Ryzyko powikłań w postaci osteonekrozy oraz atypowych złamań kości udowej związane ze stosowaniem bisfosfonianów

Osteonekroza (osteonecrosis of the jaw, ONJ) oraz atypowe złamania kości udowej (atypical femoral fractures, AFF) są znanymi powikłaniami stosowania bisfosfonianów (BF), najczęściej opisywanymi w związku z zażywaniem alendronianiu. Zjawisko to może być związane z częstym stosowaniem alendronianu jako leku pierwszego wyboru w leczeniu osteoporozy, jak również z biologicznymi właściwościami leku i jego dużym powinowactwem do tkanki kostnej.

ONJ częściej obserwowana jest po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy ustnej, rzadziej ma charakter samoistny. Przez długi okres czasu może mieć przebieg bezobjawowy, po czym dołączają się bóle, ruchomość zębów, obrzęk tkanek miękkich. Analiza raportów działań niepożądanych dotyczących ONJ oraz AFF związanych ze stosowaniem bisfosfonianów, zgłoszonych w szwedzkiej Agencji ds. Leków na przestrzeni lat 2006-2013 wykazała 56 przypadków ONJ i 41 AFF (z badania wykluczono przypadki, w których stosowano kilka różnych BF). Ryzyko wystąpienia ONJ/AFF w omawianym okresie obserwacji dla wszystkich BF wynosiło <0,05% (n=215685 pacjentów). Najwięcej przypadków związane było ze stosowaniem alendronianu (AFF-37, ONJ-49), wśród stosujących risendronian odnotowano 4 powikłania pod postacią AFF i 7 ONJ. Nie obserwowano w/w powikłań przy stosowaniu ibandronianu, klodronianu, czy etidronianu. Patogeneza ONJ i AFF nie jest znana. W przypadku AFF istotne może być zahamowanie resobcji kostnej przez BF i upośledzenie w ten sposób fizjologicznych procesów remodelingu kostnego, biorących udział w naprawie mikrozłamań kości. Anty-angiogenne oraz uszkadzające tkanki miękkie działanie BF może natomiast leżeć u podłoża ONJ. Zróżnicowanie BF pod względem ryzyka wystąpienia AFF/ONJ wynika prawdopodobnie ze odmiennych właściwości poszczególnych leków tej grupy w zdolności do wiązania tkanki kostnej, co wpływa na dystrybucję leku, aktywność biologiczną oraz stopień hamowania osteoklastów.