniach z doświadczeń z terapii i satysfakcji z leczenia mówią, że jakość ich życia i samopoczucie polepszają się, a efekt terapii przekracza ich oczekiwania.

Potrzebujemy opracowania dobrze opisanej procedury tranzycji

Eksperci podkreślali, że chociaż obecne zapisy programu lekowego leczenia SMA są bardzo korzystne, to istnieją pewne problemy z jego realizacją – zwłaszcza w przypadku osób dorosłych z rdzeniowym zanikiem mięśni, co wynika przede wszystkim z faktu zbyt małej liczby ośrodków dla dorosłych, realizujących ten program.

Wyzwaniem systemowym jest również przenoszenie opieki z ośrodka pediatrycznego do ośrodka dla dorosłych w momencie osiągnięcia przez chorego pełnoletności. – Coraz więcej pacjentów pediatrycznych z SMA staje się osobami dorosłymi i musimy im zagwarantować płynną realizację leczenia w programie lekowym. Dlatego konieczne jest wzmacnianie ośrodków dla osób dorosłych i rzetelne oszacowanie, czy nie ma potrzeby otwierania nowych takich ośrodków. Niezbędna jest także współpraca pomiędzy ośrodkami, która obecnie jest dobra. Wszystko po to, żeby pacjent wchodzący w dorosłość miał nie tylko gwarancję tego, że leczenie nie zostanie przerwane, co jest zapisane w programie lekowym, ale również komfort przejścia do zupełnie nowego środowiska, co samo w sobie jest trudnym momentem. Dlatego uważam, że ważnym zadaniem do wykonania w najbliższym czasie jest opracowanie  dobrze opisanej procedury tranzycji – stwierdziła prof. dr hab. n. med. Anna Kostera-Pruszczyk, kierownik Katedry i Kliniki Neurologii w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym WUM w Warszawie.

– Nieco obawiam się zmiany w traktowaniu i w podejściu do pacjenta w szpitalu dla dorosłych, a także tego w jaki sposób będą tam wykonywane różne procedury medyczne  – dodała siedemnastoletnia Emilia Raczek, chorująca na SMA.

– Na pewno opracowanie jasnych standardów tranzycji spod opieki pediatrycznej do opieki dla dorosłych zwiększyłoby poczucie bezpieczeństwa chorych na SMA i ich bliskich w tym ważnym momencie życia. To kolejne działanie, które nasza fundacja gorąco popiera, ponieważ jego celem jest podnoszenie jakości życia osób z rdzeniowym zanikiem mięśni w Polsce – podsumowała Dorota Raczek, prezes Fundacji SMA.