Zmienione kryteria diagnozy choroby Alzheimera
Grupa robocza powołana przez Alzheimer's Association opublikowała zmienione kryteria biologiczne dotyczące diagnozowania i oceny stopnia zaawansowania choroby Alzheimera (AD), w tym nowy system klasyfikacji biomarkerów, który obejmuje biomarkery płynów i obrazowania, a także zaktualizowany system oceny stopnia zaawansowania choroby.
- Zmienione kryteria diagnozy i stopnia zaawansowania choroby Alzheimera z 2024 r. zostały opublikowane online 28 czerwca w czasopiśmie „Alzheimer's & Dementia”
- Zmienione kryteria definiują chorobę Alzheimera jako proces biologiczny, który rozpoczyna się wraz z pojawieniem się zmiany neuropatologicznej przy braku objawów
- Zmienione kryteria nie mają na celu zapewnienia klinicystom wytycznych dotyczących praktyki klinicznej krok po kroku. Dostarczają one raczej ogólnych zasad do diagnozowania i określania stopnia zaawansowania choroby Alzheimera, które odzwierciedlają aktualną wiedzę naukową
– Definiowanie chorób biologicznie, a nie na podstawie prezentacji syndromicznej, od dawna jest standardem w wielu dziedzinach medycyny – w tym w raku, chorobach serca i cukrzycy – i staje się jednoczącą koncepcją wspólną dla wszystkich chorób neurodegeneracyjnych – napisał w komunikacie prasowym Alzheimer's Association główny autor dr Clifford Jack Jr z Mayo Clinic.
– Markery osocza są już dostępne i bardzo ważne jest, aby włączyć je do kryteriów diagnozy – powiedziała dr Maria C. Carrillo, dyrektor naukowy Alzheimer's Association.
Zdefiniowanie podstawowych biomarkerów
Zmienione kryteria definiują chorobę Alzheimera jako proces biologiczny, który rozpoczyna się wraz z pojawieniem się zmiany neuropatologicznej w chorobie Alzheimera (ADNPC) przy braku objawów. Progresja obciążenia neuropatologicznego prowadzi do późniejszego pojawienia się i progresji objawów klinicznych.
Grupa robocza podzieliła biomarkery choroby Alzheimera na trzy szerokie kategorie:
- podstawowe biomarkery ADNPC,
- niespecyficzne biomarkery, które są ważne w chorobie Alzheimera, ale są również zaangażowane w inne choroby mózgu,
- biomarkery chorób lub stanów, które powszechnie współistnieją z chorobą Alzheimera.
Podstawowe biomarkery AD dzielą się na rdzeń 1. i rdzeń 2.
Biomarkery rdzenia 1. stają się nieprawidłowe na wczesnym etapie przebiegu choroby i bezpośrednio mierzą blaszki amyloidowe lub fosforylowane tau (p-tau). Należą do nich amyloid PET; płyn mózgowo-rdzeniowy (CSF) stosunek beta-42/40 amyloidu, stosunek p-tau181 do beta-amyloidu w płynie mózgowo-rdzeniowym oraz stosunek całkowitego (t)-tau/beta-amyloidu beta-42 płynu mózgowo-rdzeniowego (CSF); oraz dokładne biomarkery osocza, takie jak p-tau217.
– Nieprawidłowy wynik biomarkera rdzenia 1. jest wystarczający do ustalenia diagnozy choroby Alzheimera i informowania o podejmowaniu decyzji klinicznych w całym kontinuum choroby – napisała grupa robocza.
Biomarkery rdzenia 2. stają się nieprawidłowe na późniejszym etapie procesu chorobowego i są ściślej związane z wystąpieniem objawów. Biomarkery rdzenia 2 obejmują PET tau i niektóre rozpuszczalne fragmenty tau związane z proteinopatią tau (np. MTBR-tau243), a także pT205 i niefosforylowane fragmenty tau w regionie środkowym.
Biomarkery rdzenia 2, w połączeniu z rdzeniem 1, mogą być stosowane do oceny stopnia ciężkości choroby biologicznej; nieprawidłowe biomarkery Core 2 zwiększają pewność, że AD przyczynia się do objawów.
– Zmienione kryteria dają klinicystom elastyczność w korzystaniu ze skanów plazmy, PET lub płynu mózgowo-rdzeniowego. Do wyboru dostaną kilka różnorodnych narzędzi dla swoich pacjentów. Potrzebujemy różnych dla różnych osób. Będą różnice w zasięgu i dostępie do tych produktów diagnostycznych – tłumaczyła dr Carillo.
Zmienione kryteria obejmują również zintegrowany biologiczny i kliniczny schemat oceny stopnia zaawansowania, który uwzględnia fakt, że wspólne współpatologie, rezerwa poznawcza i oporność mogą modyfikować relacje między klinicznymi i biologicznymi stadiami choroby Alzheimera.
Formalne wytyczne, które pojawią się w przyszłości
Grupa robocza zauważyła, że obecnie kliniczne zastosowanie biomarkerów choroby Alzheimera jest przeznaczone do oceny pacjentów objawowych, a nie osób nieupośledzonych poznawczo.
Terapie ukierunkowane na chorobę nie zostały jeszcze zatwierdzone dla osób bez zaburzeń poznawczych. Z tego powodu grupa robocza obecnie odradza przeprowadzanie testów diagnostycznych u osób z zaburzeniami funkcji poznawczych poza kontekstem obserwacyjnych lub terapeutycznych badań naukowych.
Zalecenie to zmieni się w przyszłości, jeśli terapie ukierunkowane na chorobę, które są obecnie oceniane w badaniach, wykażą korzyści w zapobieganiu pogorszeniu funkcji poznawczych i zostaną zatwierdzone do stosowania w przedklinicznej chorobie Alzheimera.
Naukowcy podkreślili, że zmienione kryteria nie mają na celu zapewnienia klinicystom wytycznych dotyczących praktyki klinicznej krok po kroku. Dostarczają one raczej ogólnych zasad do diagnozowania i określania stopnia zaawansowania choroby Alzheimera, które odzwierciedlają aktualną wiedzę naukową.
Stowarzyszenie Alzheimera pracuje nad stworzeniem formalnych wytycznych klinicznych. – Miejmy nadzieję, że nastąpi to w ciągu najbliższych 12 miesięcy. Mamy nadzieję, że uda nam się to osiągnąć w 2025 roku – powiedziała dr Carrillo.
Zmienione kryteria podkreślają rolę klinicysty
– Biologiczna diagnoza choroby Alzheimera ma na celu wspomaganie, a nie zastępowanie oceny klinicznej osób z zaburzeniami poznawczymi. Ostatnie osiągnięcia w diagnostyce i terapii zwiastują pozytywny cykl, w którym ulepszenie metod diagnostycznych umożliwia lepsze podejście do leczenia, które kieruje postępem w metodach diagnostycznych. Niezmienną zasadą jest jednak to, że skuteczne leczenie zawsze będzie zależało od zdolności do diagnozowania i oceny stopnia zaawansowania biologii napędzającej proces chorobowy – napisała grupa robocza w komentarzu.
